Οι εξορκισμοί είναι αφηγήσεις θαυμάτων, όπου περιγράφεται η εκδίωξη ενός ή περισσοτέρων δαιμονίων από κάποιο άνθρωπο που κατέχεται από αυτά. Από την ίδια την ΚΔ προκύπτει ότι στην εποχή του Ιησού υπήρχαν κι άλλοι εξορκιστές (βλ. την ερώτηση του Ιησού στο Μτ 12,27//Λκ 11,19). Επιπλέον εκδιώξεις δαιμόνων είναι γνωστές κι από άλλες αρχαίες πηγές. Αλλά και στα ευαγγέλια διασώζονται αφηγήσεις εκδίωξης δαιμόνων από τον Ιησού. Αυτές οι αφηγήσεις είναι είτε εκτενέστερες είτε πολύ περιληπτικές (στα λεγόμενα summaria, σε περιληπτικές αφηγήσεις της δράσης του Ιησού).
Οι περιγραφές των εξορκισμών στα ευαγγέλια ομοιάζουν πολύ με τις θεραπείες, έτσι ώστε πολλοί ερευνητές να ταυτίζουν αυτές τις δύο κατηγορίες. Φαίνεται όμως ότι αυτοί οι δύο τύποι θαυμάτων θα πρέπει να διακριθούν μεταξύ τους για τους εξής λόγους: α) σε ορισμένα summaria γίνεται διάκριση μεταξύ εξορκισμών και θεραπειών (Μκ 1,32-33· 3,10-11· 6,13 κ.ά.), β) στο μεταγενέστερο, εκτενές τέλος του Μκ οι εκδιώξεις δαιμόνων διακρίνονται από τα άλλα χαρίσματα (Μκ 16,17-18), γ) στις περιγραφές των εξορκισμών ο δαίμονας / οι δαίμονες σαφώς κατοικούν μέσα στον άνθρωπο, ενώ στις θεραπείες οι δαίμονες προκαλούν τις ασθένειες και δ) στους εξορκισμούς ο δαίμονας έχει ενεργό ρόλο ως αντίπαλος του Ιησού, ενώ ο δαιμονισμένος ως χαρακτήρας της αφήγησης είναι σχεδόν ανύπαρκτος (χαρακτηριστικό παράδειγμα ο δαιμονισμένος στα Γέρασα που αποκτά ουσιαστικά φωνή στην αφήγηση μετά την θεραπεία του). Οπωσδήποτε η διάκριση δεν είναι πάντα εύκολη και σε πολλές θεραπείες απαντούν στοιχεία που βρίσκουμε και σε θεραπείες (βλ., για παράδειγμα, τη θεραπεία της πεθεράς του Πέτρου στην εκδοχή του Λκ 4,38-39).
Πολιτισμικό υπόβαθρο
Σύμφωνα με τον άνθρωπο της εποχής της ΚΔ τα δαιμόνια είναι προσωποποιημένες αρνητικές δυνάμεις που καταλαμβάνουν παρασιτικά το σώμα ενός ανθρώπου ή ζώου. Εισέρχονται μέσα σε αυτό από τις "θύρες" του σώματος, π.χ. το στόμα, τα μάτια, τη μύτη, τα αυτιά κτλ. Μόλις καταλάβουν τον άνθρωπο, τότε γίνονται κύριοι και τον οδηγούν σε συμπεριφορές που δεν συνάδουν με την κοινά αποδεκτή συμπεριφορά.
Ένας άνθρωπος που είναι δαιμονισμένος μπορεί ωστόσο να λυτρωθεί. Αυτός που αναλαμβάνει να εκδιώξει το δαιμόνιο επικαλείται ουσιαστικά μία ανώτερη από αυτόν δύναμη.Έτσι κάθε εξορκισμός είναι ένα παιχνίδι δυνάμεων σε δύο επίπεδα:
Τα δαιμόνια στην ΚΔ
Η λ. "δαιμόνιον" / "δαίμων" απαντά 63 φορές στην ΚΔ, κυρίως στα ευαγγέλια. Συνώνυμά του είναι τα: πνεῦμα ἀκάθαρτον, πνεῦμα πονηρόν ή απλά πνεῦμα. Συνήθως τα δαιμόνια εμφανίζονται στα συνοπτικά ευαγγέλια στις αφηγήσεις θαυμάτων. Ο Ιησούς απαντώντας στο ερώτημα του Ιωάννη Βαπτιστή (Μτ 11,4-6// Λκ 7,22-23) αποκαλύπτει ότι τα θαύματα που επιτελεί είναι η εκπλήρωση των προφητειών και της ελπίδας για την κατατρόπωση του διαβόλου.
Δύο περικοπές δίνουν ενδιαφέροντα στοιχεία για τα θαύματα:
α) Μκ 3,22-27 και παρ. Εδώ ο Ιησούς αναγνωρίζει ότι 1) υπάρχουν κι άλλοι που εκδιώκουν δαιμόνια, 2) ότι κι εκείνοι επιτυγχάνουν στο έργο τους και 3) οι σύγχρονοί του πρέπει να τον αντιμετωπίζουν όπως τους άλλους εξορκιστές
β) Λκ 11,20 και παρ. Η εκδίωξη των δαιμονίων θεωρείται σημάδι της έλευσης της βασιλείας του Θεού. Το κακό, το οποίο κυριαρχεί στον κόσμο και ταλαιπωρεί όλη την κτίση υποχωρεί μπροστά στη δύναμη του Θεού. Ο ερχομός των εσχάτων έχει ήδη αρχίσει κι αυτό το βιώνουν πλέον οι σύγχρονοι του Ιησού.
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των αφηγήσεων εξορκισμών στα συνοπτικά ευαγγέλια
α) η αδυναμία του ανθρώπου να αντισταθεί στο δαιμόνιο που τον κυριεύει
β) η αντιπαράθεση του Ιησού με το δαιμόνιο. Όμως ο Ιησούς δεν επιτελεί μαγικές πράξεις ούτε επικαλείται μία ανώτερη από αυτόν δύναμη (βλ. παραπ. σχήμα) για να εκδιώξει τα δαιμόνια
γ) η καταστροφική δύναμη του δαιμονίου στον ίδιο τον άνθρωπο όσο και στα άλλα δημιουργήματα
δ) τρεις κόσμοι συναντώνται στα θαύματα εξορκισμών:
ε) ειδικά στον Μτ υπάρχει ένας περιορισμός των αφηγήσεων για τα δαιμόνια
Θεολογική σημασία
Οι εκδιώξεις δαιμόνων βεβαιώνουν ότι ο Ιησούς εγκαινιάζει ένα νέο κόσμο, στον οποίο το κακό δεν θα έχει πια εξουσία. Ήδη εκπληρώνεται η προφητεία ότι ο Σατανάς έχει πέσει και ηττηθεί (Λκ 10,18· Μτ 12,28). Μέσα στην παράδοση των ευαγγελίων υπάρχουν ίχνη μίας εσχατολογικής ερμηνείας αυτών των θαυμάτων. Όπως και με τα άλλα θαύματα οι εξορκισμοί είναι εκδηλώσεις της δύναμης του Θεού και μπορούν να κατανοηθούν σε πολλά επίπεδα:
α) ο εξορκισμός αφορά ένα συγκεκριμένο πρόσωπο κι αποτελεί την εμπειρία μίας νέας αρχής,
β) ταυτόχρονα όμως αφορά το σύνολο των ανθρώπων. Είναι το σημάδι ότι η Βασιλεία του Θεού δεν είναι μια ουτοπία, αλλά μία πραγματική εμπειρία κι εγγίζουσα πραγματικότητα. Το ερώτημα επομένως κι εδώ, όπως και στα υπόλοιπα θαύματα, δεν είναι "γιατί όχι και σε μένα;" αλλά "πότε Κύριε; πόσο ακόμη για να πραγματωθεί η βασιλεία σου;"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου