Ένα άρθρο βιβλικού ενδιαφέροντος στο νέο ITQ / An article of biblical interest in the current issue of ITQ

Στο τρέχον τεύχος του Ιrish Theological Quarterly 75:3 (2010) δημοσιεύεται μεταξύ άλλων και το εξής άρθρο βιβλικού ενδιαφέροντος:

Ruth Sheridan, "John’s Gospel and Modern Genre Theory: The Farewell Discourse (John 13—17) as a Test Case", 287-299

Πρόσφατα αναπτύχθηκε ένας επιμέρους τομέας έρευνας του κατά Ιωάννην, ο οποίος εξετάζει το "παιχνίδι" των διαφόρων αρχαίων φιλολογικών ειδών μέσα στο τέταρτο ευαγγέλιο. Παλαιότερα οι εκπρόσωποι της μορφοϊστορικής κριτικής ακολουθούσαν μία αυστηρή ταξινόμηση των φιλολογικών ειδών που απαντούν στο συγκεκριμένο κείμενο, έτσι ώστε κάθε φορά που ο Ιωάννης παρέκλινε από μία γνωστή φιλολογική μορφή να θεωρούν ότι έπρεπε να αναζητηθεί ένα άλλο πιο κατάλληλο είδος. Οι πρόσφατες μελέτες που εξετάζουν το "παιχνίδι" του Ιωάννη με τα διάφορα φιλολογικά είδη, εξαγγέλλουν ένα είδος μετατόπισης του τρόπου κατανόησης του φιλολογικού είδους μέσα στο κατά Ιωάννην. Η συγγραφέας επιθυμεί να συμβάλει σε αυτήν τη συζήτηση αποτιμώντας τις θεωρητικές πιθανότητες αυτού του "παιχνιδιού" εκ μέρους του ευαγγελιστή -και της τελικής εκ μέρους του ανατροπής- των υπαρχόντων φιλολογικών ειδών, εστιάζοντας την προσοχή της στο ρόλο του Παρακλήτου (Ιω 14,16—18. 25—26. 15,26. 16,7—11. 13—15). Γι' αυτόν το λόγο η συγγραφέας αξιποιεί τη σύγχρονη θεωρία για το φιλολογικό είδος γενικά και ειδικότερα εκείνη του Bakhtin με σκοπό την κατανόηση του πώς και του γιατί το ευαγγέλιο επιτρέπει στον αναγνώστη του να το διαβάσει σε διαφορετικά επίπεδα.

Ένα νέο βιβλίο για την ιστορία του Στεφάνου / A new book on the story of Stephanus

Κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Mohr Siebeck ένα νέο βιβλίο σχετικά με την ιστορία του Στεφάνου στο Πρξ 6, 1 - 8, 3 και τη διαμόρφωση της χριστιανικής ταυτότητας:

Heike Braun, Geschichte des Gottesvolkes und christliche Identität. Eine kanonisch-intertextuelle Auslegung der Stephanusepisode Apg 6,1-8,3, (WUNT II 279), Mohr Siebeck, Tübingen 2010
ISBN 978-3-16-150227-9
515 σελίδες
€ 94.00

Περιγραφή εκδοτικού οίκου

Για τη διαμόρφωση της χριστιανικής ταυτότητας βάση αποτελεί η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη. Αυτό καθίσταται σαφές από την πρόσληψη των επιμέρους κειμένων, όπως για παράδειγμα συμβαίνει και στην περικοπή του Στεφάνου στο Πρξ 6, 1 - 8, 3. Από αυτήν προκύπτει από τη μία η τιμή του Στεφάνου ως του πρώτου χριστιανού μάρτυρα, από την άλλη λειτουργεί ως παράδειγμα της υπεροχής του Χριστιανισμού έναντι του Ιουδαϊσμού. Πώς όμως αναπτύσσονται αυτά τα σημεία στο κείμενο της ιστορίας του Στεφάνου;

Για να δοθεί μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα εξετάζεται εδώ ο τρόπος που η περικοπή του Στεφάνου συμβάλλει στη δημιουργία ταυτότητας και μάλιστα μέσα στο πλαίσιο της βιβλικής συνάφειας. Κατά συνέπεια τίθεται το ερώτημα: "Πώς λειτουργεί το κείμενο Πρξ 6, 1 - 8, 3 ως αφήγηση μέσα στη χριστιανική Αγία Γραφή που απαρτίζεται από Καινή και Παλαιά Διαθήκη; Το ερώτημα αυτό στη συνέχεια συνδέεται με την παρουσία και τη λειτουργία της μορφής του Στεφάνου καθώς και με τον τρόπο που παρουσιάζεται η ιστορία του Ισραήλ μέσα στη συγκεκριμένη περικοπή.

Μέσα από τη διαδικασία ανάλυσης των παραπάνω ζητημάτων διατυπώνονται σκέψεις για τη σχέση μεταξύ της ιστορίας του Ισραήλ, όπως αυτή παρουσιάζεται στα βιβλικά κείμενα και της χριστιανικής ταυτότητας.

Το νέο τεύχος του JSIJ / The current issue of JSIJ

Από το ιστολόγιο PalαeoJudaica πληροφορούμαστε την κυκλοφορία του νέου τεύχος του Jewish Studies, an Internet Journal , τα άρθρα του οποίου μπορεί ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης να βρει σε μορφή doc ή pdf πατώντας εδώ. Ειδικότερα τα άρθρα που δημοσιεύθηκαν μέχρι τώρα και τα οποία είναι είτε στα εβραϊκά είτε στα αγγλικά είναι:

• Michael Avioz, "On the Origins of the Term Nevi'im Rishonim" (εβραϊκά)
  
• Itzhak Hamitovsky, "Rabbi Meir and the Samaritans: The Differences Between the Accounts in the Yerushalmi and the Bavli"(εβραϊκά)
  
• Menachem Katz, "Collections of Halakha or Analytic Clarifications in the Babylonian Talmud?"(εβραϊκά)
  
• Moshe Lavee, "Welfare and Education vs. Leadership and Redemption: The Stories about Rabbi and Rabbi Hiyya as an Example of the Image of the Tannaitic Past in the Babylonian Talmud" (εβραϊκά)
  
• Yossi Erel, "Ramban’s Approach Toward the Plain Meaning of the Biblical Text vs. his Commitment to Halakha" (εβραϊκά)
  
• Chanan Gafni, "Hyperbolic Language in the Mishnah"(εβραϊκά)
  
• Aron Pinker, "On the Meaning of šgl" (αγγλικά)
  
• Ephraim Stulberg, "The Last Oral Torah? The Division of the Torah into ‘Aliyot" (αγγλικά)

Ένα νέο επιστημονικό περιοδικό / A new academic Journal

Από το ιστολόγιο Evangelical Textual Criticism πληροφορούμαστε την κυκλοφορία ενός νέου επιστημονικού περιοδικού, το οποίο έχει ως ιδιαίτερό του χαρακτηριστικό ότι φιλοξενεί επιστημονικά άρθρα κυρίως φοιτητών (μεταπτυχιακών και νεότερων). Σύμφωνα με την ανακοίνωση των εκδοτών του ωστόσο το περιοδικό είναι ανοικτό σε κείμενα και ειδικών καινοδιαθηκολόγων. Το περιοδικό θα εκδίδεται σε δύο μορφές: ηλεκτρονική και χάρτινη. Ήδη έχουν αναρτηθεί τα πρώτα άρθρα του πρώτου τεύχους, τα οποία φαίνονται ιδιαίτερα ενδιαφέροντα (επιλέγοντας τον τίτλο θα βρεθείτε στο σχετικό κείμενο):

Peter Málik, "The Didache as a Textual Witness: The Status Quaestionis"
Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να ανοίξει τη μεθοδολογική συζήτηση όσον αφορά τη χρήση της Διδαχής ως κειμενικού μάρτυρα στις εκδόσεις της Κ.Δ. Ο συγγραφέας δε θεωρεί ότι το κείμενό της αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη προσοχή. Το μόνο σωζόμενο αντίγραφο της Διδαχής είναι από τον 11ο αι. Από μερικές επιπρόσθετες πηγές, εκδοχές και αποσπάσματα της Διδαχής καθίσταται σαφές ότι υπάρχει ένα σημαντικός βαθμός κειμενικής απόκλισης μέσα στην ίδια την παράδοση της Διδαχής. Γενικά βέβαια η Διδαχή θεωρείται ότι είναι κείμενο του 2ου αι. Ο συγγραφέας ωστόσο του άρθρου επισημαίνει τα στοιχεία εκείνα, τα οποία θα πρέπει να καταστήσουν προσεκτικούς τους ερευνητές, όταν χρησιμοποιούν το κείμενο της Διδαχής ως μάρτυρα του κειμένου της Κ.Δ.

Tyler J. Smith, "Composition and Redaction in Luke 23: 32-34"
Στο άρθρο εξετάζεται η αφήγηση του χλευασμού του Ιησού και δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στο αφηγηματικό τμήμα στο Λκ 23, 39-43, όπου ο Ιησούς συζητά με τους δύο ληστές που είναι σταυρωμένοι μαζί του. Το κύριο τμήμα του άρθρου είναι αφιερωμένο στα ζητήματα της αναθεώρησης των πηγών του κατά Λουκάν και τη σύνθεση νέου υλικού. Υποστηρίζεται ότι το υλικό του Λουκά μπορεί καλύτερα να εξηγηθεί ως μία ανάπτυξη της διήγησης του Μάρκου για τον χλευασμό της σταύρωσης με την προσθήκη του διαλόγου μεταξύ των τριών σταυρωμένων ανδρών. Ο συγγραφέας αποπειράται να απαντήσε σε διάφορα ερωτήματα: γιατί ο Λουκάς συνέθεσε αυτό το κείμενο; Ποιες ιστορίες ή παραδόσεις βρίσκονται πίσω από αυτό; Πώς εξυπηρετεί τους θεολογικούς του σκοπούς; Αυτά τα ερωτήματα διατυπώθηκαν και παλαιότερα από ερευνητές που ενδιαφέρονταν να ορίσουν το σωτηριολογικό πρόγραμμα του Λουκά. Οι απαντήσεις που δίνονται σε αυτή τη μελέτη καταδεικνύουν ότι το Λκ 23, 39-43 είναι λιγότερο χρήσιμο ως κλειδί της σωτηριολογίας του Λουκά από ό,τι γενικά θεωρείται.

Jeffrey P. García, "Yeshu: Three Israeli-Jewish Scholars on the Historical Jesus"
Ενώ η "έρευνα για τον Ιστορικό Ιησού" μετακινήθηκε κατά τα τελευταία τριάντα χρόνια προς ένα εντονότερο ενδιαφέρον για την ιουδαϊκή καταγωγή του Ιησού, οι Ιουδαίοι ερευνητές που ασχολήθηκαν με το ζήτημα παραμένουν στο περιθώριο. Οι Joseph Klausner, Shalom Ben-Chorin και David Flusser είναι τρεις Ιουδαίοι ερευνητές από το Ισραήλ, των οποίων το ενδιαφέρον για τον ιστορικό Ιησού, ενώ προηγείται δεκαετίες εκείνου της υπόλοιπης ακαδημαϊκής κοινότητας για τον Ιουδαίο Ιησού, δεν έχει ακόμη αξιοποιηθεί επαρκώς από την έρευνα. Τα έργα: Jesus of Nazareth: His Life, Times, and Teaching (Klausner), Brother Jesus: The Nazarene through Jewish Eyes (Ben-Chorin) και Jesus (Flusser) σηματοδοτούν διαφορετικές προσεγγίσεις των ζητημάτων που αφορούν στον ιστορικό Ιησού και στηθέση του μέσα στις ποικίλες μορφές του Ιουδαϊσμού της εποχής του Δεύτερου Ναού. Μία σύγκριση των μεθοδολογιών τους ρίχνει φως στο γεγονός ότι η ιουδαϊκή ακαδημαϊκή έρευνα, η οποία προηγείται στην πραγματικότητα κατά δεκαετίες της υπόλοιπης σύγχρονης έρευνας, είναι πολύτιμη πηγή για τους ερευνητές της Κ.Δ.

Χαρίσματα και ενθουσιαστικά φαινόμενα στην αρχαία Κόρινθο (1 Κορ 12-14) (2) / Spiritual gifts and ecstatic activity in Corinth (1 Cor 12-14) (2)

β) Η πρακτική εφαρμογή των θεολογικών προϋποθέσεων του απ. Παύλου - η περίπτωση της γλωσσολαλίας

Στο δεύτερο μέρος θα παρουσιάσουμε τον τρόπο που ο απόστολος Παύλος εφαρμόζει τις θεολογικές αρχές που έθεσε στα 12-13 για την επίλυση ενός συγκεκριμένου προβλήματος, εκείνου δηλ. της πρόκρισης του χαρίσματος της γλωσσολαλίας έναντι των υπολοίπων χαρισμάτων στην εκκλησιαστική κοινότητα της Κορίνθου.

Από όσα λέει ο Παύλος σχετικά με το χάρισμα, το οποίο ονομάζει "γλῶσσαι" ή "γλώσσαις λαλεῖν", προκύπτουν τα εξής ενδιαφέροντα στοιχεία: α) το φαινόμενο των γλωσσών φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο στην κοινότητα της Κορίνθου, όπως βεβαιώνει η συνεχής αναφορά σε αυτό μέσα στα κεφ. 13 και 14 και λάμβανε χώρα κατά τις λατρευτικές συνάξεις της κοινότητας, β) σε αυτές τις συνάξεις παρόντες ήταν επίσης μη χριστιανοί, γ) συχνά όσοι κατείχαν αυτό το χάρισμα "ἐλάλουν γλώσσαις" χωρίς όμως να υπάρχει ταυτόχρονα και κάποιος που θα μπορούσε να τους διερμηνεύσει, με αποτέλεσμα οι λόγοι τους να είναι ακατανόητοι για τους παρευρισκόμενους και δ) φαίνεται ότι στην κοινότητα της Κορίνθου υπήρχε μια μορφή ιεράρχησης και ανταγωνισμού μεταξύ των χαρισμάτων της προφητείας και των γλωσσών.

Το φαινόμενο των γλωσσών (ή της γλωσσολαλίας) αποτελεί ένα μεγάλο ερμηνευτικό πρόβλημα, το οποίο δεν έχει ακόμη βρει ικανοποιητική λύση. Ο τρόπος που ο απόστολος χρησιμοποιεί τους όρους "γλῶσσαι" και "γλώσσαις λαλεῖν" αφήνει να εννοηθεί ότι πρόκειται για φαινόμενο γνωστό στους αναγνώστες του έτσι ώστε να μην είναι αναγκαίο να δοθούν ιδιαίτερες εξηγήσεις κι ότι μάλλον οι δύο αυτοί όροι λειτουργούν ως termini technici. Από τις ελάχιστες ωστόσο πληροφορίες, που έμμεσα παρέχει ο Παύλος, προκύπτει ότι οι γλώσσες είναι: α) ακατανόητος λόγος (14, 2. 7-11), β) λόγος προσευχής που απευθύνεται στο Θεό με περιεχόμενο την ευχαριστία και γι' αυτό έχει μάλλον ιδιωτικό χαρακτήρα (14, 2. 15), ότι γ) είναι απαραίτητη η παρουσία ενός διερμηνέα (14, 27), ο οποίος μάλιστα σύμφωνα με το στ. 13 μπορεί να είναι κι ο ίδιος ο "γλώσσαις λαλῶν" αν και η διερμηνεία (ἑρμηνεία γλωσσῶν) είναι ξεχωριστό χάρισμα (12, 10).

Ορισμένοι ερμηνευτές το συνδέουν με ανάλογα εκστατικά και ενθουσιαστικά φαινόμενα του ελληνορωμαϊκού κόσμου και κυρίως με λατρείες, όπως εκείνες του Διονύσου ή της Κυβέλης (και κάποιοι και με την Πυθία), οι οποίες ήταν διαδεδομένες στον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Εκτός από τις πληροφορίες που αντλούν από κείμενα της εποχής της Κ.Δ. οι υποστηρικτές αυτής της θέσης παραπέμπουν στη λέξη "μαίνεσθαι" (στ. 23), λέξη που απαντά στις εκστατικές λατρείες, με την οποία ο απόστολος περιγράφει την εντύπωση που προφανώς προκαλούσε σε ξένους προς την εκκλησιαστική κοινότητα το φαινόμενο της γλωσσολαλίας αλλά και στο περιεχόμενο του ακατάληπτου "ἐν γλώσσαις" λόγου που ήταν η αποκάλυψη μυστηρίων. Το ερώτημα ωστόσο, που μπορεί να τεθεί, είναι κατά πόσο ο "λαλῶν γλώσσαις" έχανε τον έλεγχο των λόγων και των πράξεών του. Από όσα διαβάζουμε στο 14ο κεφ. φαίνεται ότι ο "ἐν γλώσσαις" λόγος δε στερούνταν τελικά νοήματος, αλλά μπορούσε να μεταφραστεί στη γλώσσα των παρευρισκομένων κι επομένως με αυτόν τον τρόπο να ελεγχθεί. Επιπλέον στο κείμενο υπάρχουν κάποιοι υπαινιγμοί ότι ο λαλῶν γλώσσαις είχε τον έλεγχο της κατάστασης, αφού μπορούσε σε κάποιες περιπτώσεις ο ίδιος να διερμηνεύει τα λεγόμενά του.

Κάποιιοι άλλοι πάλι ταυτίζουν το φαινόμενο με τις "γλῶσσες τῶν ἀγγέλων, για τις οποίες γίνετα λόγος στο 13,1 και οι οποίες είναι γνωστές επίσης από την ιουδαϊκή γραμματεία (βλ. Διαθ. Ιώβ 48-52, 1ος αι. π.Χ.: οι κόρες του Ιώβ ομιλούν "τῇ ἀγγελικῇ διαλέκτῳ", 48,3). Το γεγονός όμως ότι ο απόστολος φαίνεται να συνδέει τη γλωσσολαλία με την "παιδική" πνευματική ηλικία (13, 8 εξ.) αφήνει να εννοηθεί ότι θα καταργηθεί κατά την Παρουσία, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μολονότι τα δύο φαινόμενα μπορεί να παρουσιάζουν ομοιότητες, δεν πρέπει όμως να ταυτίζονται απόλυτα.

Σύμφωνα τέλος με μέρος της πατερικής παράδοσης οι "γλῶσσαι" συνδέονται με το φαινόμενο των "ἑτέρων γλωσσῶν" κατά την ημέρα της Πεντηκοστής (Πρξ 2, 4). Η θέση αυτή ήταν ευρέως αποδεκτή στη Δύση μέχρι τη Μεταρρύθμιση και υποστηρίζεται σήμερα από αρκετούς ερμηνευτές. Τα επιχειρήματα που προβάλλει αυτή η πλευρά είναι: α) η χρήση του όρου "γλῶσσα" που κατανοείται με τη σημασία της ξένης γλώσσας, β) η χρήση του όρου "διερμηνεύειν" που μπορεί να αποδοθεί ως "μεταφράζω", γ) η σύνδεση που κάνει ο απ. Παύλος στο 14, 11 μεταξύ "φωνῆς" και της κατάστασης του "βαρβάρου" και δ) η παράθεση του Ησ 28, 11, στο στ. 21, στην οποία γίνεται λόγος για "ἑτερογλώσσους". Αρκετοί όμως σύγχρονοι ερμηνευτές παρατηρούν: α) στην περίπτωση των Πρξ η έμφαση βρίσκεται στο ότι οι παρευρισκόμενοι άκουγαν στη γλώσσα τους το κήρυγμα των αποστόλων κι όχι στην ομιλία, β) ο όρος "διερμηνεύειν" δεν είναι πάντοτε απαραίτητο να σημαίνει "μεταφράζω", γ) από όσα λέει ο απόστολος σχετικά με αυτό το χάρισμα μάλλον η έμφαση έγκειται στο ακατανόητο και ασχημάτιστο της ομιλίας, το οποίο θυμίζει τη χασμωδία και το θόρυβο των ασυγχρόνιστων μουσικών οργάνων (στ. 7-8) και δ) η αναφορά στο χωρίο του Ησαΐα δεν είναι υποχρεωτικό από τη συνάφεια των λεγομένων του Παύλου να δηλώνει την ομιλία ξένων γλωσσών.

Είναι φανερό ότι το ακριβές περιεχόμενο των "ἐν γλώσσαις λόγων" παραμένει αδιευκρίνιστο, όπως ασαφής παραμένει κι ο ακριβής τρόπος εκδήλωσής του μέσα στις λατρευτικές συνάξεις. Αυτό που μπορεί να σημειωθεί με βεβαιότητα είναι ότι, όπως προκύπτει από το στ. 14, ο Παύλος διαβλέπει τον κίνδυνο να συνδεθεί το χάρισμα της γλωσσολαλίας με παρόμοια τουλάχιστον ως προς την εκφορά τους φαινόμενα του περιβάλλοντος της κοινότητας (σε αυτά φαίνεται να παραπέμπει ο όρος "μαίνεσθαι" αλλά και η αναφορά του Παύλου στο ειδωλολατρικό παρελθόν των Κορινθίων), κάτι το οποίο ο απόστολος θέλει οπωσδήποτε να αποτρέψει γι' αυτό το λόγο σπεύδει να ελέγξει την κατάσταση α) περιορίζοντας στο στ. 27 τον αριθμό όσων θα μιλούν "γλώσσῃ" κατά τις συνάξεις σε δύο ή το πολύ τρεις και β) προβάλλοντας ως μείζον της γλωσσολαλίας το χάρισμα της προφητείας. Οι λόγοι που ο απόστολος προκρίνει την προφητεία έναντι των γλωσσών παρατίθενται στο κεφ. 14 σε αντιπαραβολή προς το χάρισμα των γλωσσών: α) είναι μια αποκάλυψη που την παρέχει ο Θεός, β) είναι κατανοητός λόγος κι όχι εκστατικός και ακατανόητος, γ) μπορεί και πρέπει να ελέγχεται το περιεχόμενό της από την κοινότητα (με αυτό ίσως συνδέονται και οι διακρίσεις πνευμάτων), δ) είναι δωρεά του Θεού που πρέπει να την επιζητούν οι πιστοί, ε) σκοπό έχει την οικοδομή, την παράκληση και την παραμυθία της κοινότητας και ε) συμβάλλει στο ιεραποστολικό έργο της εκκλησίας.

Παρακολουθώντας την επιχειρηματολογία του αποστόλου καθίσταται σαφές ότι τρεις είναι οι βασικές προϋποθέσεις, τις οποίες θεωρεί ότι πρέπει να πληρούν τα χαρίσματα που εκδηλώνονται στις συνάξεις της κοινότητας: η πρώτη και μείζων προϋπόθεση είναι η αγάπη, η οποία σύμφωνα με τα όσα λέγοντα στους πρώτους στ. του 13ου κεφ. είναι αυτή που δίνει περιεχόμενο και αξία σε κάθε χάρισμα των μελών της εκκλησίας, η δεύτερη προϋπόθεση είναι το κατά πόσο όλα τα χαρίσματα των μελών συμβάλλουν στην οικοδομή του σώματος κι εξασφαλίζουν επομένως την ενότητά του και το τρίτο είναι το κατά πόσο αυτά στηρίζουν το έργο του ευαγγελισμού και της μαρτυρίας προς τους έξωθεν της εκκλησίας. Η γλωσσολαλία παρά τον εντυπωσιακό της χαρακτήρα κι ίσως μια κάποια γοητεία, που μπορεί να ασκούσε στους μη χριστιανούς επισκέπτες των χριστιανικών συνάξεων, δεν πληροί τη βασική προϋπόθεση της οικοδομής, καθώς παραμένει τελικά προσωπική υπόθεση μεταξύ του "λαλοῦντος γλώσσαις" και του Θεού.

Για τον απόστολο Παύλος ο λόγος της εκκλησίας δε μπορεί σε καμιά περίπτωση να περιορισθεί σε ένα μονόλογο, έστω εντυπωσιακό, πλην όμως καταδικασμένο σε εσωστρέφεια, αλλά οφείλει να είναι ένας λόγος οικοδομής, παραμυθίας και παρακλήσεως των μελών της και λόγος μαρτυρίας προς τους έξωθεν. Κι αυτό αποτελεί πρόκληση και κριτήριο αξιοποίησης των χαρισμάτων, που πάντοτε ενεργούνται εν αγίῳ Πνεύματι όχι μόνο για τους χριστιανούς της Κορίνθου αλλά και για τα μέλη του σώματος της Εκκλησίας του σήμερα.

Στο JHS η συζήτηση του βιβλίου του J.A. Berman, Created Equal / In JHS the conversation on J.A. Berman's Created Equal

Στην ιστοσελίδα του Journal of Hebrew Scriptures 10 (2010) έχει αναρτηθεί η συζήτηση του βιβλίου του Joshua A. Berman, Created Equal: How the Bible Broke with Ancient Political Thought, Oxford 2008

Saul M. Olyan (ed.), "In Conversation with Joshua A. Berman, Created Equal: How the Bible Broke with Ancient Political Thought (Oxford University Press, 2008)"

Χαρίσματα και ενθουσιαστικά φαινόμενα στην αρχαία Κόρινθο (1 Κορ 12-14) (1) / Spiritual gifts and ecstatic activity in Corinth (1 Cor 12-14) (1)

Με αφορμή την εορτή των αποστόλων Παύλου και Πέτρου παραθέτω τα βασικά σημεία της εισήγησης που είχα την τιμή να διαβάσω στο φετινό επιστημονικό συνέδριο προς τιμήν του αποστόλου Παύλου στο πλαίσιο των Ιστ΄ Παυλείων (Βέροια).

α) Θεολογικές προϋποθέσεις των χαρισμάτων (1 Κορ 12)

Στους στ. 1-3 ο Παύλος κάνει μία γενική εισαγωγή στο θέμα του ακολουθώντας την τακτική που είχε υιοθετήσει και σε άλλα σημεία της επιστολής του. Στο δεύτερο μέρος αυτής της εισαγωγής (στ. 3) τονίζει μέσα από μία αντιθετική αξιωματική διατύπωση το ρόλο που διαδραματίζει το άγιο Πνεύμα στη ζωή των πιστών: μόνο το άγιο Πνεύμα οδηγεί στην ομολογία και αναγνώριση του Ιησού ως Κυρίου. Η ομολογία όμως δεν είναι μόνο προσωπική υπόθεση (ήδη ο τρόπος που εδώ διατυπώνεται αυτή παραπέμπει σε ομολογίες στο πλαίσιο της λατρείας και του βαπτίσματος), αλλά αφορά στο σύνολο της εκκλησιαστικής κοινότητας, αποτελεί επομένως στοιχείο της ενότητάς της. Ήδη στην εισαγωγή λοιπόν ο Παύλος θέτει μία βασική θεολογική αρχή που αποτελεί και ένα από τα κύρια θέματα της επιστολής του, αυτήν της ενότητας, την οποία παρουσιάζει ως δωρεά του αγ. Πνεύματος.

Το άγιο Πνεύμα κυριαρχεί επίσης στο δεύτερο μέρος του κεφαλαίου (στ. 4-11). Χαρίζει την ποικιλία των χαρισμάτων, διασφαλίζει όμως και την ενότητά τους, αφού αποτελεί την πηγή προέλευσή τους (για την ενοποιητική αυτή παρουσία του Πνεύματος βλ. τις φράσεις σε αυτό το μέρος "ἓν πνεῦμα", "τὸ αὐτὸ πνεῦμα"). Οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί "διὰ τοῦ πνεύματος", "κατὰ τὸ αὐτὸ πνεῦμα" και "ἐν τῷ αὐτῷ πνεύματι" δηλώνουν ότι το μέσο, το μέτρο και το περιβάλλον μέσα στον οποίο εκδηλώνονται τα χαρίσματα είναι το άγιο Πνεύμα, το οποίο επίσης εγγυάται την ποικιλία τους αλλά και την ενότητά τους.

Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί ωστόσο και ο τριαδικός ορίζοντας της σκέψης του αποστόλου Παύλου, όπως αυτός προβάλλει στις τρεις παράλληλες διατυπώσεις των στ. 4-6. Στο στ. 4 ο χορηγός των ποικίλων χαρισμάτων είναι το πνεύμα, στο στ. 5 των διακονιών ο κύριος και στο στ. 6 των ενεργημάτων ο θεός "ὁ ἐνεργῶν τὰ πάντα ἐν πᾶσι". Χαρίσματα, λοιπόν, διακονίες και ενεργήματα, τα οποία εδώ δε μπορούν να διακριθούν απόλυτα μεταξύ τους, αλλά κατά το λόγο του ι. Χρυσοστόμου "ὀνομάτων διαφοραὶ μόνον, ἐπεὶ πράγματα τὰ αὐτὰ [εἰσίν]" (PG 61, 244), συνδέονται με τα τρία πρόσωπα της αγίας Τριάδος, κάτι το οποίο διασφαλίζει την κάθετη αναφορά αλλά και την ενιαία προέλευση των χαρισμάτων.

Η δεύτερη βασική γραμμή σκέψης του αποστόλου στο κεφάλαιο, η οποία διατρέχει όλο το 12ο κεφ. και το 14ο, είναι εκείνη της ποικιλίας των χαρισμάτων. Ο πλούτος των πνευματικών δωρεών καθίσταται σαφής από έξι καταλόγους χαρισμάτων, τους οποίους παραθέτει ο απόστολος στα τρία κεφάλαια (δύο σε κάθε κεφ.): 12, 8-10. 28-30. 13, 1-2. 8. 14, 6. 26-27. Κατάλογο χαρισμάτων απαντούμε και πάλι στο Ρωμ 12, 3-8, όπου παρατίθενται πολλά από τα χαρίσματα που αναφέρονται στους καταλόγους της 1 Κορ, ενώ ταυτόχρονα εμφανίζονται και κάποια νέα. Η σύγκριση αυτών των καταλόγων οδηγεί στα εξής συμπεράσματα:

α) η εκδήλωση των χαρισμάτων δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο της εκκλησίας της Κορίνθου αλλά πραγματικότητα και σε άλλες χριστιανικές κοινότητες. Αυτό άλλωστε συνάδει με τα όσα προέγραψε ο απόστολο για την άμεση και ζωτική σχέση αγίου Πνεύματος και εκκλησιαστικής κοινότητας. Για τον απ. Παύλο η κάθε κοινότητα αντλεί τη ζωή της από το άγιο Πνεύμα, το οποίο ενεργεί σε κάθε μέλος της (ἑκάστω, στ. 11) χαρίζοντας ιδιότητες και ικανότητες "πρὸς τὸ συμφέρον" (στ. 7) όχι μόνο το ατομικό αλλά πρώτιστα της εκκλησιαστικής κοινότητας, όπως θα αναπτύξει στη συνέχεια.

β) Χαρακτηριστικό των καταλόγων είναι η ποικιλία και η ετερότητα των καταλόγων από τη μία και η έλλειψη οποιασδήποτε ιεράρχησής τους από την άλλη. Μία γρήγορη ανάγνωση των καταλόγων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι αυτά τα χαρίσματα αφορούν σε διάφορες πτυχές της ζωής (λατρευτικής αλλά και διοικητικής) της κοινότητας. Επιπλέον ο απ. Παύλος δεν υπεισέρχεται σε κάποια αναλυτική και συστηματική παρουσίαση των χαρισμάτων ούτε πολύ περισσότερο στην κατάταξή τους σε μία αξιολογική κλίμακα, επειδή προφανώς επιθυμεί να αναδείξει την ποικιλία της εκδήλωσης των δωρεών του αγ. Πνεύματος. Η επαναλαμβανόμενη σχεδόν ρυθμική χρήση δοτικών, όπως "ἑκάστῳ", "ἄλλῳ", "ἑτέρῳ", και "ᾧ" υπογραμμίζει το στοιχείο της διάχυσης και του επιμερισμού των χαρισμάτων στα μέλη της κοινότητας κι όχι τη συγκέντρωσή τους στο πρόσωπο μίας ηγετικής μέσα σε αυτήν μορφής.

Η ιδέα της ενότητας μέσω της ποικιλίας των χαρισμάτων αποτελει το θέμα και της τρίτης ενότητας του κεφαλαίου (στ. 12-31), όπου ο Παύλος χρησιμοποιεί τη γνωστή κι από τον ελληνορωμαϊκό κόσμο παράσταση του σώματος και των μελών του. Όπως το σώμα αποτελείται από πολλά μέλη, τα οποία επιτελούν το καθένα τη δική του λειτουργία, απαραίτητη για την επιβίωση και την αύξηση του συνόλου, έτσι και τα μέλη της εκκλησίας συναπαρτίζουν το σώμα του Χριστού, με τα χαρίσματά τους επομένως λειτουργούν συμπληρωματικά το ένα προς το άλλο και συμβάλλουν στην αύξηση του σώματος. Η μεταφορά του σώματος και τα όσα θα ακολουθήσουν στο 13ο κεφ. για την αγάπη ως την "καθ' ὑπερβολὴν ὁδὸν" και ως το μείζον μεταξύ των υπολοίπων χάρισμα, τονίζουν την οριζόντια διάσταση των χαρισμάτων και εισάγουν ένα νέο κριτήριο για την αυθεντικότητα και την αξία τους, εκείνο του εκκλησιολογικού προσανατολισμού τους. Η εικόνα του σώματος μάλιστα τοποθετείται μεταξύ δύο καταλόγων χαρισμάτων (στ. 4-11 και 28-31) δημιουργώντας έτσι ένα ενδιαφέρον θεολογικό σύνολο: ποικιλία και διάχυση των χαρισμάτων από τη μία, αλληλοσυμπλήρωση και συνεργία προς την αύξηση από την άλλη. Ήδη στο στ. 4 ο απόστολος έδωσε τον τόνο, όταν σημείωσε προς τα ποικίλα χαρίσματα δίδονται "πρὸς τὸ συμφέρον" (βλ. ακόμη 8, 7-11. 10, 23).

Συνοψίζοντας το πρώτο μέρος συμπεραίνουμε τα εξής: α) τη στενή και οργανική σχέση αγίου Πνεύματος και χαρισμάτων, β) τον επιμερισμό των ποικίλων χαρισμάτων σε όλα τα μέλη της εκκλησίας και τη διασφάλιση διά του αγίου Πνεύματος της ενότητάς τους, γ) το εκκλησιολογικό κριτήριο αυθεντικότητάς τους και δ) τις εκδηλώσεις των χαρισμάτων ως απτή πραγματικότητα μέσα στις αρχαίες χριστιανικές κοινότητες.

Ένα νέο βιβλίο για τις σύγχρονες προσεγγίσεις της Κ.Δ. / A new book on contemporary approaches of the NT

Κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Routledge ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον βιβλίο σχετικά με τις σύγχρονες προσεγγίσεις της Κ.Δ.:

James G. Crosley, Reading the New Testament. Contemporary Approaches, Routledge 2010
ISBN: 978-0-415-48531-9
188 σελίδες
£16.99

Όπως σημειώνει ο συγγραφέας του στο πρώτο κεφάλαιο, που λειτουργεί και ως η εισαγωγή του βιβλίου, η παρούσα μελέτη δεν ανήκει στην κατηγορία των κλασικών εισαγωγών στην Κ.Δ., όπου συνήθως δίνεται έμφαση σε θέματα συγγραφέα, χρόνου και τόπου συγγραφής, πιθανά προβλήματα του κειμένου, ιστορικό πλαίσιο και βασικά θεολογικά θέματα του κάθε βιβλίου της Κ.Δ. Ο συγγραφέας προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα ασχολείται με προσεγγίσεις, οι οποίες δεν καλύπτονται συνήθως από τέτοιες εισαγωγές.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα μέρη. Στο πρώτο μέρος "History" ο συγγραφέας συζητά τις κλασικές ιστορικοκριτικές προσεγγίσεις των καινοδιαθηκικών κειμένων (από την κριτική των πηγών έως την αναζήτηση του ιστορικού Ιησού) και τις πιο σύγχρονες προσεγγίσεις που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν "ιστορικές" με την ευρεία έννοια του όρου: από τη μεταποικιακή προσέγγιση έως ζητήματα κοινωνικού φύλου και ταυτότητας. Στο δεύτερο μέρος "Revolutionary origins of Christian beliefs" συζητά ζητήματα χριστολογίας, θεολογίας του Παύλου κ.ά. καθώς και τη σχετική συζήτηση των σύγχρονων Ευρωπαίων φιλοσόφων για τον Παύλο. Ακολουθεί το τρίτο μέρος "Reception", στο οποίο παρουσιάζονται οι διάφορες μέθοδοι που αφορούν στην πρόσληψη των κειμένων της Κ.Δ. κυρίως κατά τον 20 και 21ο αι. Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου παρατίθενται αποσπάσματα από κείμενα σύγχρονων ερμηνευτών της Κ.Δ. που σχετίζονται με όσα συζητήθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια.

Το νέο τεύχος του JBL / The current issue of JBL

Στο τρέχον τεύχος του Journal of Biblical Literature 129:2 (2010) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα:

• Richard C. Steiner, "Poetic Forms in the Masoretic Vocalization and Three Difficult Phrases in Jacob’s Blessing: יֶתֶר שְׂאֵת (Gen 49:3), 49:4 ) יְצוּעִי עָלָה ), and 49:10 ) יָבאֹ שִׁילֹה )",
  209-235
  
• Dirk Büchner, "Ἐξιλάσασθαι: Appeasing God in the Septuagint Pentateuch", 237-260
  
• Omer Sergi, "The Composition of Nathan’s Oracle to David (2 Samuel 7:1–17) as a
  Reflection of Royal Judahite Ideology", 261-279
  
• Joel S. Burnett, "'Going Down' to Bethel: Elijah and Elisha in the Theological Geography of the Deuteronomistic History", 281-297
  
• Scott Morschauser, "A “Diagnostic” Note on the “Great Wrath upon Israel”
  in 2 Kings 3:27", 299-302
  
• Alan Lenzi, "Invoking the God: Interpreting Invocations in Mesopotamian Prayers
  and Biblical Laments of the Individual", 303-315
  
• Kenneth Atkinson - Josi Magness, "Josephus’s Essenes and the Qumran Community", 317-342
  
• Jonathan L. Reed, "Instability in Jesus’ Galilee: A Demographic Perspective", 343-365
  
• Joan E. Taylor, "The Name “Iskarioth” (Iscariot)", 367-383
  
• William Sanger Campbell, "The Narrator as “He,” “Me,” and “We”: Grammatical Person in Ancient Histories and in the Acts of the Apostles", 385-407
  

Τρία νέα βιβλία για τις λατρείες της ελληνορωμαϊκής εποχής / Three new books on Graeco-Roman cults

Ο αγαπητός συνάδελφος αναπληρωτής καθηγητής της Θρησκειολογίας του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής Παναγιώτης Παχής κυκλοφόρησε στις εκδόσεις Μπαρμπουνάκη τρία πολύ ενδιαφέροντα και χρήσιμα για όποιον μελετά τις λατρείες του ελληνορωμαϊκού κόσμου βιβλία:

Π. Παχής, Η λατρεία της Ίσιδας και του Σάραπι. Από την τοπική στην οικουμενική κοινωνία, εκδ. Μπαρμπουνάκη, Θεσσαλονίκη 2010

ISBN: 978-960-267-140-5

517 σελίδες

Θέμα της μελέτης αποτελεί η πορεία μεταμόρφωσης της Ίσιδας και του Σαράπι από τοπικές θεότητες σε οικουμενικές.

Π. Παχής, Oι ανατολικές λατρείες της ελληνορωμαϊκής εποχής. Συμβολή στην Ιστορία και τη Μεθοδολογία της Έρευνας, εκδ. Μπαρμπουνάκης, Θεσσαλονίκη 2010

ISBN: 978-960-267-138-2

Στο πρώτο μέρος της ενδιαφέρουσας αυτής μελέτης ο καθ. Π. Παχής παρουσιάζει την ιστορία της έρευνας των ανατολικών λατρειών των ελληνορωμαϊκών χρόνων, η οποία κινείται μεταξύ του πνεύματος της παράδοσης και της μετανεωτερικότητας, ενώ το δεύτερο μέρος της μελέτης είναι μία συνθετική παρουσίαση των βασικών χαρακτηριστικών της ελληνορωμαϊκής περιόδου.

P. Pachis, Religion and Politics in the Graeco-Roman World. Re-Describing the Isis-Sarapis Cult, Barbounakis Publ., Thessaloniki 2010

ISBN: 978-960-267-140-5

Σε αυτήν τη μελέτη του ο συγγραφέας εστιάζει το ενδιαφέρον του στον τρόπο διάδοσης της λατρείας των αιγυπτιακών θεοτήτων κατά την ελληνορωμαϊκή εποχή και την άμεση σχέση τους με την κοινωνική αλλά και πολιτική κατάσταση της περιόδου (όπως αυτή αποτυπώνεται σε κείμενα της εποχής, π.χ. τις αρεταλογίες) ή στις συνδέσεις εικαστικών μοτίβων (π.χ. της felicitas) με τη θεότητα.

Το νέο τεύχος του ThBeitr / The current issue of ThBeitr

Το τρέχον τεύχος του Theologische Beiträge 41:2/3 (2010) είναι αφιερωμένο στον Rainer Riesner, καθηγητή της Κ.Δ. στο Παν/μιο του Dortmund, με αφορμή τα 60ά γενέθλιά του:

• Armin D. Baum, "Rainer Riesner zum 60. Geburtstag", 91-92
  
• Ulrich Mack, "Die Freiheit der Gnade : Predigt über Lukas 18,9-14", 93-96
  
• Thomas Pola, "Ritzzeichnungen : werfen archäologische Funde aus dem Ostjordanland Licht auf Ez 8,10 und 1 Kön 6,29-36?", 97-113
  
• Klaus Haacker, "Die Einladung zur Mitfreude : Bekanntes und Verkanntes zu Lukas 15",
  114-125
• Emmanuel Rehfeld, ""Erbaulichkeit" als Kennzeichen und Ziel paulinischer Theologie", 126-136
• Jochen Wagner, "Mk 16,1-8 - eine Tendenzlegende?", 137-146
• Heinzpeter Hempelmann, "Hat das Kreuz Jesu eine Heils-Bedeutung? : Thesen zu Analyse und Kritik der gegenwärtigen Diskussionslage aus systematisch-theologischer Perspektive", 147-158
• Johannes Triebel, "... gepredigt den Völkern, geglaubt in der Welt ..." (1Tim 3,16) : das Verständnis von Mission im Wandel der Zeiten", 159-169
• Helmut Burkhardt, "Berufen, Schönes zu schaffen : über die Berufung des Künstlers", 170-178
• Reiner Braun, "Lehret sie halten ..." : Anstöße zur Konfirmandenarbeit aus Rainer Riesners Buch "Jesus als Lehrer", 179-186
• Armin D. Baum, "Die Entstehung des Neuen Testaments als literaturgeschichtliches Problem : Gerd Theißens Phasenmodell zur Entstehungsgeschichte des neutestamentlichen Kanons", 187-190

Το νέο τεύχος του OTSSA

Στο νέο τεύχος του Old Testament essays : journal of the Old Testament Society of South Africa 23:1 (2010) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα:

• David T. Adamo, "The Deuteronomist(s)' interpretation of exilic suffering in an African perspective", 9-27
  
• Johann Cook, "The relevance of exegetical commentaries on the Septuagint : LXX Proverbs 1:1-7 as an example", 28-43
  
• Helen Efthimiadis, "Genesis 2:18-25 from a Jungian and feminist-deconstructionist point of view", 44-65
  
• Bernard Gosse, "L'usage des psaumes d'Asaph dans la présentation du retour de l'exil en Isaïe 40-52", 66-81
  
• Bungishabaku Katho, "Faire la theologie de l'Ancien Testament en Afrique aujourd'hui : défis et perspective", 82-102
  
• Barbara M. Lai, "What would Bakhtin say about Isaiah 21:1-12? : a re-reading", 103-115
  
• Leonard P. Maré, "Psalm 137: exile - not the time for singing the Lord's Song", 116-128
  
• Jo M. Schäder, "Understanding (the lack of) space in Psalm 47:6 in light of its neighbouring psalms : a spatial reading of Psalms 46-48", 129-160
  
• Coenie Scheepers, "Ethnicity, cultural diversity and poverty in South Africa : archaeological perspectives from Iron Age Palestine", 161-177
  
• Jordan Scheetz, "Daniel's position in the Tanach, the LXX-Vulgate, and the Protestant Canon", 178-193
  

RBL 27/6/2010

Pasquale Basta, Abramo in Romani 4: L'analogia dell'agire divino nella ricerca esegetica di paolo
Reviewed by Ilaria Ramelli

Delbert Burkett, Rethinking the Gospel Sources, Volume 2: The Unity and Plurality of Q
Reviewed by Christopher W. Skinner

David J. Downs, The Offering of the Gentiles: Paul's Collection for Jerusalem in Its Chronological, Cultural, and Cultic Contexts
Reviewed by Sze-Kar Wan

Jörg Frey, Stefan Krauter, and Hermann Lichtenberger, eds., Heil und Geschichte: Die Geschichtsbezogenheit des Heils und das Problem der Heilsgeschichte in der biblischen Tradition und in der theologischen Deutung
Reviewed by Christoph Stenschke

W. G. Lambert, Babylonian Oracle Questions
Reviewed by Frauke Weiershaeuser

Edgar V. McKnight, Jesus Christ Today: The Historical Shaping of Jesus for the Twenty-First Century
Reviewed by Roy W. Hoover

M. E. J. Richardson, A Comprehensive Grammar to Hammurabi's Stele
Reviewed by Russell Hobson

Anthony C. Thiselton, Hermeneutics: An Introduction
Reviewed by Ruben Zimmermann and Susanne Luther

Stephen H. Travis, Christ and the Judgement of God: The Limits of Divine Retribution in New Testament Thought
Reviewed by Christopher Chandler

Frank Ueberschaer, Weisheit aus der Begegnung: Bildung nach dem Buch Ben Sira
Reviewed by Ibolya Balla