Colloquium Biblicum Lovaniense 2009

Από τις 29 έως 31 Ιουλίου διοργανώνεται η ετήσια συνάντηση του Colloquium Biblicum Lovaniense στο Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Leuven. Η διεθνής κύρους επιστημονική διοργάνωση λαμβάνει χώρα σε ετήσια βάση. Εναλλάξ κάθε χρόνο παρουσιάζονται από ακαδημαϊκούς από όλον τον κόσμο θέματα σχετικά είτε με την Παλαιά Διαθήκη είτε την Καινή Διαθήκη. Φέτος το θέμα του Colloquium είναι το κατά Ματθαίον ευαγγέλιο και η θέση του μέσα στον αρχέγονο Χριστιανισμό.

The Gospel of Matthew at the Crossroads of Early Christianity

Πρόγραμμα συνεδρίου

29 Ιουλίου
09:30 Donald Senior (CTU Chicago), "Matthean Studies: the Current Landscape"
11:00 Gerd Häfner (München), "Das Matthäus-Evangelium und seine Quellen"
12:00 Camille Focant (Louvain-la-Neuve), "La christologie de Matthieu à la croisée des chemins"
16:00 Christopher Tuckett (Pembroke College, Oxford), "Matthew: The Social and Historical Context - Jewish Christian and/or Gentile?"

17:15 – 18:45 Seminars
Nederlands: Huub van de Sandt (Tilburg), "Traditie en Transformatie: Matteüs 11:25-30 in Context"

Français: Gerard Claudel (Metz), "Le personage de Joseph comme figure du lecteur modèle de l’evangile de Matthieu?"

English: Elaine Wainwright (Auckland), "Bringing out the New and the Old: Reading Matthew Ecologically in the Twenty-first Century"

30 Ioυλίου
9:00 Matthias Konradt (Bern), "Rezeption und Interpretation des Dekalogs im Matthäusevangelium"
10:00 Elian Cuvillier (Institut Protestant de Théologie, Montpellier), "La construction narrative de la mission dans le premier évangile: Un déplacement théologique et identitaire"
16:00 Amy-Jill Levine (Vanderbilt University Nashville), "Matthew's Portrayal of the Synagogue and its Leaders"
17:15 - 18:45 Seminars (Part II)

31 Ιουλίου
9:00 Wolfgang Kraus (Saarbrücken), "Zur Ekklesiologie des Mattäusevangeliums"
10:00 Daniel Marguerat (Lausanne), "Indicatif du salut et imperative éthique chez Matthieu.
Le role de l’eschatologie"
11:30 Joseph Verheyden (Leuven), "'Rock and Stumbling-Block': The Fate of Matthew's Peter"

+ Martin Hengel (1926-2009)

Εκοιμήθη χθες, Πέμπτη 2 Ιουλίου 2009 o γνωστός βιβλικός θεολόγος Martin Hengel.

Σπούδασε θεολογία στο Tübingen, όπου ανακηρύχθηκε στη συνέχεια διδάκτορας (1959) και κατέθεσε και την υφηγεσία του (1967). Το 1968 έγινε καθηγητής στο Erlangen. Από το 1972 έως το 1992 υπήρξε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τübingen στην έδρα της Καινής Διαθήκης και του αρχαίου Ιουδαϊσμού και διευθυντής του Ινστιτούτου για τον αρχαίο Ιουδαϊσμό και την ιστορία της ελληνιστικής θρησκείας. Για το μεγάλο του έργο τιμήθηκε από πολλούς φορείς και πανεπιστήμια.
Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους βιβλικούς επιστήμονες της γενιάς του και βαθύς γνώστης της ιστορίας της εποχής της Καινής Διαθήκης. Ασχολήθηκε κυρίως με την επίδραση του ελληνισμού στον Ιουδαϊσμό της Παλαιστίνης και με τις μελέτες του διόρθωσε τις προηγούμενες υπερβολές της Θρησκειοϊστορικής Σχολής καταδεικνύοντας ότι τόσο ο Ιουδαϊσμός όσο και ο Ελληνισμός εκείνης της εποχής ήταν πολύ πιο σύνθετα φαινόμενα από ό,τι συνήθως εκτιμάται κι ότι οι δύο αυτές πραγματικότητες ήρθαν σε επαφή σε πολλά επίπεδα και ανέπτυξαν σύνθετες σχέσεις αλληλεπίδρασης.
Το συγγραφικό του έργο είναι τεράστιο κι ενδεικτικά εδώ αναφέρουμε:
- Die Zeloten. Untersuchungen zur jüdischen Freiheitsbewegung in der Zeit von Herodes I. bis 70 n. Chr., (AGJU 1), Brill 1961
- Judentum und Hellenismus. Studien zu ihrer Begegnung unter besonderer Berücksichtigung Palästinas bis zur Mitte des 2. Jh. v. Chr. , (WUNT 10), Mohr Siebeck, Tübingen 1969
- Eigentum und Reichtum in der frühen Kirche. Aspekte einer frühchristlichen Sozialgeschichte. Calwer Paperback. Calwer Verl., Stuttgart 1973
- Der Sohn Gottes. Die Entstehung der Christologie und die jüdisch-hellenistische Religionsgeschichte. Mohr, Tübingen 1975
To τελευταίο του έργο είναι Die vier Evangelien und das eine Evangelium von Jesus Christus. Studien zu ihrer Sammlung und Entstehung, (WUNT 224), Mohr Siebeck, Tübingen 2008

[Α.Τ.: είχα την ευκαιρία να τον ακούσω σε μία από τις τελευταίες του εισηγήσεις πριν δύο χρόνια στο Μόναχο. Είχε μιλήσει τότε για τις διάφορες παραδόσεις που διασώζονται στα ευαγγέλια αλλά και για τον ιστορικό Ιησού. Είχε τότε τονίσει, ασκώντας κριτική στις θέσεις της Formgeschichte, ότι οι ευαγγελιστές δεν υπήρξαν απλοί συλλέκτες των αρχαίων χριστιανικών παραδόσεων για τον Ιησού αλλά θεολόγοι με λογοτεχνική και κριτική ικανότητα κι ότι η σύνταξη των ευαγγελίων ήταν μία σαφώς σύνθετη διαδικασία, στην οποία υπάρχει η αμοιβαία εξάρτηση και αλληλεπίδραση κοινότητας / ομάδας και συντάκτη του ευαγγελίου. Τόνισε επίσης ότι η η μεσσιανική ιδιότητα του Ιησού αποτελεί ένα από τα πρωταρχικά στοιχεία της παράδοσης γι' αυτόν κι ότι η οικειοποίηση αυτής της ιδιότητας ανάγεται στον ίδιο κι όχι σε μεταγενέστερες ερμηνείες του προσώπου του. Δε νομίζω να υπάρχει βιβλικός επιστήμονας που να μην ωφελήθηκε από το έργο του μεγάλου αυτού ερευνητή. Η συμβολή του παραμένει ουσιαστική και μεγάλη. Ο Θεός να τον αναπαύσει!]

Ένα νέο βιβλίο για την πρόσληψη του Ψαλμού 2

Από τον εκδοτικό οίκο Peeters κυκλοφορεί ένα νέο βιβλίο για την πρόσληψη του Ψαλμού 2 αρχαίο Ιουδαϊσμό και την αρχαία Εκκλησία:

S. Janse, "You are my Son". The Reception History of Psalm 2 in Early Judaism and the Early Church, (Contributions to Biblical Exegesis & Theology 51), Peeters 2009
ISBN: 978-90-429-2127-6
45 ευρώ

Περιγραφή εκδοτικού οίκου
Στη βραβευμένη αυτή μελέτη ο Ψαλμός 2 χαρακτηρίζεται ως μεσσιανικός-θεοκρατικός ψαλμός. Η πρώιμη ιουδαϊκή γραμματεία τονίζει τις εσχατολογικές και σοφιολογικές εφαρμογές του Ψαλμού περισσότερο από τη μεσσιανική του ερμηνεία. Ωστόσο συναντούμε τους ίδιους συνδυασμούς κειμένου αργότερα στη γραμματεία της Κ.Δ.: σίγουρα βρισκόμαστε μπροστά σε μια μακρά παράδοση.
Στη μελέτη καταδεικνύεται πώς τα σχετικά κείμενα της Κ.Δ. εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στη μεσσιανική ερμηνεία του Ψα 2 και ειδικότερα στη φράση: "Υἱός μου εἶ σύ". Στη μεταπασχάλια περίοδο αυτή η φράση λειτουργεί ως επιχείρημα για υποστηριχθεί η θέση ότι ο σταυρωμένος Ιησούς ήταν ωστόσο ο Υιός του Θεού. Ο Λουκάς με απολογητικό τρόπο εξηγεί πώς σε αυτόν το ψαλμό ο Μεσσίας, ο οποίος νωρίς ταυτίστηκε με τον βασιλέα, αποκαλείται επίσης "Υιός μου" από τον ίδιο τον Θεό. Ο Μάρκος αναπτύσσει αυτήν την ιδέα για κατηχητικούς λόγους: ο Ιησούς ήταν ήδη ο Υιός του Θεού κατά την εποχή του βαπτίσματος και της μεταμόρφωσης. Τέλος στην προς Εβραίους ο Ψα 2 χρησιμοποιείται για να αποδειχθεί η προΰπαρξη του Ιησού.
Ο παρών τόμος αποτελεί επομένως μία ευπρόσδεκτη προσθήκη στην υπάρχουσα βιβλιογραφία σχετικά με το θέμα.

Άρθρο του I.Howard Marshall για τη βιβλική ιστορία

Στο ιστολόγιο BiblicalStudies.org.uk έχει αναρτηθεί σε pdf ένα παλαιότερο άρθρο του I.H. Marshall για το βιβλικό τρόπο κατανόησης της ιστορίας. Πατώντας στη συνέχεια στον τίτλο μπορείτε να βρεθείτε στο κείμενο του άρθρου:

I. Howard Marshall, "Aspects of the Biblical View of History," Faith and Thought 110.1, 2 (1983): 54-68.

Στο νέο BASP

Στο ιστολόγιο What's New in Papyrology υπάρχει η είδηση ότι το τεύχος 43 (2006) του παπυρολογικού περιοδικού Βulletin of American Society of Papyrology διατίθεται ελεύθερο προς ανάγνωση στο διαδίκτυο. Ανάμεσα στα άρθρα υπάρχουν και κάποια, κατά την εκτίμησή μου, που έχουν άμεσο ή έμμεσο βιβλικό ενδιαφέρον:

• Alain Delattre, "Un extrait du Psaume 90 en copte: Édition de P.Duk. inv. 448", 59-61
• Rachel Mairs, "O.Col. inv. 1366: A Coptic Prayer from Deir el-Bahri with a Quotation from Tobit 12:10", 63-70
• Giovanni Ruffini, "Genealogy and the Gymnasium", 71-99
• Philip Mayerson, "The Modius as a Grain Measure in Papyri from Egypt", 101-106
• Philip F. Venticinque, "What's in a Name? Greek, Egyptian and Biblical Traditions in the Cambyses Romance", 139-158

Για να βρεθείτε στο σχετικό τεύχος του BASP πατήστε εδώ.

Τα οστά του αποστόλου Παύλου (;)

Ο απόστολος Παύλος αποτέλεσε το θέμα της προηγούμενης αλλά και της παρούσας εβδομάδας και ειδικότερα ο κατά την παράδοση τάφος του, που βρίσκεται κάτω από την Αγία Τράπεζα του ναού του αγίου Παύλου extra muros. Σύμφωνα με τη δήλωση του ίδιου του Ποντίφικος τα αποτελέσματα της εξέτασης με άνθρακα 14 τμημάτων οστών που βρέθηκαν μέσα στη σαρκοφάγο δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία ότι πρόκειται για τον τάφο του αποστόλου Παύλου. Για την ακρίβεια η εξέταση έδειξε ότι τα οστά που βρίσκονται μέσα στη σαρκοφάγο είναι του 1ου ή του 2ου αι. μ.Χ. Το πόρισμα της εξέτασης ήταν γνωστό εδώ και καιρό, αλλά κρατήθηκε μυστικό μέχρι να γίνει η ανακοίνωση από τον ίδιο τον Πάπα με αφορμή την εορτή των αποστόλων Πέτρου και Παύλου.

[Α.Τ.: η εξέταση με άνθρακα 14, η οποία αφήνει βέβαια περιθώρια στη χρονολόγηση, δεν πιστοποιεί το πρόσωπο αλλά την εποχή. Επομένως η τοποθέτηση των οστών στον 1ο ή 2ο αι. από μόνη της δεν αποτελεί απόδειξη ταυτοποίησης του προσώπου. Στην περιοχή που είναι κτισμένη η συγκεκριμένη βασιλική υπήρχε αρχαίο νεκροταφείο. Οπωσδήποτε η σύνδεση του συγκεκριμένου τάφου με το πρόσωπο του αποστόλου μέσα στην παράδοση μπορεί να αποτελέσει ένα επιχείρημα, όχι όμως καταλυτικό από μόνο του. Ίσως τα ευρήματα, όταν ανοιχθεί η σαρκοφάγος, να παρέχουν τις απαραίτητες αποδείξεις για την ταυτοποίηση των οστών. Επομένως είμαστε σε αναμονή για επόμενες ανακοινώσεις.]

Φωτογραφίες της υπόγειας αίθουσας στην Ιεριχώ

Με το θέμα της ανεύρεσης αυτής της υπόγειας αίθουσας (ορυχείου;) κοντά στην Ιεριχώ ασχοληθήκαμε σε παλαιότερη ανάρτηση. Από το ιστολόγιο PaleoJudaica πληροφορούμαστε ότι στην ιστοσελίδα του περιοδικού National Geographic έχουν αναρτηθεί φωτογραφίες της αίθουσας σχολιασμένες. Για να βρεθείτε στη σχετική ιστοσελίδα, πατήστε εδώ.

Βρέθηκε αρχαία απεικόνιση του αποστόλου Παύλου

Τις τελευταίες μέρες σε διάφορα βιβλικά ιστολόγια έχει αναρτηθεί η είδηση της ανεύρεσης παράστασης του αποστόλου Παύλου σε κατακόμβη της Ρώμης (ευχαριστούμε επίσης τον καλό συνάδελφο επίκ. καθ. κ. Κ. Μπελέζο για την είδηση). Συγκεκριμένα το πορτραίτο το αποστόλου εντόπισαν αρχαιολόγοι σε τοίχο της κατακόμβης της αγ. Θέκλας κατά τις εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης. Η παράσταση χρονολογείται στον 4ο αι. και θεωρείται ότι είναι η αρχαιότερη παράσταση του αποστόλου, η οποία έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. Κατά την εκτίμηση ειδικών η παράσταση του αποστόλου κοσμούσε τον τοίχο ενός τάφου κάποιου επιφανούς χριστιανού ή εκκλησιαστικού αξιωματούχου.

Για να διαβάσετε το δημοσίευμα των Times πατήστε εδώ.

Η μετάφραση των Ο΄ και η πρόσληψή της

Κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Brill ένας νέος συλλογικός τόμος με θέμα τη μετάφραση των Ο΄ και την πρόσληψή της όχι μόνο από τα κείμενα της Κ.Δ. αλλά και από άλλους συγγραφείς (π.χ. Ιώσηπο) ή μέσα σε μη λόγια κείμενα, όπως για παράδειγμα σε μαγικούς παπύρους ή σε αρχαίες μεταφράσεις.

Johann Cook, Septuagint and Reception. Essays prepared for the Association for the Study of the Septuagint in South Africa, (Vetus Testamentum Suppl. 127), Brill 2009
ISBN: 978 90 04 17725 3
€ 135.00

Όπως σημειώνεται και στον πρόλογο οι μελέτες του συλλογικού αυτού τόμου είναι το αποτέλεσμα των εργασιών μίας νέας εταιρείας με την επωνυμία Association for the Study of the Septuagint in South Africa (ASSSA) και μάλιστα στο πλαίσιο του συνεδρίου που διοργάνωσε τον Αύγουστο του 2008 στο Stellenbosch.

Περιεχόμενα του τόμου

• Jan Joosten, "The Prayer of Azariah (DanLXX 3): Sources and Origin", 5-16
• Johann Cook, "On the Role of External Traditions in the Septuagint", 17-36
• Peter Arzt-Grabner, "Psalms as Magic? P. Vindob. G 39205 Revisited", 37-44
• Randall X. Gauthier, "Examining the 'Pluses' in the Greek Psalter: A Study of the Septuagint Translation Qua Communication", 45-76
• Gideon Kotzé, "The Greek Translation of Lamentations: Towards a More Nuanced View of its 'Literal' Character", 77-100
• Wolfgang Kraus, "Hab 2:3-4 in the Hebrew Tradition and in the Septuagint, with its Reception in the New Testament", 101-118
• Gert G. Steyn, "Quotations from the Minor Prophets in Hebrews", 119-140
• Annette Evans, "Ancient Egyptian Elements in Hebrews 1?", 141-158
• Ronald H. van der Bergh, "Differences Between the MT and the LXX Contexts of Old Testament Quotations in the New Testament: Isaiah 45:18-25 as a Case Study", 159-178
• Lawrence Ronald Lincoln, "The Use of Names as Evidence of the Septuagint as a Source for Josephus' Antiquities in Books 1 to 5", 179-194
• Johan c. Thom, "Wisdom in the Wisdom of Solomon and Cleanthes' Hymn to Zeus", 195-208
• William Loader, "The Reception of the Susanna Narrative (Dan XIII) in early Christianity", 229-244
• Annemaré Kotzé, "Augustine, Jerome and the Septuagint", 245-262
• Harry F. van Rooy, "The Testament of Hapax Legomena in MT Ezekiel, in the LXX Ezekiel and Peshitta: A Comparative Study", 263-280
• Jacobus A. Naudé, "The Role of Metatexts in the Translations of Sacred Texts: The Case of the Book of Aristeas and the Septuagint", 281-298
• Jonathan More, "Kingship Ideology: A Neglected Element in Aristeas' Charter Myth for Alexandrian Judaism", 299-320
• Sakkie Cornelius, "'Eunuchs'? The Ancient Background of Eunouchos in the Septuagint", 321-334
• Pierre Johan Jordaan, "Reading Judith as Therapeutic Narrative", 335-346
• Eugene Coetzer, "Performing Susanna: Speech Acts and Other Performative Elements in Susanna", 347-360
• Dichk M. Kanonge, "Reading Narratives in the Septuagint: A Discourse on Method", 361-382

Βιβλιοκρισίες στο RBL 30/06/2009

Στη νέα έκδοση του ηλεκτρονικού περιοδικού Review of Biblical Literature έχουν αναρτηθεί οι εξής νέες βιβλιοκρισίες:

Richard Bauckham
Jesus and the Eyewitnesses: The Gospels as Eyewitness Testimony
Reviewed by Stephen J. Patterson

Michaela Bauks and Christophe Nihan, eds.
Manuel d'exégêse de l'Ancien Testament
Reviewed by Uwe Becker

Per Jarle Bekken
The Word Is Near You: A Study of Deuteronomy 30:12-14 in Paul's Letter to the Romans in a Jewish Context
Reviewed by J. R. Daniel Kirk

Eric Cline
From Eden to Exile: Unraveling Mysteries of the Bible
Reviewed by Chad Spigel

Yehudah B. Cohn
Tangled Up in Text: Tefillin and the Ancient World
Reviewed by Joshua Schwartz

John Dominic Crossan and Jonathan L. Reed
In Search of Paul: How Jesus' Apostle Opposed Rome's Empire with God's Kingdom
Reviewed by Elliott Maloney

Walter Dietrich; Joachim Vette, trans.
The Early Monarchy in Israel: The Tenth Century B.C.E.
Reviewed by Jeremy Hutton

Lee M. Fields
Hebrew for the Rest of Us: Using Hebrew Tools without Mastering Biblical Hebrew
Reviewed by Francis Dalrymple-Hamilton

Mary Healy
The Gospel of Mark
Reviewed by Francis J. Moloney

Jennifer L. Koosed
(Per)Mutations of Qohelet: Reading the Body in the Book
Reviewed by Harold C. Washington

Judith M. Lieu
I, II, and III John: A Commentary
Reviewed by John Painter

Gonzalo Rubio, Steven Garfinkle, Gary Beckman, and Daniel Snell; Mark Chavalas, ed.
Current Issues and the Study of the Ancient Near East
Reviewed by Aren Maeir

J. Verheyden, G. Van Belle, and J. G. van der Watt, eds.
Miracles and Imagery in Luke and John: Festschrift Ulrich Busse
Reviewed by Peter J. Judge

Money, money...

Η χρήση του χρήματος κατά τον 1ο αι. μ.Χ. ήταν πολύ διαφορετική από ό,τι σήμερα. Όπως και τώρα τον έλεγχό του είχε μία μικρή ελίτ.Ο πλούτος (μαμμωνάς στα αραμαϊκά) ήταν η αποθήκευση αγαθών που χρησίμευε στη δημιουργία, διατήρηση, επίδειξη ή ανάδειξη της δημόσιας φήμης (τιμής) και στην προστασία της οικονομικής ακεραιότητας της οικογένειας και του οίκου γενικότερα.
Σε παλαιότερη ανάρτηση αναφέραμε το νομισματικό σύστημα των τριών μετάλλων (χρυσός - άργυρος και χαλκός). Νομίσματα σε χρυσό και ασήμι χρησιμοποιούνταν για την αποταμίευση του πλούτου και συνδέονταν άμεσα με την τιμή και την αισχύνη, δύο βασικές αξίες των αρχαίων μεσογειακών λαών. Ο αποταμιευτικός χαρακτήρας τέτοιων νομισμάτων φαίνεται και από την ανεύρεση πολυάριθμων αρχαίων "θησαυρών" αργυρών νομισμάτων.
Από τους ευαγγελιστές μόνο ο Ματθαίος κάνει λόγο για τον χρυσό ως μέσο αποταμίευσης πλούτου (2,11 και 10,9). Είναι ενδιαφέρον ότι στο παράλληλο του 10,9 στο Μάρκο (6,8) οι μαθητές δε θα πρέπει να πάρουν μαζί τους "χαλκό" (χάλκινα νομίσματα). Ο Λουκάς και ο Ματθαίος, οι οποίο απηχούν την Q, απαγορεύουν τη λήψη άργυρου (Λκ 9,3). Μόνο ο Μτ (10,9) αναφέρει και τα τρία μέταλλα. Σύμφωνα με τους Hanson-Oakman (Palestine in the Time of Jesus 2008, 115) ίσως αυτές οι διαφοροποιήσεις να απηγούν τοπικές και κοινωνικές διαφορές: ο Μάρκος γράφει από την οπτική γωνία μίας ομάδας που δεν ανήκει στην ελίτ, ο Ματθαίος αντικατοπτρίζει μία κοινότητα εξοικειωμένη με το τραπεζικό σύστημα και η Q διασώζει τις απόψεις των γραμματέων, οι οποίοι συχνά διαχειρίζονταν ασημένια νομίσματα.
Στα ευαγγέλια βρίσκουμε επίσης την εκτίμηση διαφόρων αγαθών, π.χ. του ψωμιού και των αρωμάτων με δηνάρια (Μκ 6,37. 14,5). Ωστόσο λιγότερο συχνά εμφανίζεται το χρήμα ως μέσο αγοράς αγαθών (Λκ 10,35. 12,6. Μτ 13,45. 27,10). Οπωσδήποτε μόνο μία μικρή ομάδα είχε στη διάθεσή της μεγάλα αποθέματα χρήματος τα οποία μπορούσε να διαθέσει για πληρωμές και αγορές προϊόντων.
Μία από τις βασικές λειτουργίες του χρήματος ήταν αυτή του μέσου πληρωμής. Με χρήμα πληρώνονταν οι φόροι (π.χ. καταβολή του φόρου στους Ρωμαίους, Μκ 12,15 ή η καταβολή του φόρου για το Ναό σε shekel). Πρόστιμα και χρέη επίσης υπολογίζονταν με το χρήμα (Λκ 7,41 και Μτ 18,28). Ενώ το δηνάριο συνδεόταν με την πληρωμή εργατών σε μεγάλα αγροκτήματα (Μτ 20,9-10), τα φτωχότερα στρώματα μάλλον είχαν πρόσβαση στα μικρότερης αξίας νομίσματα.
Σε επόμενη ανάρτηση θα ασχοληθούμε με το νομισματικό σύστημα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Το νέο τεύχος του Revue biblique

Στο νέο τεύχος του Revue biblique 116:2 (2009) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα:

Στο πρώτο μέρος του τεύχους δημοσιεύονται εισηγήσεις που διαβάστηκαν στο συμπόσιο με τον τόν τίτλο: "Nommer Dieu dans le Bible":

• O.Th. Venard, "Présentation. De la Bible à la philosophie et retour", 161-162
• S. Bustan, "Apologia or Phenomenologia. On J.-L. Marion's Sixth Chapter of In Excess (2001) and on his Theory in General", 163-173
• K. Sonek, "The Divine Name in Exodus 3.14. As a Saturated Phenomenon", 174-183
• O.Th. Venard, "Τὴν ἀρχὴν ὅ τι καὶ λαλῶ ὑμῖν (John 8,24f.) De-nominating God in the Gospel", 184-198

Στο δεύτερο μέρος δημοσιεύονται διάφορα άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος:

G. Charloux, "Régionalismes céramiques en Jordanie à l'âge du Bronze ancien", 202-231

Συνεχίζοντας το έργο του π. R. de Vaux για την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού στο Ν. τμήμα της Ανατολικής Μεσογείου ο συγγραφέας προτείνει τη μελέτη διαφόρων απόψεων του τοπικισμού και των κοινωνικοικονομικών αλλαγών στην περιοχή του Ιορδάνη από το δεύτερο μισό της 4ης χιλιετίας μέχρι την 3η χιλιετία π.Χ. μέσω της εξέτασης πέντε ιδιαίτερων ομάδων κεραμικών.

T. Forti, "Two Cases of Secondary Interpolation of Fauna Images in Wisdom Literature", 232-245
Στο άρθρο εξετάζονται δύο μορφές πανίδας οι οποίες θεωρούνται ότι είναι δευτερογενείς προσθήκες. Το πρώτο παράδειγμα χρησιμοποιείται μέσα στο πλαίσιο μίας παραίνεσης (Παρ 1,10-19), μία σκηνή κυνηγιού ως εργαλείο συγκεκριμενοποίησης της τελικής αποτυχίας του πονηρού. Το δεύτερο παράδειγμα προέρχεται από τους Ψαλμούς (32,9), όπου με τη βοήθεια μίας παρομοίωσης από τον κόσμο των οικιακών ζώων διατυπώνεται μία νουθεσία.

I. Kalimi, "The Story about the Murder of the Prophet Zechariah in the Gospels and its Relation to Chronicles", 246-261
H ιστορία της δολοφονίας του προφήτη Ζαχαρία στα Μτ 23,24-25 //Λκ 11,50-51 διαφέρει από εκείνη στο 2 Χρον 24,20-22. Στο άρθρο εξετάζεται κατά πόσο η εκδοχή των ευαγγελίων αναφέρεται σε εκείνη της Π.Δ. Η έκφραση "από τον Άβελ μέχρι τον Ζαχαρία" στα ευαγγέλια πιθανόν δηλώνει τα όρια της συλλογής κειμένων της εβραϊκής Βίβλου (Γένεσις μέχρι Χρονικά) και επιβεβαιώνει τον τριμερή κανόνα του 1ου αι. μ.Χ. Μολονότι δε μπορεί να εξακριβωθεί το ακριβές περιεχόμενο των Ketuvim, τα βιβλία των Χρονικών συμπεριλήφθηκαν και τοποθετήθηκαν στο τέλος αυτής της συλλογής. Η διαφορά μεταξύ των Χρονικών και των ευαγγελίων, όσον αφορά στο όνομα του πατέρα του Ζαχαρία, οφείλεται στο ότι (α) ο ευαγγελιστής εσφαλμένα άλλαξε το όνομα ή (β) το άλλαξε σκόπιμα με σκοπό να ταυτίσει το γνωστό Ζαχαρία της εποχής του Πρώτου Ναού με το γνωστό Ζαχαρία της πρώιμης εποχής του Δεύτερου Ναού. Στη μελέτη επίσης ερμηνεύεται η διαφοροποίηση μεταξύ του Ματθαίου και των Χρονικών όσον αφορά στην τοποθεσία της δολοφονίας. Πιθανόν το Μτ 23,33-37 συνδέεται επίσης με το 2 Χρον 36,15-16. Αυτό συνυφαίνεται με την κριτική των οπαδών του Ιησού εναντίον των Ιουδαίων που απέρριψαν τον Ιησού ως Μεσσία και με το διωγμό από τους Ισραηλίτες των προφητών, το οποίο συχνά τονίζεται μέσα στην Κ.Δ. εξαιτίας της σταύρωσης του Ιησού. Μολονότι ο Άβελ θανατώθηκε πολύ πριν την ύπαρξη των Ιουδαίων, εντούτοις αυτοί χρεώνονται το θάνατό του και θα τιμωρηθούν.

C. Rico, "L' adresse de epître aux Philippiens (Ph. 1,1)", 262-271
Mία σύγκριση των κύριων αγγλικών και γαλλικών μεταφράσεων του Φιλ 1,1 καταδεικνύει τη δυσκολία που αντιμετωπίζεται κατά την απόπειρα απόδοσης του νοήματος και της ιδέας που εμπεριέχουν οι λέξεις της Κ.Δ. "ἐπίσκοπος" και "διάκονος", όταν εφαρμόζονται στους υπεύθυνους της εκκλησίας.

Νotes bibliographiques
Adrian Schenker, "Est-ce que la technique de traduction suffit pour expliquer le texte prope de la Bible grecque en 3 Règnes?", 272-276

Ένα νέο βιβλίο για τη συριακή μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης

Κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Geuthner ένας συλλογικός τόμος προς τιμήν του Antoine Guillaumont με θέμα τη συριακή μετάφραση της Π.Δ.:

L'Ancien Testament en syriaque : [en hommage à Antoine Guillaumont]
Paris : Geuthner, 2008
ISBN 978-2-7053-3814-5
38 ευρώ


Περιεχόμενα βιβλίου

• Gilles Dorival, "Bibles syriaques, Bibles hébraïques et Bibles grecques", 9-20
• Sebastian Brock, "Les versions syriaques de l'Ancien Testament : quelques approches récentes", 21-32
• Marinus D. Koster, "Le Décalogue dans la Peshitta : à la recherche de 'la' Peshitta", 33-60
• Adrian Schenker, "Le tournant dans l'histoire du texte de la Peshitta des livres des Rois au VIII siècle : une nouvelle édition?", 61-73
• Olivier Munnich, "La Peshitta d'Esther : ses relations textuelles avec le texte massorétique et la Septante", 75-90
• Jan Joosten, "La Peshitta de l'Ancien Testament et les Targums", 91-100
• Timothy M. Law, "La version syro-hexaplaire et la transmission textuelle de la Bible grecque", 101-120
• Alison Salvesen, "La version de Jacques d'Édesse", 121-139
• Jean C. Haelewyck, "Le canon de l'Ancien Testament dans la tradition syriaque : manuscrits bibliques, listes canoniques, auteurs", 141-171
• Robert B. ter Haar Romeny, "La réception des versions syriaques de la Bible : l'apport des citations patristiques", 173-191
• Willem T. van Peursen, "La diffusion des manuscrits bibliques conservés : typologie, organisation, nombre et époques de copie", 193-214
• Bernard Outtier, "L'Ancien Testament a-t-il été traduit en arménien et géorgien du syriaque?", 215-220
• Sidney H. Griffith, "Les premières versions arabes de la Bible : les liens avec la Bible en syriaque", 221-245

Ψηφιοποιημένα χειρόγραφα της Κ.Δ. (Μουσείο Μπενάκη & Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)

Από το ιστολόγιο Evangelical Textual Criticism πληροφορούμαστε την ανάρτηση στην ηλεκτρονική σελίδα του CSNTM (Centre for the Study of the New Testament Manuscripts) νέων φωτογραφημένων χειρογράφων βιβλίων της Κ.Δ. από το Μουσείο Μπενάκη (30 χειρόγραφα) και το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (6).
Για να δείτε τις σχετικές φωτογραφίες αναζητείστε τα χειρόγραφα στον κατάλογο ψηφιοποιημένων χειρογράφων.

Ρωμαϊκή προπαγάνδα και νομίσματα

Ένα ενδιαφέρον άρθρο δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύχος του ιστορικού περιοδικού Klio 91:1 (2009) με θέμα την κρατική προπαγάνδα στα ρωμαϊκά νομίσματα. Ως παράδειγμα στο άρθρο παρουσιάζονται τα νομίσματα της εποχής του Τραϊανού:

Martin Beckmann, "The Significance of Roman Imperial Coin Types", 141-161
Ήταν τα ρωμαϊκά αυτοκρατορικά νομίσματα φορείς της κρατικής προπαγάνδας ή όχι; Στο άρθρο το ενδιαφέρον εστιάζεται στα νομίσματα της εποχής του Τραϊανού και υποστηρίζεται ότι η θετική ή όχι απάντηση στο προηγούμενο ερώτημα εξαρτάται από το είδος του νομίσματος. Τα χρυσά και χάλκινα νομίσματα μετέφεραν πάντα τέτοιες ειδήσεις, ενώ τα ασημένια όχι. Αυτό οφείλεται σε δύο κάποιες φορές συγκρουόμενους μεταξύ τους παράγοντες στην επιλογή των τύπων νομισμάτων στην εποχή του Τραϊανού: πρώτον η επιθυμία να γίνει επιλογή επίκαιρων θεμάτων και δεύτερων η ανάγκη να μην επιρρεασθεί η μαζική παραγωγή νομισμάτων. Ως αποτέλεσμα τα νομίσματα με το μικρότερο όγκο παραγωγής διακοσμούνταν με επίκαιρα θέματα τα οποία συχνά ανανεώνονταν. Τα νομίσματα με το μεγαλύτερο όγκο παραγωγής - ιδιαίτερα τα ασημένια δηνάρια- παρουσίαζαν την τάση να διατηρούν τους ίδιους τύπους θεμάτων. Η ανάγκη δηλαδή να κοπούν γρήγορα και πολλά νομίσματα (όπως συνέβαινε συνήθως με τα ασημένια) επέβαλε για πρακτικούς λόγους περιορισμούς στην επιλογή θεμάτων.

[Α.Τ.: Τα νομίσματα αποτελούν πάντοτε μία ιδιαίτερη πηγή πληροφοριών όχι μόνο για την οικονομία μίας περιόδου αλλά και για το ιδεολογικό κλίμα που επικρατούσε σε εκείνην την εποχή. Χωρίς να υπερεκτιμά κανείς το ρόλο τους ως μέσο διάδοσης ιδεών και πληροφοριών -κάτι που πρόσφατα τόνισε σε άρθρο του στο περιοδικό Κlio 87 (2005) 459-487 o R.P. Duncan-Jones, τα νομίσματα συχνά συνδέονται με το πολιτικό και ιδεολογικό πρόγραμμα της Ρώμης. Στο ρωμαϊκό κόσμο υπήρχε το νομισματικό σύστημα των τριών μετάλλων: χρυσός - ασήμι - χαλκός. Χρυσά νομίσματα έκοβε μόνο η Ρώμη, αργυρά και κάποιες πόλεις που διέθεταν το προνόμιο και τέλος χάλκινα έκοβαν ακόμη περισσότερες. Θα αναφέρω μερικά παραδείγματα νομισμάτων και σύνδεσης του εικονογραφικού τους περιεχομένου με την ιστορία και το ιδεολογικό κλίμα που επικρατεί στην Θεσσαλονίκη του 1ου αι. μ.Χ. Λίγο μετά τη νίκη στη μάχη των Φιλίππων και την παροχή του προνομίου της ελευθέρας πολιτείας στην πόλη της Θεσσαλονίκης κόπηκε νόμισμα με την επιγραφή στη μπροστινή πλευρά ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ και στην πίσω Μ(άρκος) ΑΝΤ(ώνιος) ΑΥΤ(οκράτωρ) | Γ(άιος) Καί(σαρ) ΑΥΤ(οκράτωρ). Η πόλη θεώρησε τους δύο αυτούς άνδρες, Μ. Αντώνιο και Οκταβιανό ως ευεργέτες της, όπως μαρτυρούν και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα. Η μνήμη τους διατηρήθηκε ζωντανή και στα μεταγενέστερα χρόνια. Για παράδειγμα στα χρόνια του Κλαυδίου η πόλη έκοψε νομίσματα με την προτομή της Αντωνίας της Νεώτερης, κόρης του Μ. Αντωνίου και μητέρας του αυτοκράτορα Κλαυδίου (φωτό). Έτσι στο πρόσωπό της η πόλη τίμησε όχι μόνο τον αυτοκράτορα αλλά και τον πατέρα της, στον οποίο χρωστούσε την ελευθερία της. Οι στενές σχέσεις Ρώμης και Θεσσαλονίκης τονίζονται και σε ένα άλλο νόμισμα της ίδιας εποχής: στη μπροστινή πλευρά φέρει παράσταση γυναικείας κεφαλής και την επιγραφή ΟΜΟΝΟΙΑ και στην πίσω παράσταση αλόγου που καλπάζει και την επιγραφή ΘΕΣΣΑΛΟΝ(ικέων) και ΡΩΜ(αίων). Μετά την επικράτηση του Οκταβιανού μετά τη ναυμαχία του Ακτίου στην πόλη κυκλοφορούν νομίσματα με ένα θέμα γνωστό και από άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας: μία γυναικεία μορφή, η Νίκη, στέκεται επάνω στην πλώρη ενός καραβιού κρατώντας ένα κλαδί φοίνικα και στεφάνι. Είναι επίσης ενδιαφέρον το γεγονός ότι κατά την περίοδο της Ιουλιοκλαυδιανής και Φλαβιανής δυναστείας η πόλη υιοθετεί στα νομίσματά της τα εικονογραφικά θέματα των νομισμάτων που κόβονται στη Ρώμη αλλά και άλλα θέματα που εξυπηρετούν την πολιτική προπαγάνδα του εκάστοτε αυτοκράτορα (π.χ. το πορτραίτο του Ι. Καίσαρα και του Τιβέριου στα χρόνια του Κλαυδίου ως μέσο νομιμοποίησης της εξουσίας του κτλ.). Για περισσότερες πληροφορίες για τα νομίσματα της πόλης βλ. I. Touratsoglou, Die Münzstätte von Thessaloniki in der römischen Kaiserzeit, (Antike Münze und geschnittene Steine 12), DAI, Berlin 1988)]

Δύο άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος στο νέο RThL

Στο νέο τεύχος του Revue Théologique de Louvain 40:2 (2009) δημοσιεύονται μεταξύ άλλων δύο άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος:

Didier Luciani, "'Aimer la Torah plus que Dieu'. Au centre, Dieu ou la loi? Contribution à l'étude de la structure du Pentateuque", 153 - 189

Το πρόσφατο ενδιαφέρον στην ερμηνευτική τόσο για τις τελικές μορφές του κειμένου όσο και για τη συγκρότηση μεγάλων ενοτήτων του έχει προκαλέσει μεταξύ των άλλων μία εκ νέου εξέταση της δομής της Πεντατεύχου (και σε κάποιες περιπτώσεις και της Εξατεύχου) και κατά συνέπεια και του θέματος και της νοηματικής της συνάφειας. Μετά την εξέταση αρκετών επιστημονικών προτάσεων (R.P. Knierim, J.-L. Ska, J. Milgrom, E.G. Newing, D.A. Dorsey, V.J. Steiner, T. Römer), ο συγγραφέας συγκεντρώνει εκείνα τα στοιχεία που παρέχουν τα επιχειρήματα υπέρ της χιαστικής δομής των βιβλίων Έξοδος - Αριθμοί και του κεντρικού χαρακτήρα του Λευτιτικού και συμπληρώνει επίσης κάποια ξεχασμένα λογοτεχνικά στοιχεία, τα οποία στηρίζουν αυτήν την υπόθεση. Τέλος καταλήγει σε ορισμένα θεολογικά συμπεράσματα.

Jean-Marie Auwers, "Les chaïnes exégétiques comme modêle de lecture polysémique. L'exemple de l'Épitomé sur le Cantique des cantiques", 213 - 235
Στο πρώτο μέρος του άρθρου ο συγγραφέας παρουσιάζει ορισμένα γενικά στοιχεία όσον αφορά στις catenae και προσπαθεί να καταδείξει το ενδιαφέρον που αυτές παρουσιάζουν για τη γνώση της αρχαίας χριστιανικής ερμηνείας και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος εκδότης, όταν προσπαθεί όχι μόνο να αποκαταστήσει το κείμενα μίας catena αλλά και να ανατρέξει στις αρχικές πατερικές πηγές. Στο δεύτερο μέρος ο συγγραφέας επικεντρώνεται στην Catena στο Άσμα Ασμάτων του Προκόπιου Γάζας (περίπου στα 530) και εξετάζει πώς αυτό το εργαλείο αναφοράς προσπαθεί να καταδείξει την πολυσήμαντη φύση του βιβλικού κειμένου και να προσφέρει έτσι ένα ευρύ φάσμα ερμηνειών.

Το νέο τεύχος του RHPhR

Στο νέο τεύχος του Revue d' Histoire et de Philosophie religieuses 89:2 (2009) δημοσιεύονται μεταξύ άλλων και τα εξής άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος:


Régine Hunziker-Rodewald, " 'Ne me quitte plus des yeux !' À propos du langage figuratif en Psaume 17,8", 129-146

Στο παρόν άρθρο υποστηρίζεται μία κατά λέξη κατανόηση της φράσης "(διαφύλαξέ με) ως ένα μικρό άνθρωπο, ως κόρη οφθαλμού" στο Ψα 17,8α. Η φράση "κόρη οφθαλμού" είναι παράθεση στο "μικρός άνθρωπος" και συνδέεται με ένα φαινόμενο γνωστό ιστορικοπολιτισμικά, το οποίο οι Γάλλοι ονομάζουν «image pupilline». Μολονότι μαρτυρείται ευρύτατα και μπορεί εύκολα να αποδειχθεί, αυτή η «image pupilline» έχει ξεχασθεί σχεδόν πλήρως, ενώ η λέξη "κόρη" κατέστη ένας ανατομικός και οφθαλμολογικός όρος, ο οποίος κάποιες φορές χρησιμοποιείται και μεταφορικά. Η ανακάλυψη της "image pupilline" στον Ψα 17 αποκαθιστά μία σημαντική πλευρά του συστήματος αναφοράς καθώς και μία ιδιαίτερα σημαντική θεολογική έννοια. Ο ψαλμωδός και ο Θεός συναντώνται πρόσωπο προς πρόσωπο.

David Hamidovic, "La Vision de Gabriel", 147-168

Μία στήλη που βρέθηκε κοντά στη Νεκρά Θάλασσα διασώζει ένα κείμενο γραμμένο με μελάνι. Το κείμενο αυτό εκδόθηκε το 2007 και αναφέρεται σε ένα αποκαλυπτικό όραμα του αγγέλου Γαβριήλ σχετικά με το τέλος του κόσμου, το ρόλο του δαυιδικού Μεσσία και έναν εσχατολογικό πόλεμο με επτά θεϊκά άρματα. Καθώς τόσο η αρχαιολογική συνάφεια όσο και η τοποθεσία παραμένουν άγνωστα, το κείμενο θα προκαλέσει σίγουρα μεγάλες συζητήσεις σχετικά με την αυθεντικότητά του. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι πρόκειται για ένα αντίγραφο, το οποίο έγινε στις αρχές της μετά Χριστόν εποχής.

Christian Grappe, "Les deux anges de Jean 20,12. Signes de la présence mystérieuse du Logos (à la lumière du targum d΄Ex 25,22) ?", 169-177

Υπό το φως του targum στο Έξ 25,22 και το συμβολισμό που συνδέεται με το σώμα του Ιησού στο τέταρτο ευαγγέλιο, οι δύο άγγελοι, οι οποίοι στέκονται δεξιά και αριστερά από τον ανοικτό τάφο, θα μπορούσαν να δηλώνουν στο Ιω 20,12 τη μυστική παρουσία του Λόγου: είναι κάπου αλλού πέρα από τον τάφο, παραμένει όμως την ίδια στιγμή, τώρα και στο εξής ο μόνος αληθινός Ναός.