Παρασκευή 7 Αυγούστου 2020

Στο τρέχον τεύχος του Implicit Religion / In the current issue of Implicit Religion

Implicit Religion 22/3-4 (2020)

Το όνειρο του Ναβουχοδονόσορ στο βιβλίο του Δανιήλ / Nebuchadnezzar’s Dream in the Book of Daniel

 Ο Naama Golan συζητά το όραμα του Ναβουχοδονόσορα για το άγαλμα από ποικίλα υλικά (Δανιήλ 2) κι εξετάζει τη σχέση του τόσο με ανάλογες ιστορίες στην περσική κι αρχαία ελληνική παράδοση όσο και με την ιστορία του χρυσού μόσχου στο βιβλίο της Εξόδου (32) και του Δευτερονομίου (9):

The Statue in Nebuchadnezzar’s Dream and the Golden Calf


Στο τρέχον τεύχος του BABELAO / In the current issue of BABELAO

BABELAO 9 (2020)

Τετάρτη 5 Αυγούστου 2020

O Θεός της ιουδαιοχριστιανικής παράδοσης στην οθόνη / God of Jewish-Christian tradition on screen

Στην ιστοσελίδα The Bible and Interpretation η Lisa Maurice συζητά τον τρόπο με τον οποίο ο Θεός της ιουδαιοχριστιανικής παράδοσης κι ο Ιησούς παρουσιάζονται στην μικρή και τη μεγάλη οθόνη:

Στο τρέχον τεύχος του RThL / In the current issue of RThL

Revue théologique de Louvain 51:2 (2020)
  • Céline Rohmer, "Les ministères au miroitement des Écritures: Ou comment passer de l'ordonnancement des services à la reconnaissance des charismes," 137 - 159 (abstract)
  • Guilhen Antier, "Ce chapitre de mon histoire marqué par un blanc...: Le texte biblique a-t-il un inconscient?" 160-183 (abstract)
  • Pierre-Maurice Bogaert, "À propos d'une synopse des deux textes (LXX et TM) du livre de Jérémie," 223-228 (abstract)

Τρίτη 4 Αυγούστου 2020

Η μητέρα του Κυρίου στο κατά Λουκάν ευαγγέλιο και στις Πράξεις / Mary in Luke-Acts

Στο κατά Λουκάν ευαγγέλιο διασώζονται οι περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη μητέρα του Ιησού, στο μεγαλύτερό τους μέρος άγνωστες στους άλλους ευαγγελιστές. Αυτό οδήγησε τους ερμηνευτές στην υπόθεση ότι ο ευαγγελιστής ίσως έχει στη διάθεσή του μία πηγή πληροφοριών που συνδέεται με την ίδια τη μητέρα του Κυρίου ή με κάποιον κύκλο που σχετίζεται μαζί της. Οπωσδήποτε αυτό είναι πλέον δύσκολο να εξακριβωθεί. Εκείνο ωστόσο που προκύπτει ως συμπέρασμα από τη μελέτη του συγκεκριμένου υλικού είναι ο ιδιαίτερος ρόλος, τον οποίο φαίνεται να διαδραματίζει η μητέρα του Κυρίου στην ιστορία του Ιησού αλλά και σε εκείνην του λαού του Θεού. Μπορεί να εμφανίζεται στα πρώτα κεφάλαια του ευαγγελίου και στη συνέχεια να εξαφανίζεται, όταν πλέον κυριαρχεί ο υιός της, όμως η παρουσία της εκεί έχει ουσιαστική σημασία για όσα θα ακολουθήσουν. Άλλωστε, στα δύο αυτά πρώτα κεφάλαια, όπου περιέχονται κι οι σχετικές με τη μητέρα του Κυρίου περικοπές, απαντούν όλα τα βασικά στοιχεία της θεολογίας του κατά Λουκάν, όπως, για παράδειγμα, η κατανόηση όλων των γεγονότων του παρελθόντος και του παρόντος μέσα στην προοπτική ενός σχεδίου της Θείας Οικονομίας, η οικουμενική διάσταση του σχεδίου της σωτηρίας, η παρουσία των γυναικών μεταξύ των μαθητών του Ιησού και στην πρώτη Εκκλησία, το ενδιαφέρον για τις αδύναμες και περιθωριοποιημένες ομάδες, η έμφαση στην προσευχή και στην υπακοή. 
Εκτός από το κοινό υλικό με τους άλλους συνοπτικούς, η μητέρα του Κυρίου εμφανίζεται στο ιδιαίτερο υλικό των πρώτων δύο κεφαλαίων του τρίτου ευαγγελίου, στα περιστατικά της σύλληψης, της γέννησης και της παιδικής ηλικίας του Ιησού καθώς και στο μακαρισμό στο Λκ 11:27-28. 
Τα κεφάλαια 1 και 2 του ευαγγελίου παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από πλευράς οργάνωσης του υλικού τους. Μέσα από μία σειρά αριστοτεχνικών συγκρίσεων, παράλληλων διηγήσεων και έμμεσων αναφορών σε πρόσωπα και γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης αναδεικνύεται με σαφήνεια η ουσιαστικής σημασίας συμβολή της μητέρας του Κυρίου κι η ξεχωριστή της θέση στο σχέδιο της Θείας Οικονομίας. Επιπλέον, εμφανίζεται ως μία γυναίκα με προσωπικότητα αλλά και με ρίζες βαθειές μέσα στην πίστη του Ισραήλ.
Στα δύο πρώτα κεφάλαια ο ευαγγελιστής παρουσιάζει δύο ιστορίες να κινούνται παράλληλα: του Ιωάννη του Βαπτιστή και του Ιησού. Δύο ευαγγελισμοί και δύο γεννήσεις λαμβάνουν χώρα: ο Γαβριήλ επισκέπτεται αρχικά τον Ζαχαρία, ιερέα και μελλοντικό πατέρα του Ιωάννη του Βαπτιστή (1:5-26) και στη συνέχεια την Μαρία, παρθένο στην πόλη Ναζαρέτ, και συγγενή της συζύγου του Ζαχαρία Ελισάβετ (1:27-38) κι ακολουθούν η γέννηση του Ιωάννη (1:57-80) και του Ιησού (2:1-20). Από τον τρόπο που παρουσιάζονται τα γεγονότα καθίσταται σαφές ότι ο Ιησούς είναι κατά πολύ ανώτερος από τον Ιωάννη: είναι «μέγας» και «υἱός τοῦ ὑψίστου» (1:32) κι επειδή ακριβώς είναι ο υιός του Θεού, θα γεννηθεί με την επέλευση του Αγίου Πνεύματος. Μπορεί βέβαια η γέννηση του Ιωάννη να αποτελεί ένα παράδοξο γεγονός, αφού οι γονείς του είναι ήδη σε προχωρημένη ηλικία (1:18) κι η μητέρα του επιπλέον αδυνατεί να συλλάβει (1:36), αλλά η σύλληψη κι η γέννηση του Ιησού είναι ένα γεγονός πέρα από κάθε ανθρώπινη δυνατότητα, διότι είναι ο καρπός της επενέργειας του Αγίου Πνεύματος σε μία παρθένο (1:34-35). Όμως κι η μητέρα του Ιησού αναδεικνύεται μέσα από τη σύγκριση κατά πολύ ανώτερη. Ενώ ο Ζαχαρίας αντιμετωπίζει το χαρούμενο μήνυμα του αγγέλου με δικαιολογημένη δυσπιστία και γι’ αυτό του επιβάλλεται σιωπή μέχρι τη γέννηση του γιου του, η Μαριάμ ως γνήσιο τέκνο του Ισραήλ αποδέχεται με εμπιστοσύνη και απλότητα τις εξηγήσεις του Γαβριήλ και τον παράδοξο αλλά και δύσκολο ρόλο της (1:38: «ἰδοὺ ἡ δούλη κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμα σου»). Ενώ ο Ζαχαρίας σιωπά για να εκφρασθεί μέσα από ένα δοξολογικό και προφητικό ύμνο μόνο μετά τη γέννηση του Ιωάννη, η Μαριάμ ξεσπά σε έναν ύμνο δοξολογίας και χαράς ήδη στην αρχή της εγκυμοσύνης της, ενώ λίγο πριν η Ελισάβετ γεμάτη από το Άγιο Πνεύμα ευλογεί τη συγγενή της και μητέρα του κυρίου της (1:43). Επιπλέον και σε αντίθεση προς τις αντιρρήσεις του Ζαχαρία, επανειλημμένα σημειώνεται στα πρώτα αυτά κεφάλαια ότι η Μαριάμ παρακολουθεί τα θαυμαστά γεγονότα που λαμβάνουν χώρα και σχετίζονται με το παιδί της και τα κρατά «ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῆς» (2:19. 51). Το ρήμα «συμβάλλειν», που
χρησιμοποιεί ο ευαγγελιστής στο 2:19 («ἡ δὲ Μαριὰμ πάντα συνετήρει τὰ ῥήματα ταῦτα συμβάλλουσα ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῆς»), δηλώνει ακριβώς ότι, αντίθετα με τους γύρω της (ποιμένες, διδασκάλους, Ιωσήφ κ.ά.), που απλά εκδηλώνουν την έκπληξη και τον θαυμασμό τους, αλλά δε φαίνεται να αντιλαμβάνονται τι ακριβώς συμβαίνει, η Μαριάμ είναι σε θέση να κατανοήσει το βαθύτερο περιεχόμενο των γεγονότων, διότι έχει ήδη προηγηθεί η συνάντησή της με τον Γαβριήλ και η συγκατάθεσή της να εκτελέσει την αποστολή που της ανατέθηκε. Έτσι δηλώνεται ο ιδιαίτερος ρόλος της μέσα στο έργο της σωτηρίας πάντων των λαών. Δεν είναι ένα άβουλο πιόνι στο σχέδιο σωτηρίας μίας παντοδύναμης θεότητας, αλλά αποδεικνύεται πρόθυμη και ταυτόχρονα ταπεινή συνεργάτις του Υψίστου στο έργο της σωτηρίας του ανθρώπινου γένους.
Αυτό το τελευταίο την καθιστά επίσης, όπως σημειώνει με έμμεσο τρόπο ο ευαγγελιστής, γνήσιο μέλος του εκλεκτού λαού του Θεού. Το ύφος που υιοθετεί εδώ ο Λουκάς –το οποίο μιμείται εκείνο της Παλαιάς Διαθήκης– και το λεξιλόγιο, που χρησιμοποιεί, παραπέμπουν σε πρόσωπα και γεγονότα του ιερού παρελθόντος του Ισραήλ και τοποθετούν έτσι τη μητέρα του Κυρίου μέσα στην ιστορία του εκλεκτού λαού. Η γλώσσα και το ύφος για παράδειγμα στον ύμνο της Μαριάμ κατά τη συνάντησή της με την Ελισάβετ (1:46-55) σαφώς ανακαλεί στη μνήμη των αναγνωστών του ευαγγελίου τον ύμνο των Ισραηλιτών (Έξ 15:1-21) μετά την θαυμαστή διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας και τον ευχαριστήριο ύμνο της μητέρας του Σαμουήλ Άννας (1Βασ 2:1-10), όταν ο Θεός εισάκουσε τις προσευχές της και της χάρισε υιό. Η λογοτεχνική δομή του κειμένου εδώ έχει λοιπόν σαφώς μία βαθύτερη θεολογική σημασία· παραπέμπει, πρώτον, σε ανάλογα παραδείγματα από την ιερή ιστορία του Ισραήλ, τα οποία συνδέονται άμεσα με την ιστορία της Θείας Οικονομίας και εντάσσει, δεύτερον, τα γεγονότα που εδώ περιγράφονται (ευαγγελισμό, σύλληψη και γέννηση του Ιησού) μέσα σε αυτήν οδηγώντας έτσι σε μία θεολογική κλιμάκωση.
Η μητέρα όμως του Κυρίου είναι ταυτόχρονα μέλος του νέου λαού του Θεού, τον οποίον συναπαρτίζουν πλέον όχι μόνο τα φυσικά τέκνα του Ισραήλ αλλά κι εκείνοι από τα έθνη, οι οποίοι «φοβοῦνται» τον Κύριο, αφού πλέον η σωτηρία έχει ετοιμαστεί για όλους τους λαούς (πρβλ. επίσης
την προφητεία του Σαμουήλ στο 2:30-31: «τὸ σωτήριόν σου, ὃ ἡτοίμασας κατὰ πρόσωπον πάντων τῶν λαῶν»). Για την ακρίβεια η μητέρα του Κυρίου αποτελεί το κατεξοχήν παράδειγμα μέλους αυτού του νέου Ισραήλ, διότι στο πρόσωπό της συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά ενός τέτοιου ανθρώπου: την ταπείνωση και την υπακοή, την πρόθυμη εφαρμογή του θελήματος του Θεού. Η φράση, με την οποία δηλώνει την πλήρη υποταγή της στο θέλημα του Κυρίου (1:38: «ἰδοὺ ἡ δούλη κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ
τὸ ῥῆμα σου»), αποτελεί την ίδια στιγμή υπόδειγμα αληθινής προσευχής και παραπέμπει στην ανάλογη φράση («γενηθήτω τὸ θέλημά σου») της Κυριακής προσευχής που παρέδωσε ο ίδιος ο Ιησούς ως τύπο προσευχής των ανθρώπων της Βασιλείας του Θεού. Με αυτόν το ρόλο της μητέρας του Κυρίου θα πρέπει να συνδεθούν δύο επιπλέον στοιχεία: α) η πληροφορία, η οποία διασώζεται στις Πράξεις των Αποστόλων, ότι δηλαδή η μητέρα του Κυρίου ήταν μέλος της πρώτης εκκλησιαστικής κοινότητας των Ιεροσολύμων (Πρξ 1:14) και β) η διαβεβαίωση ότι το όνομά της θα το ευλογούν και θα το μακαρίζουν όλες οι επόμενες γενιές (Λκ 1:48). 
Το δεύτερο αυτό σημείο παραπέμπει σε ένα ακόμη περιστατικό που διασώζεται μόνο στο κατά Λουκάν ευαγγέλιο στο 11:27-28. Σε κάποια στιγμή που ο Ιησούς δίδασκε ακούστηκε μία γυναικεία φωνή να μακαρίζει τη μητέρα του («μακαρία ἡ κοιλία ἡ βαστάσασά σε καὶ μαστοὶ οὓς ἐθήλασας»). Ο Ιησούς ανταπαντά σε αυτό το σχόλιο με ένα νέο μακαρισμό: «μενοῦν μακάριοι οἱ ἀκούοντες τὸν λόγον τοῦ θεοῦ καὶ φυλάσσοντες». Η αντίδραση του Ιησού παραπέμπει στο περιστατικό με την αληθινή οικογένειά του, στο οποίο ήδη έγινε αναφορά και το οποίο παραθέτει κι ο Λουκάς (8:19-21). Στην προκειμένη όμως περίπτωση το κριτήριο που θέτει ο Ιησούς λειτουργεί περιεκτικά, διότι οι αναγνώστες γνωρίζουν ήδη από τα πρώτα κεφάλαια του ευαγγελίου ότι η μητέρα του Ιησού είναι ένα κατεξοχήν παράδειγμα τέτοιου μακάριου ανθρώπου. Δεν είναι η φυσική ωστόσο σχέση εκείνη που την καθιστά μέλος της οικογένειας του Θεού και μακαρία αλλά η τήρηση του λόγου του Θεού ή όπως σημειώνει ο Χρυσόστομος: «οὐ γὰρ ἀπωθουμένου ἡ ἀπόκρισις ἦν, ἀλλὰ δεικνύντος ὅτι οὐδὲν αὐτὴν ὁ τόκος ὤνησεν ἄν, εἰ μὴ σφόδρα ἦν ἀγαθὴ καὶ πιστή». 
Και στο κατά Λουκάν τα θέματα της παρθενίας της Μαριάμ και της επενέργειας του Αγίου Πνεύματος στη σύλληψη και γέννηση του Ιησού επαναλαμβάνονται σε όλο το πρώτο και δεύτερο κεφάλαιο του ευαγγελίου με παρόμοιο τρόπο, όπως συνέβη στο κατά Ματθαίον. Κι εδώ, όπως και στο κατά Ματθαίον, τονίζεται ο ρόλος της στο έργο της Θείας Οικονομίας, ταυτόχρονα όμως η μορφή της αποκτά εκκλησιολογική σημασία. Αναδεικνύεται ως ο τύπος του πιστού μέλους της Εκκλησίας, καθώς ενσαρκώνει εκείνα τα χαρακτηριστικά του, τα οποία στο κατά Λουκάν (και στις Πράξεις) προβάλλονται ως τα κύρια γνωρίσματα του ανθρώπου της Βασιλείας του Θεού.

Nέα άρθρα στο τρέχον τεύχος του Open Theology / New articles of biblical interest in the current issue of Open Theology

Open Theology 6/1 (2020)
  • Cat Quine, "Bereaved Mothers and Masculine Queens: The Political Use of Maternal Grief in 1–2 Kings," 407-421 (abstract)
  • Zdeňka Špiclová and Vojtěch Kaše, "Distant Reading of the Gospel of Thomas and the Gospel of John: Reflection of Methodological Aspects of the Use of Digital Technologies in the Research of Biblical Texts," 423-439 (abstract)
  • Andrew B. Perrin, "Greek Gospels and Aramaic Dead Sea Scrolls: Compositional, Conceptual, and Cultural Intersections," 440-456 (abstract)


Το τρέχον τεύχος του JSPs / The current issue of JSPs

Journal for the Study of Pseudepigrapha 29/4 (2020)
  • Marieke Dhont, "Greek education and cultural identity in Greek-speaking Judaism: The Jewish-Greek historiographers," 217-228 (abstract)
  • Juan Pedro Monferrer-Sala, "'The Prophecy on the Coming of the Son of Man' in the Arabic Testament of Adam and its Syriac Vorlage," 229-244 (abstract)
  • Nathanael Vette, "Kenaz: A figure created out of the scriptures?" 245-279 (abstract


Κυριακή 2 Αυγούστου 2020

Ένα νέο άρθρο στο τρέχον τεύχος του JGRChrJ / A new article in the current issue of JGRChrJ

Journal of Greco-Roman Christianity and Judaism 15 (2019)

Η μητέρα του Κυρίου στο κατά Ματθαίον / Mary in Matthew's Gospel

Oι πληροφορίες που δίνει το κατά Ματθαίον ευαγγέλιο είναι πολύ περισσότερες από εκείνες του κατά Μάρκον ευαγγελίου. Στο κατά Ματθαίον η πίστη της αρχαίας Εκκλησίας για την παρθενία της Μαρίας δηλώνεται με σαφέστερο τρόπο.
Οι πληροφορίες που μας δίνονται από τον Ματθαίο είναι οι εξής:
(α) Κι ο Ματθαίος, όπως ο Μάρκος, διασώζει το όνομα της, αν και πολύ συχνά αναφέρεται σε αυτήν απλά ως την «μητέρα αὐτοῦ» (Μτ 2:14· 2:21·12:26). 
(β) Ο Ματθαίος επαναλαμβάνει και τα δύο περιστατικά που συναντούμε και στους άλλους δύο συνοπτικούς (δηλ. το περιστατικό σχετικά με την αληθινή οικογένεια του Θεού: Μτ 12;46-50· Μκ 3:31-35· Λκ 18:19-21) κι εκείνο της επίσκεψης του Ιησού στη συναγωγή της Ναζαρέτ: Μτ 13:53-58· Μκ 6:1-6· Λκ 4:16-30). 
(γ) Το νέο και ιδιαίτερο υλικό του Ματθαίου για τη μητέρα του Κυρίου εντοπίζεται στα δύο πρώτα κεφάλαια του ευαγγελίου, όπου περιγράφονται τα γεγονότα της γέννησης του Ιησού και της φυγής του στην Αίγυπτο και δίνεται κι η γενεαλογία του, μέσα από την οποία υπογραμμίζεται η δαυιδική καταγωγή του.
(δ) Το κατά Ματθαίον, όπως και το κατά Λουκάν, διασώζει τη γενεαλόγηση του Ιησού (αν και οι δύο γενεαλογίες διαφέρουν κατά πολύ μεταξύ τους). Και στις δύο όμως περιπτώσεις ο Ιησούς γενεαλογείται από τη γενιά του Ιωσήφ, αν κι είναι σαφές και στις δύο περιπτώσεις ότι δεν πρόκειται για τον φυσικό του πατέρα (στο κατά Λουκάν αυτό δηλώνεται με τη φράση του ευαγγελιστή στο 3, 23 ότι ο Ιησούς «ἐνομίζετο» υιός του Ιωσήφ, ενώ στο Μτ 1, 16 με τη σύνδεση του Ιωσήφ με τη Μαρία, για την οποία λέγεται κατηγορηματικά ότι από εκείνη γεννήθηκε ο Ιησούς). Η αναφορά αυτή στη γενιά του Ιωσήφ, ο οποίος δεν είναι ο φυσικός πατέρας του Ιησού αλλά ο κατά νόμον πατέρας του, είναι σύμφωνη με τις πρακτικές των Ιουδαίων της εποχής της Καινής Διαθήκης οι οποίες μαρτυρούνται και στα ραββινικά κείμενα. Πέραν τούτου όμως η παράθεση των γενεαλογιών εξυπηρετεί τους ιδιαίτερους θεολογικούς σκοπούς του κάθε ευαγγελιστή· ο μεν Ματθαίος τονίζει μέσα από αυτήν τη δαυιδική καταγωγή του Ιησού, ένα θέμα ιδιαίτερα προσφιλές σε αυτό το ευαγγέλιο (βλ. όμως επίσης Μκ 12:35-37· Ρωμ. 1:3· 2Τιμ. 2:8), ο δε Λουκάς την καταγωγή του από τον Αδάμ και την οικουμενική και πανανθρώπινη σημασία που έχει η ενανθρώπηση του Υιού του Υψίστου.
(ε) Τόσο στο κατά Ματθαίον όσο και στο κατά Λουκάν δηλώνεται σαφώς ότι αυτό που ενεργεί κατά τη σύλληψη και γέννηση του Ιησού είναι το ίδιο το Άγιο Πνεύμα (Μτ 1:18. 20 και Λκ 1:34) κι ότι το παιδί που θα γεννηθεί είναι εκείνος που θα σώσει το λαό από τις αμαρτίες του (Μτ 1:21), ο Μεσσίας από τη γενιά του Δαυίδ (Λκ 1:32), ο Υιός του Υψίστου (Λκ 1:32. 34). 
(στ) Ο Ματθαίος τονίζει επίσης την εκ παρθένου γέννηση του Ιησού: α) με τη σαφή απόδοση της σύλληψης του Ιησού στην επενέργεια του Αγίου Πνεύματος (στ. 18), β) με τη συνειδητή επιλογή στο στ. 23 της ελληνικής εκδοχής του Ησα 7:17, όπου η λέξη ˓almâ του εβραϊκού κειμένου (που σημαίνει
«νεαρή γυναίκα» όχι κατ’ ανάγκη παρθένο) αποδίδεται με τη λ. «παρθένος» («ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει καί τέξεται υἱὸν») και γ) με τη δήλωσή του στο στ. 25 ότι ο Ιωσήφ υπάκουσε στην εντολή του αγγέλου, πήρε μαζί του την Μαρία, αλλά «οὐκ ἐγίνωσκεν αὐτήν (δέν εἶχε δηλαδή μαζί της συζυγικές σχέσεις) ἕως οὗ ἔτεκεν υἱόν».
(ζ) Ο τελευταίος αυτός στίχος αποτελεί ένα ερμηνευτικό πρόβλημα και αντικείμενο έντονων θεολογικών συζητήσεων. Οπωσδήποτε η ασάφεια της διατύπωσης εδώ υποδηλώνει ότι δεν ήταν στα άμεσα θεολογικά ενδιαφέροντα του Ματθαίου να απαντήσει σε πιθανές αμφισβητήσεις του αειπάρθενου της μητέρας του Κυρίου, αλλά επιθυμεί να τονίσει την παρθενία της κατά τη γέννηση με σκοπό να υπογραμμίσει τη θεϊκή προέλευση του Ιησού. Η συγκεκριμένη διατύπωση δεν αποκλείει τη βεβαιότητα της Εκκλησίας ότι η Μαρία παρέμεινε παρθένος και μετά τη σύλληψη και γέννηση του Ιησού. Με αυτόν τον τρόπο κατανόησαν το κείμενο εδώ οι ερμηνευτές Πατέρες, οι οποίοι αναζήτησαν κι ανάλογα παραδείγματα μέσα στην Αγία Γραφή για να στηρίξουν τη θέση τους. Έτσι σε διάφορα σημεία της ελληνικής μετάφρασης των Ο΄ η φράση "ἕως οὗ" χρησιμοποιείται χωρίς να δηλώνει το τέλος μίας κατάστασης και τη μετάβαση σε μία νέα (Γεν 8:7· 2Βασ 6:23)
(η) Όπως και στον Λουκά, έτσι και στον Ματθαίο όλα τα σχετικά με τη γέννηση του Ιησού και τη μητέρα του γεγονότων κατανοούνται με τη βοήθεια της Παλαιάς Διαθήκης. Στην περίπτωση του κατά Ματθαίον ο ευαγγελιστής επιτυγχάνει αυτήν τη σύνδεση μεταξύ γεγονότων και προσώπων της Καινής Διαθήκης με αντίστοιχα της Παλαιάς μέσα από το σχήμα υπόσχεση-εκπλήρωση. Όσα θαυμαστά συμβαίνουν τώρα έχουν ήδη προφητευθεί και προσημανθεί στην Παλαιά Διαθήκη. Έτσι επιστρατεύονται παλαιοδιαθηκικές προφητείες για να καταδειχθεί ότι ο Ιησούς είναι ο αναμενόμενος σωτήρας από τη γενιά του Δαυίδ, ο οποίος από την πρώτη στιγμή της επίγειας δράσης του ταυτίζεται με το λαό του Ισραήλ και προβάλλεται ως ο Μωυσής (μέσα από την αναχώρηση στην Αίγυπτο και την επιστροφή από εκεί και τη σύνδεση αυτών των γεγονότων με τη σχετική προφητεία του Ωσηέ στο στ. 15). Η μητέρα του επίσης είναι η «παρθένος» της προφητείας του Ησαΐα κι εκείνη που θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην έλευση του Εμμανουήλ. Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν τονίζονται δύο στοιχεία: α) ο σημαντικός ρόλος της Μαρίας στο έργο της σωτηρίας και β) η ιδιαίτερη και ορισμένη θέση της –αφού εκπληρώνει συγκεκριμένες προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης– μέσα στο σχέδιο της Θείας Οικονομίας. Μαζί με το στοιχείο της εκ παρθένου γέννησης του Ιησού αποτελούν τις σημαντικότερες πληροφορίες που παρέχει το κατά Ματθαίον ευαγγέλιο για το πρόσωπο της μητέρας του Κυρίου.

Ο πρόλογος του Δευτεροησαΐα / The prologue to Deutero-Isaiah

Ο Francis Landy (Πανεπιστήμιο της Alberta) αναλύει τον πρόλογο του Δευτεροησαΐα στο άρθρο του στην ιστοσελίδα TheTorah

Το τρέχον τεύχος του ZAW / The current issue of ZAW

Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 132/2 (2020)
  • Laura Quick, "Averting Curses in the Law of War (Deuteronomy 20)," 209-223 (abstract)
  • Christopher B. Hays, "Enlil, Isaiah, and the Origins of the ‌ʾ‌ĕlîlîm: A Reassessment," 224-235 (abstract)
  • Joachim J. Krause, "›Writing on the Heart‹ in Jeremiah 31:31–34 in Light of Recent Insights into the Oral-Written Interface and Scribal Education in Ancient Israel," 236-249 (abstract
  • Israel Finkelstein, "Jeroboam II’s Temples," 250-265 (abstract)
  • Daniel B. Glover, "Is Josephus Among The Qumranites? Unraveling A Textual Conundrum In 1 Samuel 10:27b," 266-280 (abstract)
  • Torleif Elgvin, "1QSamuel–A Pre-canonical Shorter Recension of 2Samuel," 281-300 (abstract)