Ένα νέο άρθρο στο τρέχον τεύχος του JGRChrJ / A new article in the current issue of JGRChrJ

Journal of Greco-Roman Christianity and Judaism 15 (2019)

Peter Reynolds, "Room in the Boat: Luke 5:1-11 and the Symbol of the Boat"

H μητέρα του Κυρίου στο κατά Μάρκον / Mary in Mark's Gospel

Καθώς ξεκινά η περίοδο της προετοιμασίας για τον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου θα κάνω κάποιες σύντομες αναρτήσεις αφιερωμένες στο πρόσωπο της Μητέρας του Κυρίου, όπως εμφανίζεται στην Καινή Διαθήκη και στην αρχαία απόκρυφη χριστιανική γραμματεία. 

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Αυτό που προκύπτει από τη μελέτη των καινοδιαθηκικών αναφορών στη Μαρία είναι ότι:

α) οι πληροφορίες που προκύπτουν σχετικά με αυτήν είναι αποσπασματικές και συχνά ελλιπείς,

β) ο κάθε συγγραφέας τονίζει διαφορετικές πτυχές της προσωπικότητάς της και παραθέτει διαφορετικά γεγονότα της ζωής της εντάσσοντάς τα στο γενικότερο θεολογικό του πρόγραμμα και γ) στα όσα λιγοστά καταγράφονται μέσα στην Καινή Διαθήκη για το πρόσωπό της, ενυπάρχουν ήδη εκείνα τα θεολογικά στοιχεία που θα αναπτύξει στη συνέχεια η πατερική θεολογική γραμματεία στο πλαίσιο κυρίως των χριστολογικών συζητήσεων.

Η μητέρα του Κυρίου στο κατά Μάρκον ευαγγέλιο

Η μητέρα του Ιησού εμφανίζεται μόνο μία φορά στο κατά Μάρκον ευαγγέλιο (3:31-35), ενώ γίνεται μία ακόμη αναφορά σε αυτήν από τους συμπολίτες του Ιησού κατά την ομιλία του στη συναγωγή της Ναζαρέτ (Μκ 6:3), όταν σχολιάζουν την καταγωγή του («οὐχ οὗτος ἐστιν ὁ τέκτων, ὁ υἱὸς τῆς Μαρίας ...;»)

Στο 3:31-35 η μητέρα του Κυρίου αναφέρεται μαζί με άλλα μέλη της οικογένειας του Ιησού. Σύμφωνα με την αφήγηση του ευαγγελιστή ο Ιησούς διδάσκει σε ένα σπίτι στη Γαλιλαία, όταν εμφανίζονται οι αδελφοί του (κι οι αδελφές του) μαζί με τη μητέρα του έξω από αυτό και ζητούν να τον δουν. Οι λόγοι που οδήγησαν στην αναζήτησή του εκ μέρους των οικείων του δεν είναι σαφείς, πολλοί όμως ερμηνευτές συνδέουν το περιστατικό με τα όσα σημειώνει ο Μάρκος νωρίτερα στο στ. 21, ότι δηλαδή «οἱ παρ’ αὐτοῦ», οι οποίοι εδώ θα πρέπει να θεωρηθούν ότι είναι η φυσική του οικογένεια, βλέποντας τη δραστηριότητα του Ιησού «ἔλεγον ὅτι ἐξέστη» κι αποφασίζουν να παρέμβουν δυναμικά («κρατῆσαι αὐτόν»). Το ρήμα «ἐξίστημι» εδώ δε δηλώνει ότι ο Ιησούς παραμέλησε σε υπερβολικό σημείο τις στοιχειώδεις για τον εαυτό του φροντίδες και για αυτό έρχονται οι δικοί του άνθρωποι για να του το υπενθυμίσουν. Η σημασία του φαίνεται να είναι διαφορετική και να συνδέεται με ένα γενικότερο θέμα στο κατά Μάρκον, εκείνο του υιού του ανθρώπου (δηλ. του Ιησού) ο οποίος παραμένει παρεξηγημένος και μόνος σε όλη την επίγεια δράση του, αφού οι άνθρωποι (ακόμη κι οι μαθητές του) τον αντιμετωπίζουν με απιστία. Ο ι. Χρυσόστομος φαίνεται να κατανοεί το ρήμα με τον ίδιο τρόπο που το κατανοούν αρκετοί σύγχρονοι ερμηνευτές, όταν το θεωρεί συνώνυμο με το «μαίνεσθαι» (Ι. Χρυστοστόμου, Εἰς τὸν Ἰωάννην, ομ. 31: PG 59, 182). Προφανώς, η οικογένεια του Ιησού δεν αντιλαμβάνεται ακόμη την αποστολή του κι έρχονται να τον ανακόψουν και να τον φέρουν πίσω στην πατρίδα του θεωρώντας ότι είναι εκτός εαυτού. Η αντικατάσταση της φράσης «οἱ παρ’ αὐτοῦ» με το «οἱ γραμματεῖς καὶ οἱ λοιποὶ» στους κώδικες D και W ίσως αντικατοπτίζει την αμηχανία των αντιγραφέων αυτών των χειρογράφων, οι οποίοι αντιλαμβάνονταν το αρνητικό περιεχόμενο του ρήματος «ἐξίστημι» και δεν ήθελαν να συνδέσουν μια αρνητική αξιολόγηση του Ιησού και της δράσης του με την οικογένειά του. Η αντίδραση των οικείων του μπορεί επίσης να συνδεθεί με τα όσα λέγονται στη συνέχεια σχετικά με την αντίδραση των από Ιεροσολύμων γραμματέων, ότι δηλαδή ο Ιησούς επιτελεί θαύματα με τη δύναμη του Βεελζεβούλ (στ. 22). Έτσι, οικείοι αλλά και ξένοι αδυνατούν να αντιληφθούν το αληθινό νόημα της διδασκαλίας και των πράξεων του Ιησού. Όσα, μάλιστα, αναφέρονται στο στ. 21 μπορούν να εξηγήσουν τη στάση του Ιησού στη συνέχεια, όταν αντιδρώντας στην πληροφορία ότι τον αναζητά η οικογένειά του, δηλώνει ότι μητέρα και αδελφοί του δεν είναι οι βιολογικοί του συγγενείς, αλλά όσοι εφαρμόζουν το θέλημα του Θεού (Μκ 6:35). Το θέμα της περικοπής 3:31-35 είναι το ποιοι συναπαρτίζουν την εσχατολογική οικογένεια του Ιησού, αυτήν δηλαδή που γεννήθηκε μέσα από το κήρυγμά του για τη Βασιλεία του Θεού Χωρίς αναγκαστικά να αποκλείονται από τη νέα αυτή πραγματικότητα οι κατά κόσμον συγγενείς, τα κριτήρια που θέτει ο Ιησούς με το λόγο του στο στ. 35 («ὃς [γὰρ] ἂν ποιήσῃ τὸ θέλημα τοῦ θεοῦ, οὗτος ἀδελφός μου καὶ ἀδελφὴ καὶ μήτηρ ἐστίν») καθιστούν σαφές ότι δεν είναι απαραίτητο εσχατολογική και κατά κόσμον οικογένεια να ταυτίζονται. Αυτήν τη διευκρίνιση κάνει κι ο ι. Χρυσόστομος σχολιάζοντας το παράλληλο χωρίο στο Μτ 12:50: «οὐκ ἀρνεῖται τὴν κατὰ φύσιν συγγένειαν ἀλλὰ προστίθησιν τὴν κατ’ ἀρετήν». Η κριτική στάση απέναντι στη βιολογική οικογένεια, την οποία οι αληθινοί μαθητές πρέπει να εγκαταλείψουν για να γίνουν μέλη της νέας οικογένειας του Θεού, απαντά κι αλλού μέσα στο ευαγγέλιο του Μάρκου (βλ. για παράδειγμα 1:16-20 και κυρίως 10:29-30). Κατά κάποιον τρόπο εκείνη συμβολίζει το παρελθόν κάθε πιστού αλλά και τη συνεχή επίδραση του κόσμου επάνω του. Η αναφορά στη συγκεκριμένη περικοπή στη μητέρα του Ιησού θα πρέπει λοιπόν να τοποθετηθεί στην ίδια θεολογική συνάφεια. Η κριτική εδώ φαίνεται να αφορά γενικά στους συγγενικούς δεσμούς που μπορεί να λειτουργήσουν ως τροχοπέδη σε όσους επιθυμούν να γίνουν μαθητές του Ιησού. 

Στο κατά Μάρκον και συγκεκριμένα στο περιστατικό του κηρύγματος του Ιησού στη συναγωγή της Ναζαρέτ (6:1-6), αναφέρεται επίσης για πρώτη φορά το όνομα της μητέρας του Ιησού, Μαρίας, αλλά κι εκείνα των αδελφών του (6:3), η ταυτότητα των οποίων έχει προκαλέσει μεγάλη συζήτηση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Εκτός όμως από την αναφορά του ονόματος της Μαρίας αλλά και της σύνδεσης της οικογένειας του Ιησού με τη Ναζαρέτ, αξιοπρόσεκτο είναι επίσης το γεγονός ότι ο Ιησούς

εδώ προσδιορίζεται ως υιός της Μαρίας και δε γίνεται καμιά αναφορά στον Ιωσήφ. Ίσως αυτό να σημαίνει ότι ο Ιωσήφ είχε ήδη πεθάνει προ πολλού ή ότι οι συμπατριώτες του Ιησού αναφέρονται σε αυτόν περιφρονητικά συνδέοντας την καταγωγή του με μία γυναίκα, κάτι όχι ιδιαίτερα τιμητικό στην εποχή του. Ανεξάρτητα όμως από αυτές τις εκδοχές, είναι επίσης πιθανό εδώ να υποφώσκει η πίστη του ευαγγελιστή και της πρώτης χριστιανικής κοινότητας για την εκ παρθένου γέννηση του Ιησού. 

Η κυρία της ημέρας / The lady of the day

Το αποτετμημένο κεφάλι του γυναικείου
αγάλματος που βρέθηκε στην Πέργη
(Φωτο: DHA)

Η πρώτη κυρία της σειράς αναρτήσεων που αρχίζει σήμερα και θα ενημερώνεται τακτικά κι είναι αφιερωμένη σε γυναίκες της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας, κατάγεται από την Πέργη της Μ. Ασίας. Το άγαλμά της βρέθηκε στις πρόσφατες ανασκαφές στην αρχαία τοποθεσία και χρονολογείται στον 3ο αι. μ.Χ. Μολονότι η κεφαλή του αγάλματος είχε αποκοπεί από τον κορμό, έχει βρεθεί (βλ. φωτο) και αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα της υψηλής τέχνης του 3ου αι. Πρόκειται προφανώς για γυναίκα με παρουσία στη δημόσια ζωή της πόλης (ίσως μία ιέρεια;). Άλλωστε τα επιγραφικά μνημεία της πόλης βεβαιώνουν τη δημόσια γυναικεία παρουσία στην Πέργη:

3rd-century statue unearthed in ancient Greek city of Perge 

Η ιουδαϊκή επανάσταση του 70 μ.Χ. κι οι άλλες επαναστάσεις στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία / The Jewish revolt in 70 ce and the other revolts in the Roman empire

Η ρωμαϊκή επανάσταση κι η καταστροφή του Ναού το 70 μ.Χ. αναμφισβήτητα αποτελεί ένα γεγονός σταθμό στην ιστορία του αρχαίου Ιουδαϊσμού αλλά και του αρχέγονου Χριστιανισμού. Κατέληξε στην πολιορκία της Ιερουσαλήμ και την καταστροφή του Ναού από τα ρωμαϊκά στρατεύματα, ένα γεγονός που ακόμη και σήμερα οι Ιουδαίοι θυμούνται και πενθούν κατά την εορτή της Tisha B’Av. Ο Eric Orlin σε ένα σύντομο άρθρο του στην ιστοσελίδα TheTorah συζητά την ιουδαϊκή επανάσταση σε σχέση με τις άλλες επαναστάσεις στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και εντοπίζει τα κοινά στοιχεία μεταξύ τους αλλά και τις ιδιαιτερότητες της ιουδαϊκής εξέγερσης:

Judaea’s Leaderless Revolt Against Rome

Το τρέχον τεύχος του Biblical Theology Bulletin / The current issue of Biblical Theology Bulletin

Biblical Theology Bulletin 50/3 (2020)

• Adolphus Ekedimma Amaefule, "Women Prophets in the Old Testament: Implications for Christian Women in Contemporary Southeastern Nigeria," 116-135 (abstract)
• Philip F. Esler, Angus Pryor, "Painting 1 Enoch: Biblical Interpretation, Theology, and Artistic Practice," 136-153 (abstract)
• Catherine Petrany, "Fathers, Mothers, Sons, and Silence: Rhetorical Reconfiguration in Proverbs," 154-160 (abstract)
• David M. Shaw, "Called to Bless: Considering an Under-appreciated Aspect of “Doing Good” in 1 Peter 3:8–17," 161-173 (abstract)

Στο τρέχον τεύχος του HTS / In the current issue of HTS

Hervormde teologiese studies 76:1 (2020)

Blessing O. Boloje, "Micah 2:9 and the traumatic effects of depriving children of their parents"

Η Συρία στο τέλος της ύστερης εποχής του Χαλκού / Syria by the end of Late Bronze Age

Τι συνέβη στην περιοχή της Συρίας κατά το τέλος της Ύστερης Εποχής του Χαλκού; Ποιες πολιτικές και κλιματικές αλλαγές συνέβαλαν στην εγκατάλειψη πόλεων, όπως η Ουγαρίτ ή η Εμάρ; Αυτά τα ερωτήματα θέτει και διερευνά ο Jesse Michael Millek στο άρθρο του που δημοσιεύεται στο ANE Today:

What Actually Happened in Syria at the end of the Late Bronze Age?

Οι πρώτοι χριστιανοί κι η καταστροφή του Ναού / Early Christians and the Temple destruction

O Eyal Regev (Bar-Ilan University) απαντά στο ερώτημα εάν και κατά πόσο ο Ναός κι η καταστροφή του άγγιξε τη δεύτερη και τρίτη γενιά χριστιανών. Ανατρέχοντας στα ίδια τα κείμενα της Καινής Διαθήκης ο Regev υποστηρίζει ότι οι πρώτοι χριστιανοί εξακολουθούσαν να αισθάνονται ισχυρούς τους δεσμούς με το Ναό κι η μνήμη του συνέχισε να καθορίζει σε πολλά σημεία τη νέα τους ζωή.

Did Early Christians Mourn the Destruction of the Temple?

Τα αρχαιολογικά δεδομένα για την Ναζαρέτ του 1ου αι. μ.Χ. / Archaeological data for 1st c. AD Nazareth

Στην ιστοσελίδα The Bible and Interpretation o Ken Dark (University of Reading) παρουσιάζει τα δεδομένα για τη Ναζαρέτ του 1ου αι. μ.Χ.:

The Archaeology of Nazareth in the Early First Century

Το τρέχον τεύχος του Biblische Zeitschrift / The current issue of Biblische Zeitschrift

Biblische Zeitschrift 64:2 (2020)

• Martin Staszak, "Die assyrische Deportationspolitik unter Sargon II und die Midianiternot im Richterbuch," 189–208 (abstract)
• Bernd Janowski, "„JHWH kennt den Weg von Gerechten“ (Ps 1,6): Der Psalter und das Ethos der Anerkennung," 209–243 (abstract)
• Erasmus Gaß, "The Failed Jewish Reform at the Time of Antiochus IV. and Paul’s Missionary Strategy," 244–276 (abstract)
• Matthias Becker, "Ekklesiologie der sanften Macht. Der 1. Timotheusbrief und die antike Fürstenspiegel-Literatur," 277–305 (abstract)
• Hee-Sook Bae, "Another Look at the Speeches of Reuben and Judah in Genesis 37," 307–319 (abstract)
• Klaus Haacker, "Dummheit im Umgang mit Schweinen und Hunden (Mt 7,6)," 320–325 (abstract)

Δύο νέα άρθρα στο τρέχον τεύχος του Open Theology / Two articles of biblical interest in the current issue of Open Theology

Open Theology 6/1 (2020)

• Vincent van Altena, Jan Krans, Henk Bakker and Jantien Stoter, "Ἰουδαίαν in Acts 2:9: Reverse Engineering Textual Emendations," 378-391 (abstract)
• Zdeňka Špiclová and Vojtěch Kaše, "Distant Reading of the Gospel of Thomas and the Gospel of John: Reflection of Methodological Aspects of the Use of Digital Technologies in the Research of Biblical Texts," 423-439 (abstract)

Στο τρέχον τεύχος του Theological Studies / In the current issue of Theological Studies

Theological Studies 81/2 (2020)

Maeve Louise Heaney, "A Hermeneutical Exploration of the Revelatory Text of John 4:1–42, in a Performative Key," 278-302 (abstract)

Στο τρέχον τεύχος του Journal of Eastern Christian Studies / In the current issue of Journal of Eastern Christian Studies

Journal of Eastern Christian Studies 72/1-2 (2020)

Andy Hilkens, Language, Literacy and Historical Apologetics: Hippolytus of Rome's Lists of Literate Peoples in the Syriac Tradition," 1-32 (abstract)

Ωγ ο βασιλιάς της Βασάν / Og, the King of Basan

Στην ιστοσελίδα TheTorah.com η Laura Quick εξετάζει τα βιβλικά κείμενα που αναφέρουν τον Ωγ, βασιλιά της Βασάν και συζητά την ταυτότητά του και τη σημασία της αναφοράς σε αυτόν μέσα στην Παλαιά Διαθήκη:

Og, King of Bashan: Underworld Ruler or Ancient Giant?

Στο τρέχον τεύχος του Reformed Theological Review / In the current issue of Reformed Theological Review

Reformed Theological Review 79:1 (2020)

Matthew Payne, "The Apostle Paul's Pastoral Doctrines of Election and Perseverance in 1 Thessalonians 1-3," 17-37  (abstract)

Στο τρέχον τεύχος του Kerygma u. Dogma / In the current issue of Kerygma u. Dogma

Keryrgma u. Dogma 66/2 (2020)

Dieter Sänger, "Ekklesiale Gemeinschaft und eucharistisches Handeln: Neutestamentliche Impulse im Anschluss an 1 Kor 10f. und Apg 2,42-47," 97-117 (abstract)

Στο τρέχον τεύχος του Studies in Religion/Sciences Religieuses / In the current issue of Studies in Religion/Sciences Religieuses

Studies in Religion/Sciences Religieuses 49:2 (2020)

• Jean-Jacques Lavoie, "Bible, femmes et histoire de la réception," 161-164
• Jean-Jacques Lavoie, "Les pièges de la femme et les ambiguïtés d’un texte : étude de Qohélet 7,26 dans l’histoire de l’exégèse juive," 165-192 (abstract)
• Olga Hazan, "Les femmes salvatrices dans le cycle imagé de la synagogue de Doura-Europos," 193–215 (abstract)
• Isabelle Lemelin, "La mère de 2 Maccabées 7 chez Ambroise, Augustin et quelques rabbins," 216–235 (abstract)
• Anne Létourneau, "Culture du viol et poil castrateur : Tamar, fille de David, dans le traité Sanhédrin 21a du Talmud de Babylone," 236–252 (abstract)
• Philip L. Tite, "Transgression and Countercultural Gnosticism: A Review Essay of April DeConick’s The Gnostic New Age," 253–267

Στο τρέχον τεύχος του Religions / In the current issue of Religions

Religions 11/7 (2020)

Stephen D. Moore, "Beastly Boasts and Apocalyptic Affects: Reading Revelation in a Time of Trump and a Time of Plague"

Στο τρέχον τεύχος του ThR / In the current issue of ThR

Theologische Rundschau 85:1 (2020)

• Michael Tilly, "Antikes Judentum und frühes Christentum 2002 -2019," 1-45 (abstract)
• Jean-Marc Tétaz, Martin Leiner, "Die theologische und philosophische Rezeption der Texthermeneutik Paul Ricoeurs," 46-71 (abstract)