Παρασκευή 14 Αυγούστου 2020

Η μητέρα του Κυρίου στο κατά Ιωάννην ευαγγέλιο / The mother of Jesus in John's Gospel

    Το τέταρτο ευαγγέλιο διασώζει επίσης σημαντικές πληροφορίες για τη μητέρα του Ιησού, οι οποίες δεν αναφέρονται στα τρία συνοπτικά ευαγγέλια. Ειδικότερα αυτή εμφανίζεται σε τρία περιστατικά της ζωής και της δράσης του. Το πρώτο είναι το περιστατικό του γάμου στην Κανά και του θαύματος της μεταβολής του νερού σε κρασί (Ιω 2:1-10), το δεύτερο είναι, όταν οι Ιουδαίοι αντιδρώντας στη διδασκαλία του Ιησού αναφέρουν ότι γνωρίζουν τον πατέρα και τη μητέρα του (Ιω 6:42) και το τρίτο είναι κατά τη σταύρωση (Ιω 19:25-27), όταν ο Ιησούς εμπιστεύεται τη μητέρα του στον αγαπημένο του μαθητή.

    Είναι ενδιαφέρον ότι ο ευαγγελιστής αποφεύγει να αναφέρει το όνομά της, την οποία συνήθως ονομάζει απλά «μητέρα τοῦ Ιησοῦ» (2:1.3) ή «τὴν μητέρα αὐτοῦ» (19:25). Αυτή η ανωνυμία δε δηλώνει απαξίωση του προσώπου της, αλλά μάλλον προϋποθέτει ότι η μητέρα του Ιησού είναι ένα οικείο στους αναγνώστες του ευαγγελίου πρόσωπο, του οποίου το όνομα κατά συνέπεια είναι γνωστό. Άλλωστε, αυτή η αναφορά στο πρόσωπό της απλά με το χαρακτηρισμό της ως «μητέρας τοῦ Ἰησοῦ» είναι μια γενικότερη τάση στα ευαγγέλια.

    Αφήνοντας το περιστατικό στο 6:42 κι εστιάζοντας στα άλλα δύο παρατηρούμε ότι στο κατά Ιωάννην ευαγγέλιο η μητέρα του Ιησού εμφανίζεται στην αρχή της επίγειας δράσης του Ιησού και στη συνέχεια πάλι στο τέλος της. Αυτό δε μπορεί να είναι τυχαίο, αλλά κρύβει ένα βαθύτερο νόημα, το οποίο σχετίζεται με τον τρόπο που κατανοεί ο τέταρτος ευαγγελιστής το ρόλο της μητέρας του Ιησού μέσα στη ζωή και τη δράση του. Θα μπορούσε επίσης να υποστηριχθεί ότι κατά κάποιον τρόπο η εμφάνιση της Θεοτόκου σε αυτά τα δύο γεγονότα θέτει το χρονικό πλαίσιο της επίγειας δράσης του Ιησού. Η παρατήρηση αυτή μπορεί να ενισχυθεί από τις κειμενικές συνδέσεις που εντοπίζονται μέσα από μία προσεκτική ανάγνωση των δύο περικοπών. 

    Το θαύμα στην Κανά ως πρώτο σημείο του Ιησού λειτουργεί προγραμματικά κι επομένως έχει ιδιαίτερη σημασία για τα όσα θα ακολουθήσουν και για τη θεολογία του τετάρτου ευαγγελίου. Άλλωστε ο ίδιος ο ευαγγελιστής σημειώνει στο 1:11 ότι με το θαύμα στην Κανά «ἐφανέρωσεν τὴν δόξαν αὐτοῦ». Η ιδέα της δόξας είναι κεντρική στο κατά Ιωάννην ευαγγέλιο και συνδέεται με την φανέρωση του σαρκωθέντος Λόγου μέσα στην ιστορία και κορυφώνεται στο πάθος και την ανάστασή του. Είναι, επομένως, ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός ότι η μητέρα του Ιησού θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο εδώ· θα μεσιτεύσει για το θαύμα που θα ακολουθήσει κι επομένως θα συμβάλει στη φανέρωση της δόξας του υιού της.

    Η απάντηση του Ιησού στην έμμεση παράκληση της μητέρας του ωστόσο ξαφνιάζει: «τί ἐμοί καὶ σοί, γύναι». Η φράση δηλώνει σαφώς την άρνηση του Ιησού να επιτελέσει το θαύμα καθ’ υπόδειξιν τρίτου, κάτι που συμφωνεί με τη γενικότερη τάση του ευαγγελιστή να παρουσιάζει πάντοτε τον Ιησού να ενεργεί με δική του πρωτοβουλία κι όχι κατ’ απαίτηση των ανθρώπων. Είναι επίσης πιθανό η απάντηση του Ιησού να θέλει να υπογραμμίσει την οντολογική απόσταση που υπάρχει μεταξύ του ιδίου –ο οποίος με ιδιαίτερη έμφαση στο τέταρτο ευαγγέλιο προβάλλεται ως ο υιός του Θεού– και της μητέρας του.

    Το δεύτερο που προκαλεί εντύπωση είναι ότι ο Ιησούς προσφωνεί τη μητέρα του με τη λέξη «γύναι», μία προσφώνηση, η οποία ωστόσο δε χρησιμοποιείται στον αρχαίο κόσμο για να χαρακτηρίσει τη σχέση του γιου με τη μητέρα του. Η προσφώνηση όμως συχνά χρησιμοποιείται ως έκφραση σεβασμού. Εδώ είναι πιθανόν αυτή η προσφώνηση να εξυπηρετεί δύο σκοπούς· εκφράζοντας την τιμή του προς τη μητέρα του ο Ιησούς ταυτόχρονα δηλώνει την ανθρώπινή της φύση και διατηρεί απόσταση από αυτήν. 

    Είναι επίσης σημαντικό ότι ο Ιησούς προσφωνεί έτσι τη μητέρα του δύο φορές μέσα στο ευαγγέλιο: την πρώτη φορά εδώ, στην αρχή της δράσης του και της φανέρωσης της δόξας του και τη δεύτερη φορά κατά τη σταύρωση, στην κορύφωση δηλαδή αυτής της φανέρωσης (19:26: «γύναι, ἴδε ὁ υἱός σου»). Αυτό θα πρέπει α συνδυασθεί με την επόμενη φράση της απάντησης του Ιησού στη μητέρα του: «οὔπω ἤκει ἡ ὥρα μου». Οι ερμηνευτές συνδέουν τη λέξη «ὥρα» με τη μεσσιανική αποστολή του Κυρίου και τη στιγμή που εκείνος αποφασίζει ότι είναι η κατάλληλη για να παρέμβει θαυματουργικά. Πραγματικά η λέξη «ὥρα» απαντά σε πολλά σημεία του ευαγγελίου, έχει θετική σημασία και συνδέεται πάντοτε με το πάθος και την κορύφωση, επομένως, κατά τον ευαγγελιστή, του δοξασμού του Ιησού (7:30· 8:20· 12:23· 13:1· 16:32· 17:1). Κατά συνέπεια, η «ὥρα» μέσα στο τέταρτο ευαγγέλιο αποκτά ένα βαθύτερο θεολογικό περιεχόμενο, δηλώνει δηλαδή τον τελικό δοξασμό του Ιησού από τον Πατέρα του. Σε εκείνη τη στιγμή, όπως ήδη προαναφέρθηκε, παρούσα είναι και πάλι η μητέρα του Κυρίου. Στο περιστατικό του γάμου της Κανά, λοιπόν, η απάντηση του Ιησού μπορεί να αποτελεί την άρνησή του να προχωρήσει για χάρη κάποιας ανθρώπινης επιθυμίας στην πρόωρη φανέρωση της δόξας του. Ταυτόχρονα όμως η παράκληση της Θεοτόκου λειτουργεί ως η παρότρυνση για να ξεκινήσει η πορεία προς αυτήν την τελική ώρα του δοξασμού του Ιησού. Ο ρόλος της, επομένως, είναι καταλυτικός.

    Η μητέρα του Κυρίου εμφανίζεται ξανά στο τέλος της επίγειας δράσης του Ιησού, κάτω από τον Σταυρό, όταν ο ίδιος ο Ιησούς θα την παραδώσει στον αγαπημένο μαθητή. Η πράξη αυτή του Ιησού έχει ένα βαθύ συμβολικό περιεχόμενο, αν ληφθεί υπόψη, πρώτον, η κεντρική θέση που καταλαμβάνει ο αγαπημένος μαθητής του Ιησού μέσα στο ευαγγέλιο και, δεύτερον, ο ρόλος της μητέρας του μέσα σε αυτό. Ο αγαπημένος μαθητής, ανώνυμος κι αυτός όπως κι η μητέρα του Ιησού, είναι ο αψευδής μάρτυρας όσων έπραξε και δίδαξε ο Ιησούς (19:35), ο πρώτος από τους μαθητές που πιστεύει στην ανάστασή του (20:8), εκείνος που τον αναγνωρίζει πρώτος στη Γαλιλαία (21:7). Η θέση του μέσα στην εκκλησιαστική κοινότητα είναι σημαντική· είναι εκείνος που εκπροσωπεί την αποστολική παράδοση για τον Ιησού μέσα σε αυτήν και που κατά κάποιον τρόπο αντιπροσωπεύει την κοινότητα. Από την άλλη, η μητέρα του Κυρίου είναι το πρόσωπο εκείνο που περισσότερο από κάθε άλλο βρίσκεται κοντά στον Ιησού αλλά και που συμβάλλει στη φανέρωση της δόξας του και κατά την ώρα εκείνη δεν τον εγκαταλείπει, αλλά παραμένει πιστά δίπλα του ως μητέρα κι ως πιστή μαθήτρια. Είναι επομένως κι εκείνη αυθεντικός μάρτυρας του Ιησού. Η παράδοση κατά συνέπεια από τον Ιησού της μητέρας του στον αγαπημένο μαθητή δηλώνει ακριβώς τη σημαντική θέση της μέσα στην πρώτη εκκλησιαστική κοινότητα. Αν ο αγαπημένος μαθητής μπορεί κατά κάποιον τρόπο να εκπροσωπεί αυτήν την εκκλησιαστική κοινότητα, τότε η μητέρα του Ιησού καθίσταται με αυτήν την κίνηση του Ιησού, που δηλώνει τη μεγάλη αγάπη του προς τους δικούς του (βλ. Ιω 13:1), η μητέρα των μελών αυτής της κοινότητας και κατ’ επέκταση κι όλων των μελών της Εκκλησίας μέσα στους αιώνες.

    Αυτή η ιδέα ίσως κρύβεται πίσω κι από την παράδοξη παράσταση της γυναίκας στο 12ο κεφάλαιο της Αποκάλυψης. Είναι πολύ πιθανόν πίσω από την εικόνα της γυναίκας, που είναι περιβεβλημένη με τον ήλιο κι η οποία γεννά ένα γιο, τον οποίο επιδιώκουν να αφανίσουν οι αντίθεες δυνάμεις κι ο οποίος όμως διασώζεται από το Θεό μαζί με τη μητέρα του, να κρύβεται μία έμμεση και συμβολική αναφορά στο πρόσωπο της μητέρας του Κυρίου, η οποία εδώ λειτουργεί ως σύμβολο της Εκκλησίας. Αυτή η ταύτιση της μητέρας του Κυρίου με την Εκκλησία μαρτυρείται κι αργότερα σε διάφορα κείμενα αλλά και σε εικονογραφικές απεικονίσεις, όπως εκείνη της Santa Maria di Trastevere, για την οποία ίσως μιλήσουμε κάποια άλλη φορά. 

Ο Αχελώος στα νομίσματα του αρχαίου κόσμου / Achelous in ancient coins

 Ο θεός Αχελώος, η προσωποποίηση του γνωστού ποταμού της Ελλάδος, φαίνεται ότι ήταν ένα αγαπητό θέμα σε νομίσματα αλλά και τοιχογραφίες του αρχαίου κόσμου, από την εποχή της κλασσικής αρχαιότητας, έως την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή. Διαβάστε σχετικά το κείμενο του Steve Benner στη σελίδα CoinWeek, το οποίο συνοδεύεται από πολλές φωτογραφίες σχετικών νομισμάτων:

The Coinage of Achelous, Water God of Ancient Greece

To Δευτ 13 στη θρησκειοϊστορική του συνάφεια / Dtn 13 in its religious historical context

 Στην ιστοσελίδα TheTorah.com η Ada Taggar-Cohen συζητά το Δευτ 13 και την εντολή καταστροφής των πόλεων των αλλόπιστων στη θρησκειοϊστορική του συνάφεια και κυρίως σε σχέση προς τις ανάλογες πρακτικές των γειτονικών προς τον Ισραήλ λαών:

The Subverted City (Ir Hannidahat) in the Context of ANE Vassal Treaties

Φρυκτωρίες και τηλε-επικοινωνία στην αρχαιότητα / Fire beacons and tele-communication in the ancient world

 Μπορεί η τηλεπικοινωνία να θεωρείται χαρακτηριστικό επίτευγμα του σύγχρονου κόσμου, στην πραγματικότητα, όμως, κι οι αρχαίοι λαοί είχαν αναπτύξει ειδικά συστήματα μετάδοσης (και μάλιστα γρήγορης) σημαντικών πληροφοριών σε απομακρυσμένα μεταξύ τους σημεία. Διαβάστε σχετικά με αυτό το σύντομο άρθρο της Tiffany Earley-Spadoni (University of Central Florida) στη σελίδα ANE Today: 

Fire Beacons and Message Relays: Staying in Touch in the Ancient Near East

Πέμπτη 13 Αυγούστου 2020

To τρέχον τεύχος του HeBAI / The current issue fo HeBAI

 Hebrew Bible and Ancient Israel 9/2 (2020)

  • David Andrew Teeter, William A. Tooman, "Standards of (In)coherence in Ancient Jewish Literature. Editorial,"  91-93
  • David Andrew Teeter, William A. Tooman, "Standards of (In)coherence in Ancient Jewish Literature," 94-129 (abstract)
  • Alexander Samely, "How Coherence Works: Reading, Re-Reading and Inner-Biblical Exegesis," 130-182 (abstract)
  • Michael A. Lyons, "Standards of Cohesion and Coherence: Evidence from Early Readers," 183-208 (abstract)
  • Reinhard Gregor Kratz, "Biblical Interpretation and Redaction History," 209-246 (abstract)
  • Yair Zakovitch, "On Incoherency and Its Causes: Explanatory Notes as a Test Case," 247-261 (abstract)





Το τρέχον τεύχος του Liber Annuus / The current issue of Liber Annuus

 Liber Annuus 69 (2019)

  • Anto Popović, "Il grido del sangue del fratello ucciso. Il conflitto tra fratelli secondo il libro della Genesi 4,1-16," 19-77 (abstract)
  • Domenico Lo Sardo, "Ex 25:8-9 MT-LXX: Textual Differences or Different Hermeneutics? The divine dwelling on the mountain and/or in a sanctuary," 79-98 (abstract)
  • Giovanni Rizzi, "Le consultazioni del Signore durante la guerra tra i figli d’Israele e Beniamino: reticenza o pedagogia divina?," 99-120 (abstract)
  • Wojciech Węgrzyniak,  "Unreasonable atheism? The case of נבָָל (Psalms 14 and 53)," 121-134 (abstract)
  • Marco Nobile, "Una rivisitazione esegetica di Qo 3,11," 135-144 (abstract)
  • Franz Sedlmeier, "JHWHs grundstürzende Liebe zur abtrünnigen „Frau Israel“. Anmerkungen zu Hos 3,1-5 im Horizont des Hoseabuches," 145-167 (abstract)
  • Alessandro Cavicchia, Elisa Chiorrini, "Lo scolio a Zc 12,10 nel Barberinus Graecus 549," 169-176 (abstract)
  • Vincenzo Lopasso, "Zaccaria 14,10-11 tra topografia ed escatologia," 177-188 (abstract)
  • Matteo Munari, "Le tentazioni di Gesù e la questione sinottica," 189-210 (abstract)
  • Alessandro Cavicchia, "Preserving the Servant/Son of YHWH. An Application of Intertextual Methodology to 4QNarrative and Poetic Compositionb (4Q372) fr. I 14-16. 24-26 and John 19:28-36; 20:9, 17-18," 211-240 (abstract)
  • Leonardo Giuliano, "La periautologia in Fil 3,1b–4,1: circostanze, antidoti e finalità," 241-262 (abstract)
  • Elisa Chiorrini, "L’ultima azione del katechōn. La traduzione di ἐκ μέσου γένηται in 2Ts 2,7," 263-286 (abstract)
  • Francesco Piazzolla, "The Theological Purpose of Verbal Tenses and Moods in Revelation’s Hymns," 287-326 (abstract)
  • Gregor Geiger, Andreas Lehnardt, "Genizat Germania: Neun liturgische hebräische Manuskriptseiten aus der Bibliothek des Franziskanerklosters Engelberg/Unterfranken," 327-356 (abstract)
  • Maurizio Girolami, "I Testimonia: una prima metodologia esegetica (cristiana) sulla Scrittura giudaica," 357-370 (abstract)
  • Asher Ovadiah, Rosario Pierri, "Inventory of Greek Inscriptions from Mount Tabor," 371-394 (abstract)
  • Varda Sussman, "The Palm Branch and Lulav Motifs on Oil Lamps from Antiquity," 395-440 (abstract)
  • Asher Ovadiah, Sonia Mucznik, "The Justinian Wooden Portal of the Church of St. Catherine Monastery in Sinai: Iconography, Symbolic and Allegorical Significance," 441-460 (abstract)
  • Ciro Parodo, "L’eternità ritrovata. Iconografia e iconologia delle immagini dei mesi nei calendari figurati degli edifici di culto cristiani," 461-500 (abstract)

Οι ιερείς του Ισραήλ και η ύπαιθρος / Jewish priesthood and countryside

 Μπορεί να κυριαρχεί η αντίληψη ότι οι ιερείς των Ιουδαίων ήταν αφοσιωμένοι στα ιερατικά τους καθήκοντα και δεν είχαν καμιά σχέση με την αγροτική ζωή, αλλά οι ιστορικές και αρχαιολογικές μαρτυρίες έρχονται να βεβαιώσουν το αντίθετο. Ένα μεγάλο μέρος των ιερέων ζούσαν στην ύπαιθρο κι ασχολούνταν με αγροτικές εργασίες. Κατέβαιναν στην Ιερουσαλήμ να εκπληρώσουν τα ιερατικά τους καθήκοντα σε τακτά διαστήματα. Επιπλέον, φαίνεται ότι κι ο Ναός είχε αγροτική περιουσία την οποία διαχειρίζονταν μέσω των ιερέων του. Περισσότερα για το θέμα μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο του Benjamin D. Gordon (University of Pittsburgh) στη σελίδα The Bible and Interpretation: 

The Agrarian Priesthood of Second Temple Judaism

Δευτέρα 10 Αυγούστου 2020

Ένα έγγραφο με την υπογραφή της Κλεοπάτρας / A document signed by Cleopatra

Η ιδιόχειρη σημείωση της Κλεοπάτρας (P.Bingen 45)

 Στην ιστοσελίδα Papyrus Stories διαβάστε το άρθρο του J. Cromwell για τον P.Bingen 45 = P.25239 (23.2.33 π.Χ.), ο οποίος περιέχει την απόφαση παροχής φορολογικών απαλλαγών και άλλων οικονομικών προνομίων σε κάποιον Ρωμαίο γαιοκτήμονα της Αιγύπτου. Εκτός από τις ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με την οικονομική ζωή της Αιγύπτου στα τελευταία χρόνια της πτολεμαϊκής δυναστείας, ο πάπυρος καταλήγει με μία προστατική, γραμμένη από άλλη χέρι: "γινέσθω". Σύμφωνα με τον Peter van Minnen πρόκειται για ιδιόχειρη σημείωση της βασίλισσας Κλεοπάτρας. Αυτός ο πάπυρος βεβαιώνει την ενεργό συμμετοχή της Κλεοπάτρας στην καθημερινή διοίκηση του βασιλείου τους:

On A Document Signed by Cleopatra



Στο τρέχον τεύχος του Theology & Religion / In the current issue of Theology & Religion

 Theology & Religion 27/1-2 (2020)

  • Francis Landy, "Shamanic Poetics: Isaiah and the Strangeness of Language," 1–14 (abstract)
  • Chris L. de Wet, "“Le devoir des époux”¨Michel Foucault’s Reading of John Chrysostom’s Marital Ethic in Histoire de la sexualité 4: Les aveux de la chair ([1982–1984] 2018)," 114–151 (abstract)

Το τρέχον τεύχος του Neotestamentica / The current issue of Neotestamentica

 Neotestamentica 54/1 (2020)

  • Christoph Stenschke, "Paul's References to Women in His Letter to the Romans and Their Function in the Argument of the Letter: A Modest Proposal," 1-45 (abstract)
  • D. Francois Tolmie, "The Ethics of the Letter to Philemon,"  47-66 (abstract)
  • Jonathan Kuwornu-Adjaottor, "A Critical Study of the Translation of Matthew 6:12 in the Dangme Bible," 67-86 (abstract)
  • George Njeri, "Surprise on the Day of Judgment in Matthew 25:31–46 and The Book of the Watchers," 87-104 (abstract)
  • Scott Lewis Adams, "Prayer in Johannine Perspective: An Analysis of Prayer in the Farewell Discourse and 1 John," 105-128 (abstract)
  • Mary Jerome Obiorah - Favour C. Uroko, "The Theological Impact of a Contextual Interpretation of Sacred Scripture in Nigeria," 129-144 (abstract)

Κυριακή 9 Αυγούστου 2020

Open Access: Ο όρκος στην αρχαία Ελλάδα / Open Access: Oath in ancient Greece

Aπό τον εκδοτικό οίκο de Gruyter κυκλοφορεί με ελεύθερη πρόσβαση μία χρήσιμη μελέτη για τον όρκο στην αρχαία Ελλάδα:

Alan H. Sommerstein - Isabelle C. Torrance, Oaths and Swearing in Ancient Greece ( Series: Beiträge zur Altertumskunde, 307). Berlin: De Gruyter 2014 


Η προφητική ηθική / Prophetic morality

 O Kenneth Seeskin (Northwestern University) συζητά το περιεχόμενο της ηθικής διδασκαλίας των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης και τα φιλοσοφικά αλλά και ιστορικά ζητήματα που αυτή θέτει:

The Prophetic View of Morality