Κυριακή 17 Μαΐου 2009

Το νέο τεύχος του JbBTh

Το νέο τεύχος του Jahrbuch für biblische Theologie 23 (2009) έχει ως θέμα του την έννοια της γης και ειδικότερα της γης του Ισραήλ στα κείμενα της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης:

Irmtraud Fischer, "Israels Landbesitz als Verwirklichung der primordialen Weltordnung : die Bedeutung des Landes in den Erzeltern-Erzählungen", 3-24
Το θέμα του άρθρου είναι η έννοια της "γης" στις ιστορίες των Πατριαρχών στο βιβλίο της Γένεσης. Αναλύονται πληροφορίες για τα σύνορα της χώρας, για τον αυτόχθονα πληθυσμό καθώς και το πώς περιγράφεται η απομάκρυνση από τη γη. Τα κείμενα της Γένεσης που εμπεριέχουν την θεία υπόσχεση για τη Γη συγκρίνονται με τις διαφορετικές αντιλήψεις για τη γη που απαντούν στις διαφορετικές θεολογικές προσεγγίσεις της Πεντατεύχου. Τέλος στο άρθρο παρουσιάζεται η υπόσχεση για τη γη σε σχέση με την ιστορία της δημιουργίας: ο Νόμος ερμηνεύει τη δωρεά της γης ως εκπλήρωση μίας υπόσχεσης σε όλον τον Ισραήλ.

Edward Noort, "'Denn das Land gehört mir, Ihr seid Fremde und Beisassen bei mir' (Lev 25,23) : Landgabe als eine kritische Theologie des Landes", 25-45
Στο άρθρο εξετάζεται η σημασία της έννοιας "γη" μέσα στην εβραϊκή Βίβλο αξιολογώντας την σε τρεις κυρίως τομείς: στις προφητικές παραδόσεις, στις υμνολογικές παραδόσεις και στις "ιστορικές" αφηγήσεις. Στη συνέχεια παρουσιάζει με αδρές γραμμές μία κριτική "θεολογία της γης" διερευνώντας αναγνωρίσιμες τάσεις μέσα στον Κώδικα της Αγιότητας, στην ιερατική θεολογία και στο βιβλίο του Ιησού ως παράδειγμα δευτερονομιστικής θεολογίας. Ο συγγραφέας καταλήγει ότι κάθε σώμα κειμένων αντιλαμβάνεται το θέμα της "γης" τόσο διαφορετικά ώστε από μία βιβλικά οπτική γωνία δε μπορεί να καταλήξει κανείς σε μία πρόσληψη στηριζόμενη σε μία ιδεολογία της κατοχής. Η ιδέα της αιώνιας ιδιοκτησίας της γης από τον Γιαχβέ καθιστά δυνατή μία κριτική θεολογία, η οποία να επικεντρώνεται στις ηθικές προϋποθέσεις εγκατάστασης σε αυτήν τη γη.

Kathrin Liess, "'Die auf JHWH hoffen, werden das Land besitzen' (Psalm 37,9) : zur Landthematik in den Psalmen", 47-73
Προσλαμβάνοντας και καθιστώντας επίκαιρο
με διάφορους τρόπους το θέμα της γης το Βιβλίο των Ψαλμών παρουσιάζει τη σημασία αυτού του θέματος για τη συγκεκριμένη πραγματικότητα του προσευχόμενου ανθρώπου. Στους θρήνους του λαού (Ψα 44. 80 κ.ά.) και στους ψαλμούς της ιστορίας (Ψα 78. 105 κ.ά.) η προηγούμενη δωρεά της γης μετατρέπεται στην ελπίδα για τη γη έχοντας βέβαια υπόψη την πραγματικότητα ότι η γη έχει πια χαθεί. Στους σοφιολογικούς ψαλμούς, όπως για παράδειγμα στον Ψα 37, η υπόσχεση της γης περιορίζεται στους φτωχούς και δίκαιους ανθρώπους. Με την υπόσχεση της γης επιβεβαιώνεται η εγκυρότητα της σχέσης "πράξη-αποτέλεσμα" και εγκαινιάζεται μία ιδιαίτερη σχέση με το Θεό. Οι Ψα 16, 73 και 142 παρέχουν μία μοναδική δήλωση για τον Θεό: η φράση "ο Γιαχβέ είναι η μερίδα της κληρονομίας μου" περιέχει μία μεταφορική ορολογία για τη γη, η οποία εκφράζει τη συνεχή σχέση του προσευχόμενου με το Θεό ενόψει της θλίψης και του θανάτου.

Jacob C. de Vos, "Die Bedeutung des Landes Israel in den jüdischen Schriften der hellenistisch-römischen Zeit", 75-99
Η πραγματική χώρα του Ισραήλ διαδραματίζει ουσιαστικά ένα μικρό μόνο ρόλο στην ιουδαϊκή γραμματεία των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Γενικά η γη του Ισραήλ κατανοείται ως μία εσχατολογική ενότητα ή μία πνευματική "πατρίδα". Περισσότερο σημαντική από τη γη του Ισραήλ είναι η Ιερουσαλήμ, η πραγματική και/ή η συμβολική, ως το κοινό λατρευτικό κέντρο και σημείο αναφοράς όλων των Ιουδαίων τόσο στον Ισραήλ όσο και στην Διασπορά. Η γη του Ισραήλ συχνά υποκαθίσταται από νοητικές συλλήψεις, όπου η παρουσία του Θεού είναι δυνατή χωρίς να συνδέεται αναγκαστικά με τη γη ή τον Ναό. Πρώτη θέση σε αυτήν την περίπτωση έχει η παρουσία του Θεού κι όχι η γη.

Paul G. Klumbies, "Das Konzept des "mythischen Raumes" im Markusevangelium", 101-121
Η αντίληψη του χώρου που υπάρχει στο κατά Μάρκον ευθυγραμμίζεται προς τη συντεταγμένη του μυθικού χώρου. Την ίδια στιγμή αντικατοπτρίζει τα αξιώματα της ρωμαϊκής αντίληψης του χώρου. Γενικά από την εποχή της μελέτης του Ernst Lohmeyer, Galiläa und Jerusalem, συζητείται στην έρευνα ο προσανατολισμός του ευαγγελίου Βορράς-Νότος. Αντίθετα δεν έχει ληφθεί υπόψη ο προσανατολισμός Δύση-Ανατολή, ο οποίος συνδέεται άμεσα με την αφήγηση του Πάθους. Αυτός ο προσανατολισμός ανοίγει μία νέα προοπτική στην αντίληψη του χώρου από τον Μάρκο. Κάνοντας χρήση μίας σταυρόσχημης γεωγραφικής αντίληψης, οι απαρχές τις οποίας ανάγονται στην ιερή τάξη του χώρου στους Ετρούσκους, ο Μάρκος αναγγέλλει τη ζωή και το θάνατο του Ιησού ως γεγονός σωτηρίας με παγκόσμια σημασία.

Martin Vahrenhorst, "Land und Landverheißung im Neuen Testament", 123-147
Η γη του Ισραήλ είναι ένα αναπόσπαστο τμήμα των υποσχέσεων του Θεού προς το λαό του. Στις παραδόσεις της Κ.Δ. αυτό το θέμα φαίνεται να παίζει ένα περιθωριακό ρόλο. Μία προσεκτικότερη ματιά στις διαφορετικές πηγές αποδεικνύει ωστόσο ότι η υπόσχεση για τη γη έχει σημασία με διαφορετικούς τρόπους. Ο Ματθαίος και ο Λουκάς αντικατοπτρίζουν μια θεολογία της γης, η οποία έχει και πρακτικές συνέπειες. Ο Παύλος από τη μία πλευρά μετατρέπει το περιεχόμενο της υπόσχεσης του Θεού προς τον Αβραάμ: ο Αβραάμ δεν κληρονομεί μόνο τη γη αλλά όλη τη γη (Ρωμ 4,13). Από την άλλη ο Παύλος υπογραμμίζει τη συνεχή εγκυρότητα όλων των υποσχέσεων που έδωσε ο Θεός (Ρωμ 9,4. 15,8), κάτι που σημαίνει ότι συμπεριλαμβάνεται σε αυτές και η υπόσχεση της γης. Η προς Εβραίους αρνείται ότι ο Ιησούς στην πραγματικότητα οδήγησε το λαό στη Γη της Επαγγελίας (Εβ 3,6). Αυτό θα συμβεί στο μέλλον και οι πιστοί πορεύονται προς αυτό (4,11). Επομένως τα κείμενα της Κ.Δ. αντιπροσωπεύουν μία ποικιλία στάσεων απέναντι στη Γη της Επαγγελίας, κάτι που συμφωνεί με την εικόνα που προκύπτει κι από άλλα ιουδαϊκά κείμενα αυτής της περιόδου. Ο περισσότερο υπερφυσικός ρόλος της γης είναι σαφής στα ραββινικά κείμενα μετά την επανάσταση του Bar Kochba.

Gabrielle Oberhänsli-Widmer, "Bindung ans Land Israel - Lösung von der Eigenstaatlichkeit : der Umgang der Rabbinen mit einer virtuellen Heimat", 149-175
Προκειμένου να διασφαλίσουν την ιουδαϊκή ζωή μετά την καταστροφή του Ναού το 70 μ.Χ. οι ραββίνοι της ταλμουδικής περιόδου (1ος-6ος αι. μ.Χ.) έπρεπε να διαχωρίσουν τη βιβλική-ισραηλιτική θρησκεία από τις ιδέες για ένα κράτος κι ένα κεντρικό ιερό και να προσαρμόσουν τη θρησκεία στις συνθήκες της μόνιμης εξορίας. Πώς έλυσαν το πρόβλημα να δημιουργήσουν τη δική τους κοινότητα στη διασπορά διατηρώντας όμως ταυτόχρονα την ελπίδα για επιστροφή στη γη του Ισραήλ; Ποια ήταν η σημασία αυτής της γης για τις ιουδαϊκές κοινότητες που βρίσκονταν στην εξορία; Ήταν ο τόπος που εφαρμοζόταν η Τορά, μία γη εκπλήρωσης όλων των ονείρων, η ενσάρκωση της αγιότητας ή ο μόνος τόπος εξιλέωσης; Στην παρούσα μελέτη εξετάζεται πώς οι ραββίνοι θεολόγοι προσπάθησαν να καλύψουν το κενό που δημιούργησε η απώλεια της γης με ένα νέο όραμα για αυτή τη γη με σκοπό να διασώσουν τη σημασία της για τις επόμενες γενιές.

Yvonne Domhardt, "'Zwischen Seitenweißenewigkeiten verewigte ich - den Ewigen': Annäherungen an das Heilige Land in Else Lasker-Schülers Prosawerk 'Das Hebräerland'", 179-194
Σε όλες τις εποχές οι άνθρωποι ταξίδευαν στην Αγία Γη. Η Αγία Γη παραμένει το θέμα μέχρι και σήμερα ταξιδιωτικών ημερολογίων, αφηγήσεων και άλλων λογοτεχνικών ειδών. Στα μέσα της δεκαετίας του '30 η Else Lasker-Schüler έγραψε τη νουβέλα της για τη γη της Παλαιστίνης με τον τίτλο "Das Hebräerland". Αυτό το ιουδαϊκό έργο περιέχει μοτίβα ενός ταξιδιωτικού ημερολογίου συνδυασμένα με αυτοβιογραφικά και φανταστικά στοιχεία. Δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο ταξιδιωτικές εμπειρίες. Στην πραγματικότητα η Else Lasker-Schüler παρουσιάζει τη γη της Παλαιστίνης με έναν υπερβολικό και ποιητικό τρόπο με σκοπό να προσδώσει σε αυτήν αγιότητα. Αυτή η αγιότητα συνδυάζεται με τη δική της ευσέβεια, η οποία διαμορφώθηκε μέσα από την εξορία και τη δική της αφοσίωση στο Θεό.

Matthias Morgenstern, "Fremde Mutter 'Erez Israel'", 195-210
Η σύνδεση των διαφόρων περιόδων της ιστορίας του Ισραήλ με ένα από τα δύο φύλα έχει τις ρίζες της βαθιά μέσα στην ιουδαϊκή παράδοση. Κατά συνέπεια η Διασπορά ήταν η περίοδος της "θηλυκότητας", ενώ η επιστροφή στη Σιών παρέχει ελπίδες για την επικράτηση της "αρρενωπότητας". Κατά παρόμοιο τρόπο το θέμα της "μητέρας γης" και των ξενητεμένων γιων της που τώρα επιστρέφουν σε αυτήν είναι ένα σημαντικό θέμα στην εβραϊκή λογοτεχνία του 20ου αι. Στο άρθρο παρουσιάζονται τρεις σύγχρονοι συγγραφείς που ασχολούνται με το θέμα, αλλά αποστασιοποιούνται από αυτό κριτικά (τα έργα των A.B. Yehoshua, Y. Sobol, Sh. Lapid).

Reinhold Zwick, "Imagination des Heiligen Landes im Bibelfilm", 211-231
Oι ιστορικά προσανατολισμένες ταινίες με θέματα από την Βίβλο εκδηλώνουν
γενικά ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μία αυθεντική απόδοση της ατμόσφαιρας της εποχής και πιστή παρουσίαση της τοπογραφίας. Με αυτόν τον τρόπο οι παραγωγοί ελπίζουν να τονίσουν ακόμη περισσότερο τις εικόνες που προβάλλουν και να πείσουν για την αξιοπιστία τους. Η σημερινή πραγματικότητα της Παλαιστίνης δε συμφωνεί με τις εικόνες για την Αγία Γη, όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί από παλαιότερες ευρωπαϊκές παραστάσεις για την Ανατολή (μέσω π.χ. έργων ζωγραφικής, φωτογραφιών, εικονογραφημένων βίβλων κτλ.). Γι' αυτό το λόγο σήμερα προτιμώνται ως τόποι γυρίσματος των σχετικών ταινιών η Νότια Ιταλία και το Μαρόκκο, όπου διάφορα σκηνικά συνδυάζονται με τη λεγόμενη ιδανική γεωγραφία για να καλύψουν το χώρο της φαντασίας.

Επίσης στο περιοδικό δημοσιεύονται και τα εξής άρθρα :
  • Georg Röwekamp, "Die 'Verschluss-Sache Jesus' entschlüsseln : Gedanken zu einer Theologie von Reisen ins Heilige Land", 233-241
  • Norbert Collmar, "Das Land der Bibel als Thema des Religionsunterrichts", 243-262
  • Gerhard Gronauer, "Die Wahrnehmung des Staates Israel in der evangelischen Publizistik zwischen 1948 und 1972", 263-272
  • Jörg Bremer - Marie T. Wacker, "Zeitdiagnose: Heiliges Land : zum Umgang mit dem Land im heutigen Israel/Palästina / Jörg Bremer im Gespräch mit Marie-Theres Wacker", 275-294

Δεν υπάρχουν σχόλια: