Τα θαύματα μέσα στην Καινή Διαθήκη αλλά και στην αρχαία Εκκλησία έχουν σωτηριολογικό περιεχόμενο και συνδέονται άμεσα με την ιστορία της σωτηρίας και της αποκάλυψης του Θεού μέσα στην ιστορία. Η σημαντική αλλαγή απέναντι στο θαύμα πραγματοποιείται κατά τα νεότερα χρόνια. Αιτία είναι η εκδήλωση κριτικής στάσης απέναντι στις πηγές και η εφαρμογή κριτικών ιστορικών μεθόδων. Η ανάπτυξη των φυσικών επιστημών άλλαξε την αντίληψη για τον κόσμο. Έτσι το θαύμα σιγά-σιγά παραγκωνίστηκε στο μικρό πλέον χώρο του αδύνατου με τα ανθρώπινα δεδομένα. Ταυτόχρονα η αισιοδοξία που προκάλεσε η ανάπτυξη των θετικών επιστημών προκάλεσε την έντονη αμφισβήτηση της πεποίθηση ότι ο Θεός μπορεί να παρέμβει στον κόσμο και να καταργήσει ή να αλλάξει τους νόμους που ο ίδιος έθεσε. Σε φιλοσοφικό επίπεδο αναπτύσσονται δύο διαφορετικές τάσεις: α) ο θεϊσμός (deismus) σύμφωνα με τον οποίο ο Θεός έθεσε τους φυσικούς νόμους και δεν παρεμβαίνει πλέον στον κόσμο και β) η αθεΐα, η οποία αρνείται την ύπαρξη κάθε ανώτερου όντος κι επομένως και των θαυμάτων.
Και στον χώρο της Εκκλησίας αναπτύσσεται ένας αντίλογος προς αυτές τις τάσεις. Μία βασική έκφρασή του είναι η λεγόμενη απολογητική, για την οποία έγινε ήδη λόγος. Ταυτόχρονα αναπτύσσονται μία σειρά από διαφορετικές ερμηνευτικές τάσεις, οι οποίες στέκονται με διαφορετικό η καθεμιά τρόπο απέναντι στο θαύμα, λιγότερο ή περισσότερο κριτικά και σκοπό έχουν να δώσουν απάντηση στο πρόβλημα του θαύματος. Στη συνέχεια δίνουμε πολύ σύντομα τις βασικές τάσεις στην ιστορία πρόσληψης των θαυμάτων (με βάση τον πίνακα του B. Kollmann, Bibel u. Kirche 61/2 (2006): 92-93):
Πατερική ερμηνεία
Η ιστορικότητα των θαυμάτων δεν αμφισβητείται. Είναι σε άμεση σχέση με την ιστορία της θείας οικονομίας και την εκκλησιαστική κοινότητα. Αποτελούν την απόδειξη της θεότητας του Ιησού. Έχουν σωτηριολογικό περιεχόμενο.
Λογοκρατία (C.F. Bahrdt, H.E.G. Paulus, C.H. Venturini)
Tα θαύματα του Ιησού βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα, δεν έχουν τίποτε το υπερφυσικό ή το αντίθετο προς τη λογική. Ερμηνεύονται, επομένως, λογοκρατικά για να αποδειχθεί η ιστορικότητά τους.
Μυθολογική ερμηνεία (D.F. Strauss)
Tα θαύματα είναι μη ιστορικοί μύθοι. Διαμορφώθηκαν με βάση ανάλογες αφηγήσεις της Π.Δ. για να αποδείξουν τη μεσσιανικότητα του Ιησού. Οι καινοδιαθηκικές αφηγήσεις των θαυμάτων, επομένως, θα πρέπει να κατανοηθούν ως προϊόντα της αρχαίας χριστιανικής πίστης για το Μεσσία και θα πρέπει να διερευνηθεί το θρησκευτικό τους περιεχόμενο.
Θρησκειοϊστορική και κηρυγματική ερμηνεία (R. Bultmann, G. Klein, W. Schmithals)
Διάφορες λαϊκές αφηγήσεις θαυμάτων και μοτίβα σχετικά με τα θαύματα, κυρίως από τον ελληνιστικό κόσμο, μεταφέρθηκαν μετά την Ανάσταση στο πρόσωπο του Ιησού. Οι αφηγήσεις θαυμάτων στην Κ.Δ. δεν είναι πραγματικά γεγονότα αλλά μαρτυρίες πίστης και εικόνες μιας άλλης πραγματικότητας. Το θαύμα κατανοείται μέσα από μία διαδικασία απομυθοποίησης ως μήνυμα πίστης, το οποίο δίνει νέες προοπτικές στην κατανόηση του νοήματος της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ιστορία της σύνταξης των αφηγήσεων των θαυμάτων (H.J. Held, L. Schenke, K. Kertelge, D.A. Koch, U. Busse, K. Becker)
To ερώτημα της ιστορικότητας των θαυμάτων θεωρείται δευτερεύον και αντιμετωπίζεται μέσα στο πλαίσιο της θρησκειοϊστορικής κηρυγματικής ερμηνείας τους. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στον τρόπο που κατανοεί το θαύμα ο κάθε ευαγγελιστής. Τονίζονται κυρίως οι κριτικές τάσεις των ευαγγελιστών απέναντι στο θαύμα.
Βιβλική θεολογία (P. Stuhlmacher, O. Betz, W. Grimm, R. Glöckner)
Ρίζα των αφηγήσεων των θαυμάτων της Κ.Δ. είναι η παλαιοδιαθηκική παράδοση. Τα θαύματα είναι ιστορικά αξιόπιστα. Τα θαύματα, τα οποία κατανοούνται σε σχέση με την παράδοση της Π.Δ., αποτελούν μέρος της ιστορίας της σχέσης του Θεού με τους ανθρώπους, η οποία διατρέχει όλη την Αγία Γραφή και δεν θα πρέπει να απομονώνονται από αυτήν.
Φεμινιστική ερμηνεία (Ε. Μoltmann-Wendel, L. Schottroff, C. Mulak. U. Metternich)
Τα θαύματα, στο επίκεντρο των οποίων βρίσκονται οι γυναίκες, θεωρούνται ιστορικά αξιόπιστα. Η αποκατάσταση της γυναίκας και ο σημαντικός ρόλος στο «κίνημα του Ιησού» έχουν σημασία και για το σημερινό κίνημα της ισότητας.
Κοινωνικοϊστορική προσέγγιση (G. Theissen)
Οι εξορκισμοί, οι θεραπείες και θεραπείες κατά το Σάββατο αναφέρονται σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα, ενώ τα θαύματα σωτηρίας και οι επιφάνειες είναι προϊόντα της μεταπασχάλιας πίστης. Πρέπει να διερευνηθεί η κοινωνικοϊστορική κατάσταση που αντικατοπτρίζεται μέσα σε κάθε θαύμα. Οι ιστορίες των θαυμάτων όμως είναι ταυτόχρονα διαχρονικής αξίας ιστορίες ελπίδας, οι οποίες δίνουν ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο.
Ψυχολογική ερμηνεία (M. Kassel, E. Drewermann)
Εκείνα τα θαύματα που αφορούν στο χώρο των συναισθημάτων είναι αδιαμφισβήτητα. Στην περίπτωση των αναστάσεων πρόκειται για περιπτώσεις νεκροφάνειας. Κάποια θαύματα που σχετίζονται με τη φύση συνδέονται με τη σαμανική δύναμη επικοινωνίας με τα στοιχεία της φύσης. Οι ιστορίες θαυμάτων είναι διαχρονικοί τρόποι απελευθέρωσης από το φόβο και την εσωτερική ταραχή. Οδηγούν σε μία αρμονία και στην αυτοσυνειδησία.
Ερμηνευτική της αποστασιοποίησης (S. Berg, H.K. Berg)
Δεν τίθεται το ζήτημα της ιστορικότητας των θαυμάτων. Μέσα από μία αποστασιοποιημένη προσέγγιση των σχετικών αφηγήσεων, προκαλείται το ενδιαφέρον, δίνεται το έναυσμα για μία διαδικασία στοχαστικής προσέγγισης του κειμένου και αίρεται κάθε γόνιμος αντίλογος.
Ιστορία της πρόσληψης και της επίδρασης (H. Frankenmölle, B. Van Iersel, U. Luz, H. Bee-Schroedter)
Ως συγχρονική προσέγγιση του κειμένου αντιμετωπίζει την κάθε αφήγηση θαύματος ως ενότητα, εστιάζει στην τελική του μορφή και τονίζει τη λειτουργικότητά του. Δεν ενδιαφέρεται για τα στάδια σύνταξής του ούτε για ζητήματα ιστορικότητας. Το νόημα του κειμένου κι επομένως και μιας παράδοσης σχετικής με ένα θαύμα του Ιησού το ανασυνθέτει ο κάθε αναγνώστης.
«Ο τρίτος δρόμος» μεταξύ της ιστορίας και της μεταφοράς (K. Berger, S. Alkier, B. Dressier)
Τα βιβλικά θαύματα στηρίζονται σε μία κατανόηση της πραγματικότητας, η οποία ακολουθεί διαφορετικούς νόμους χωρίς όμως να είναι παράλογη. Το ζήτημα των θαυμάτων πρέπει να μείνει ανοικτό και δε θα πρέπει οι βιβλικές ιστορίες θαυμάτων να κατανοηθούν με βάση τη σύγχρονη κατανόηση της πραγματικότητας και της ιστορίας,
Εθνολογία / πολιτισμική ανθρωπολογία (W. Stegemann, C. Strecker, Context Group)
Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στα θαύματα θεραπείας και στους εξορκισμούς. Ο Ιησούς είναι ένας λαϊκός θεραπευτής, ο οποίος μοιράζεται με το κοινό του πολλά στοιχεία σχετικά με την αντίληψη του κόσμου και της ασθένειας. Τα θαύματα της Αγίας Γραφής δεν θα πρέπει να κατανοηθούν μέσα στο πλαίσιο της δικής μας δυτικής πλέον κουλτούρας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου