Πέμπτη 5 Φεβρουαρίου 2015

Ιστορία Χρόνων ΚΔ (IV): οι νεότερες εξελίξεις

Aπό το δεύτερο μισό του 20ου αι. κι εξής οι εξελίξεις στον χώρο της Ιστορίας Χρόνων υπήρξαν ραγδαίες. Στην πραγματικότητα η Ιστορία Χρόνων ακολούθησε την πορεία της επιστήμης της ιστορίας γενικότερα κι υιοθέτησε τα νέα εργαλεία που αξιοποιήθηκαν και σε αυτήν. 
Τα χαρακτηριστικά αυτής της φάσης είναι τα εξής:
  • η παλαιότερη αισιοδοξία του ιστορικού θετικισμού κι η βεβαιότητα της πιστής αναπαραγωγής του παρελθόντος έχει πια εγκαταλειφθεί εξαιτίας κυρίως της κριτικής που άσκησε στις θέσεις του Hegel και Ranke ο μεταμοντερνισμός
  • η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας κι η μετατόπιση από την κοινωνιολογία στην ανθρωπολογία και την πολισμική ιστορία, οι οποίες επηρεάζουν πλέον τόσο τη θεματική όσο και τον τρόπο εργασίας των ερευνητών που ασχολούνται με την ιστορία των Χρόνων της ΚΔ
  • η θεαματική πρόοδος στην αρχαιολογία, επιγραφική και παπυρολογία κι η δυναμική επάνοδος της ιστορίας γενικότερα στο επιστημονικό γίγνεσθαι, η οποία προσφέρει νέα δεδομένα στην έρευνα
  • η υιοθέτηση διεπιστημονικών ερμηνευτικών στρατηγικών όπως, για παράδειγμα, μοντέλων της κοινωνιολογίας ή της πολιτισμικής ανθρωπολογίας, η οποία προσφέρει νέα ερμηνευτικά πρίσματα
  • η νέα έμφαση σε θέματα ταυτότητα, συνείδησης, κοινωνικής δομής, οργάνωσης και δικτύωσης καθώς και κοινωνικού φύλου με μία ευρύτερη μετατόπιση από τη διερεύνηση της αιτιότητας προς τη διερεύνηση του νοήματος, η οποία έστρεψε το ενδιαφέρον σε ομάδες και μηχανισμούς του παρελθόντος μέχρι τώρα παραμελημένου
  • η διαπίστωση της πολυμορφίας και ιδιαιτερότητας της ιστορικής πραγματικότητας 
  • η μετατόπιση από την ιστορία των μεγάλων μορφών και γεγονότων προς τη μικροϊστορία, την ιστορία της ιδιωτικής ζωής και την εθνολογία
  • η εγκατάλειψη του διλήμματος Ελληνισμός-Ιουδαϊσμός, το οποίο αποδείχθηκε άγονο και υπεραπλουστευτικό κι η ταυτόχρονη υιοθέτηση μίας πολύπλοκης και δυναμικής πραγματικότητας, στην οποία ισχύουν σχέσεις αλληλεπίδρασης και συνύπαρξης των δύο αυτών πραγματικοτήτων
  • η επανεκτίμηση της έννοιας της ιστορικότητας 
  • η επιρροή του μεταμοντερνισμού γενικότερα και της λεγόμενη "γλωσσολογικής στροφής" 
Σήμερα είναι αδύνατο πια να διακρίνει κανείς "σχολές" ή "κινήματα", αποτέλεσμα κι αυτό των αλλαγών που επέφερε η μετανεωτερικότητα. Η έρευνα πλέον κινείται σε όλο το ευρύ φάσμα προτιμήσεων και τάσεων, τι οποίες περιγράψαμε πριν. Για παράδειγμα, με θέματα ταυτότητας, δυναμικής των ομάδων και κοινωνικού φύλου ασχολούνται οι R. Aschough και P. Harland. Mε θέματα ιστορικής γεωγραφίας οι P. Lampe Και C. Breytenbach. Ο G. Theißen ασχολήθηκε με θέματα ψυχολογικής ερμηνείας, ενώ την ευρεία χρήση μοντέλων της κοινωνιολογίας και κυρίως της πολιτισμικής ανθρωπολογίας υιοθετούν τα μέλη του Context Group, στο οποίο μεταξύ άλλων ανήκουν οι B. Malina, P. Neyrey, K. Hanson, J. Pilch, H. Moxnes κ.ά. Περισσότερο πιστός στο θρησκειοϊστορικό παρελθόν της Ιστορίας των Χρόνν εμφανίζεται ο H.-J. Klauck, του οποίου το έργο για τα κοινά δείπνα και την κοινότητα της Κορίνθου υπήρξε πρωτοποριακό. Mε το ίδιο θέμα ασχολήθηκε κι ο J. Fotopoulos. Με θέματα της τοπικής ιστορίας κι ειδικότερα της Κορίνθου ασχολήθηκαν επίσης οι S. Friesen, D. Schowalter, L Nasrallah και παλαιότερα ο B. Winter. Στο χώρο επίσης της τοπικής ιστορίας με έμφαση στα αρχαιολογικά ευρήματα και τις επιγραφές εργάζεται ο A.-D. Koch, ο P. Pilhofer κι οι μαθητές του. Τα τελευταία επίσης χρόνια ενδιαφέρον εκδηλώνεται για την αξιοποίηση των θεωριών περί κοινωνικών δικτύων καθώς και για θέματα εθνότητας και φυλετικών διακρίσεων (βλ. το έργο του D. Horrell). 
Tέλος, ένα πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα με τον τίτλο Redescribing Graeco-Roman Antiquity εργάζεται από τις αρχές του 21ου αι. Το πρόγραμμα επιδιώκει να αναδείξει τη λειτουργική θέση που κατείχε η θρησκεία στις δομές του ελληνορωμαϊκού κόσμου (embedded religion) και τη δυναμική αυτού του κόσμου. Η ιδέα ότι η ελληνιστική κι η ρωμαϊκή είναι μία εποχή αγωνίας, την οποία εισήγαγαν οι E.R. Dodds και P. Green έχει πλέον εγκαταλειφθεί. 
Ο σημερινός ερευνητής εστιάζει στην αμφίδρομη σχέση κειμένου και υλικού κόσμου. Δε λειτουργεί πλέον κατά την φράση του Francis Bacon ως το μυρμήγκι που μαζεύει άκριτα δεδομένα ούτε όμως κι ως ο ακραιφνής θεωρητικός που πλέκει σαν αράχνη ένα δίκτυ θεωριών και υποθέσεων γύρω από τον ίδιο του τον εαυτό. Η έμφαση πλέον είναι στους κόσμους πίσω από το κείμενο και τον συγγραφέα του κι οπτική πλέον έχει αλλάξει. Σύμφωνα με μία αφρικανική παροιμία "μέχρι να αποκτήσουν τα λοντάρια να αποκτήσουν ιστορικούς, οι ιστορίες του κυνηγιού θα εκθειάζουν τα κατορθώματα των κυνηγών". Αυτή η εποχή μάλλον έχει φτάσει για την Ιστορία Χρόνων ΚΔ, καθώς πλέον το ενδιαφέρον στρέφεται στην καθημερινότητα των απλών ανθρώπων, στον κόσμο των ιδεών τους και στη μικροϊστορία. 

Δεν υπάρχουν σχόλια: