Πρόκειται για θαυματουργικές επεμβάσεις του Ιησού / Θεού με αποτέλεσμα τη διάσωση από φυσικούς κινδύνους ή την απελευθέρωση από την φυλακή (βλ. Πραξ 12,1 εξ.· 16,1 εξ.). Αυτά τα θαύματα αφορούν σε δύο περιοχές: στον κόσμο της φύσης και στον κόσμο των ανθρώπων. Στα ευαγγελικά κείμενα παραδίδονται δύο θαύματα σωτηρίας από τις δυνάμεις της φύσης: α) η γαλήνευση της τρικυμισμένης θάλασσας (Μκ 4,35-41· Μτ 8,18. 23-27· Λκ 8,22-25) και β) ο περίπατος του Ιησού επάνω στη θάλασσα (Μκ 6,45 εξ.· Μτ 14,22-33· Ιω 6,16-21).
Ιστορία της έρευνας των θαυμάτων σωτηρίας
Γενικά δεν έχει αμφισβητηθεί η ιστορική βάση των θαυμάτων σωτηρίας. Είναι βέβαιο ότι ο Ιησούς συχνά ταξίδεψε με τους μαθητές του στη θάλασσα της Γαλιλαίας. Πολλοί όμως ερμηνευτές υποστήριξαν ότι η περιγραφή των γεγονότων είναι επηρεασμένη από ανάλογες παλαιοδιαθηκικές αφηγήσεις ή ελληνιστικά μοτίβα σωτηρίας από φυσικούς κινδύνους, τα οποία απαντούν σε αφηγήσεις θαυμαστών παρεμβάσεων διάφορων αρχαίων θεοτήτων (βλ. Διόσκουρους, Διόνυσο, Ίσιδα κ.ά.). Επομένως εικάζουν ότι οι ευαγγελικές αφηγήσεις σωτηρίας από κινδύνουν ουσιαστικά αποτελούν προϊόν της μεταπασχάλιας περιόδου. Η παρουσία, ωστόσο, τέτοιων μοτίβων (η οποία δεν μπορεί να αμφισβητηθεί) δεν αποκλείει αναγκαστικά την ιστορική βάση των περιστατικών. Αυτά τα μοτίβα ουσιαστικά αντικατοπτρίζουν τον τρόπο κατανόησης και ερμηνείας των θαυμάτων από τους παρευρισκόμενους και τα μέλη της πρώτης εκκλησιαστικής κοινότητα, καθώς καθίστανται εργαλεία κατανόησης των γενομένων μέσα από παραστάσεις ήδη γνωστές. Η ορθότητα της λογοκρατικής εξήγησης των θαυμάτων και της κατανόησής τους μέσα από επιστημονικές ερμηνείες, είναι συνήθως αδύνατο να αποδειχθεί. Ακόμη κι υπάρχει κάποια φυσική εξήγηση, αυτό δε μπορεί να αποκλείσει την ιστορικότητα του θαύματος ούτε να υποβαθμίσει τη σημασία της εμπειρίας του θαύματος για τη διαμόρφωση της αυτοσυνειδησίας της πρώτης Εκκλησίας.
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
- η περιγραφή της κατάστασης του κινδύνου
- σωτηρία από τις δυνάμεις της φύσεις είτε με μία επιφάνεια/αγγελοφάνεια είτε με την παρέμβαση του Χριστού που είναι επιβάτης κι ως εκείνη τη στιγμή είναι αμέτοχος στα γεγονότα
- εντολή στα στοιχεία της φύσης να ηρεμήσουν
Ιστορικό υπόβαθρο
Για τον άνθρωπο της εποχής της ΚΔ οι δυνάμεις της φύσης κατευθύνονται συχνά από αγγέλους ή δαίμονες. Γι' αυτό ειδικά το θαύμα της γαλήνευσης της τρικυμισμένης θάλασσας θυμίζει πολύ τους εξορκισμούς. Διαφέρει, ωστόσο, από εκείνους στο ότι ο Ιησούς αντιμετωπίζει όχι τα δαιμόνια αλλά τον αέρα, τα κύματα κτλ. Τα θαύματα σωτηρίας ομοιάζουν με τους εξορκισμούς στο μοτίβο της εντολής που δίνει ο Ιησούς να σωπάσουν - στην περίπτωση των εξορκισμών στα δαιμόνια και σε εκείνη της γαλήνευσης των φυσικών στοιχείων στα κύματα και στον αέρα. Από την άλλη, στην περίπτωση του περίπατου του Ιησού επάνω στα κύματα υπάρχουν στοιχεία επιφάνειας, κάτι που παραπέμπει στην Ανάσταση (βλ., για παράδειγμα, τη φράση "ἐγώ εἰμι" που απαντά και στις εμφανίσεις του Αναστάντος).
Στην αντίληψη των ανθρώπων της αρχαιότητας η γαλήνευση των στοιχείων της φύσης ή ο περίπατος επάνω στη θάλασσα είναι στοιχεία της θεϊκής δύναμης. Με το Θεό ομοιάζει εκείνος, σύμφωνα με τον Δίωνα Χρυσόστομο, "ο οποίος αυτό που φαίνεται αδύνατο, μπορεί να το καταστήσει δυνατό, εκείνος που μπορεί να περπατήσει επάνω στη θάλασσα" (30.3). Στην ιστορία αναφέρονται διάφορα παραδείγματα βασιλέων, οι οποίοι θέλησαν να αποδείξουν την θεϊκή τους καταγωγή και προσπάθησαν να "περπατήσουν" με κάποιο τρόπο επάνω στη θάλασσα ή να την τιθασσεύσουν (π.χ. Ξέρξης, Αντίοχος Δ΄ Επιφανής, Καλιγούλας). Αλλά και στον Ιουδαϊσμό υπάρχουν ανάλογες ιδέες. Ο Γιαχβέ ως δημιουργός είναι εκείνος που ελέγχει τα στοιχεία της φύσης (χαρακτηριστική η ιστορία στο Ιωνάς 1) και μπορεί να περπατήσει επάνω στα νερά της θάλασσας (Ιώβ 9,8). Αυτές οι ιδέες είναι χρήσιμες για να κατανοήσει κανείς το θεολογικό περιεχόμενο των θαυμάτων σωτηρίας μέσα στα ευαγγέλια καθώς και το ότι στο Μτ 14,33 εξ., όταν οι μαθητές βλέπουν τον Ιησού να περπατά επάνω στα κύματα, αναφωνούν ότι αυτός είναι ο "υἱὸς τοῦ Θεοῦ".
Η θεολογική σημασία
Τα θαύματα σωτηρίας δηλώνουν με τον πλέον σαφή τρόπο ότι ο Ιησούς είναι ο Θεός, ο Γιαχβέ της δημιουργίας κι ο μόνος πραγματικός Θεός σε σύγκριση με τους άλλους θεούς-σωτήρες του εθνικού περιβάλλοντος της πρώτης Εκκλησίας. Έχουν, επομένως, έναν διπλό σκοπό: α) είναι ομολογίες της πρώτης Εκκλησίας ότι ο Ιησούς είναι ο Θεός της ιστορίας και της δημιουργίας και β) διατηρούν μία απολογητική τάση προς τους έξω από την κοινότητα (Ιουδαίους και εθνικούς), καθώς αποδεικνύουν τον Ιησού ως τον Θεό και Κύριο της δημιουργίας. Τους δύο παραπάνω σκοπούς τους επιτυγχάνουν κυρίως μέσα από την διακειμενική χρήση της ΠΔ και την υιοθέτηση μοτίβων του εθνικού κόσμου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου