Σάββατο 3 Ιανουαρίου 2009

Klauck: Die apokryphe Bibel (5)

Ευαγγέλιο του Θωμά (Β΄μέρος)

3. Κεντρικά σημεία του περιεχομένου του βιβλίου
Ο Κ. συζητά μέσω της ανάλυσης επιμέρους χωρίων μερικά από τα κύρια θέματα του βιβλίου:
α) Αναζήτηση και εύρεση
Ήδη στο λόγιο 2 γίνεται λόγος για την αναζήτηση και εύρεση. Ο Κ. συγκρίνει την παράδοση του συγκεκριμένου λογίου στο EvThom, στους Στρωματείς του Κλήμεντος Αλεξ. και στον POxy 645. O K. συνδέει αυτό το λόγιο με το γνωστό λόγιο του Ιησού στο Μτ 7,7 αλλά και με ανάλογες ιδέες σε φιλοσοφικά ρεύματα της αρχαιότητας (Πλάτων, Στωικοί κτλ.)
β) Η βασιλεία
Αυτό το θέμα απαντά για πρώτη φορά στο Λόγιον 3, όπου ασκείται κριτική στη θέση της εκκλησίας για τοποθέτηση της Βασιλείας στα έσχατα. Για το EvThom η βασιλεία του Θεού είναι εξατομικευμένη αλλά και ξεπερνά το άτομο. Σε αυτήν θα μετέχουν πολλοί «μοναχοί», οι οποίοι θα φτάσουν στην επίγνωση και στην αυτογνωσία. Τώρα η Βασιλεία του Θεού γίνεται αντιληπτή ως ένα αχρονικό, πνευματικό μέγεθος.
γ) Ο μοναχός, ο ένας
Ένα νέο θέμα εισάγεται στο λόγιο 4, το οποίο στη συνέχεια επαναλαμβάνεται σε πολλά άλλα λόγια του ευαγγελίου (π.χ. 11.22.16.49.75). Στόχος του ανθρώπου είναι να ξαναγίνει ένα. Το κείμενο χρησιμοποιεί το ελληνικό δάνειο «μοναχός». Ο Κ. εκτιμά ότι στο ίδιο πνεύμα πρέπει να κατανοηθεί και το λόγιον 30. Συνδέει το θέμα του ενός/μοναχού με την ιστορικοκοινωνική πραγματικότητα της κοινότητας που βρίσκεται πίσω από το EvThom: τα μέλη της αισθάνονταν ότι ήταν μειοψηφία, το θεωρούσαν όμως προνόμιο και τιμή.
δ) Ο άνθρωπος και το λιοντάρι
Στη συνέχεια ο Κ. συζητά το λόγιον 7. Θεωρεί ότι το δεύτερο μέρος του λογίου είναι πιθανόν αρχαίο αντιγραφικό λάθος. Σε ένα πρώτο επίπεδο το χωρίο αντικατοπτρίζει την αρχαία αντίληψη ότι αυτό που τρώει ένας οργανισμός γίνεται αναπόσπαστο τμήμα του (ο άνθρωπος που τρώει το λιοντάρι στο κείμενο και αντίστροφα). Στο χωρίο υπάρχουν στοιχεία πλατωνικής ανθρωπολογίας. Ένα χωρίο της Πολιτείας του Πλάτωνα (188Β-189Β), μετάφραση του οποίου βρέθηκε στο nag Hammadi, αναφέρει πως η ψυχή έχει τρία στοιχεία: ένα πολυκέφαλο τέρας (τα πολλά ανθρώπινα πάθη), ένα λιοντάρι (το θάρρος και η οργή), ένας άνθρωπος (η λογική). Επομένως το χωρίο αναφέρεται στη νίκη της λογικής (άνθρωπος) επί των παράλογων ορμών (λιοντάρι).
ε) Ο Θωμάς και οι άλλοι μαθητές
Ο μαθητής που κατέχει μία κυρίαρχη θέση στο EvThom είναι ο Θωμάς, ενώ οι υπόλοιποι μαθητές φαίνεται να μην αντιλαμβάνονται τον Ιησού και τη διδασκαλία του. Στο λόγιο 13, που θυμίζει πολύ τη συζήτηση για τον Μεσσία στην Καισάρεια Φιλίππου (Μκ 8,27-30) οι μαθητές (που αντιπροσωπεύουν την επίσημη εκκλησία) δεν δίνουν τη σωστή απάντηση, ενώ αυτός που φαίνεται να καταλαβαίνει το μυστήριο του προσώπου του Ιησού είναι ο Θωμάς (που αντιπροσωπεύει τη μικρή ομάδα των γνωστικών). Στο λόγιο δεν αποκαλύπτεται ποιες είναι οι τρεις λέξεις που ο Ιησούς αποκαλύπτει στο Θωμά. Ο Κ. εκτιμά ότι ίσως είναι η φράση «εγώ ειμί Χριστός», το οποίο ίσως ακουγόταν βλάσφημο, όταν το επαναλάμβανε ένας χριστιανός. Από το Ευαγγέλιο του Φιλίππου, που βρέθηκε επίσης στο Nag Hammadi, γνωρίζουμε ότι κάποιοι τουλάχιστον από τους γνωστικούς είχαν την άποψη ότι με το βάπτισμα γίνονταν χριστιανοί και με το χρίσμα χριστός (EvPhil 67)
στ) Ένα γνωστικό θέμα
Ο Κ. σχολιάζει το λόγιο 28, το οποίο διατυπώνει ιδέες που πλησιάζουν εκείνες των γνωστικών. Μολονότι του EvThom παρουσιάζει μία συγγένεια σε ορισμένες ιδέες με εκείνες των γνωστικών και κάποια χωρία του μπορούν να κατανοηθούν καλύτερα μέσα από το πρίσμα της γνωστικής θεολογίας και μυθολογίας, δε μπορεί να υποστηριχθεί ότι το EvThom είναι γνωστικό.
ζ) Η Μαρία Μαγδαληνή γίνεται άνδρας
Στο λόγιο 114 το θέμα είναι η θέση της Μαρίας Μαγδαληνής ανάμεσα στους μαθητές. Ο Ιησούς παίρνει το μέρος της, τονίζει όμως ότι πρέπει να γίνει άνδρας. Ο διαχωρισμός των δύο φύλων πρέπει να πάψει. Ο Κ. συνδέει το λόγιο με δύο ιστορικές πραγματικότητες: α) με το φαινόμενο των αρχαίων χριστιανών περιοδευόντων χαρισματούχων (οι γυναίκες που ανήκαν σε αυτό το κίνημα είχαν την εξωτερική εμφάνιση / ενδυμασία ανδρών) και β) καθώς το EvThom διατηρήθηκε από μοναχούς της Αιγύπτου ίσως συνδέεται με τις αυστηρές ασκητικές τάσεις του αιγυπτιακού μοναχισμού: οι γυναίκες δεν έχουν θέση στα ανδρικά μοναστήρια.

4. Συμπεράσματα
α) Χρονολόγηση: α΄ μ. 2ου αι. μ.Χ.
β) το EvThom προϋποθέτει τη γνώση των κανονικών ευαγγελίων, ίσως όμως μέσω μίας δευτερογενούς προφορικότητας (από τη λατρεία, κατήχηση κτλ.)
γ) δεν αποκλείεται και η γνώση μία ανεξάρτητης παράδοσης για τον Ιησού
δ) η θεολογία του EvThom βρίσκεται στην ίδια γραμμή με τη γνωστική θεολογία, αν και είναι ακόμη σε ένα πρώτο στάδιο και δε φτάνει ποτέ στις αναπτυγμένες γνωστικές θεολογικές θέσεις.
ε) Α.Τ.: Ο Κ. δεν ασχολείται με το θέμα της σχέσης Q και EvThom ούτε με το ρόλο που διαδραμάτισε αυτό το κείμενο στη λεγόμενη Third Quest του ιστορικού Ιησού και ιδιαίτερα στο Jesus Seminar. Αφιερώνει μόνο μερικές γραμμές στο τέλος της παρουσίασης του ευαγγελίου και παρατηρεί ότι το θέμα του EvThom είναι, αυτό που αναφέρεται στο λόγιο 42: «να είστε περαστικοί». Το θέμα της παροδικότητας απαντά και πάλι σε ένα απόκρυφο λόγιο του Ιησού που διασώζεται στην ισλαμική παράδοση: «Η ζωή είναι μία γέφυρα. Πέρασε αλλά μην κατοικήσεις πάνω της!»

Orthodoxwiki.gr

Παραπέμπουμε στην αξιόλογη προσπάθεια του Orthodoxwiki.gr, της εγκυκλοπαίδειας ελεύθερου περιεχομένου, με κέντρο πληροφοριών τον Ορθόδοξο χριστιανισμό. Ήδη έχουν αναρτηθεί σε αυτήν 409 άρθρα, ανάμεσά τους και πολλά βιβλικού ενδιαφέροντος. Όσοι επιθυμείτε να την επισκεφτείτε, πατήστε εδώ. (Η διεύθυνση επίσης αναρτήθηκε και στο μενού "Ενδιαφέροντες ιστότοποι")

Το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου

Ο Eric Sowell ανάρτησε στο ιστολογιό του Archaic Christianity το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου (σε .pdf) με εισαγωγικά σχόλια και παρατηρήσεις σχετικά με το λεξιλόγιο του κειμένου.
Για να βρεθείτε στο κείμενο, πατήστε εδώ.

Το νέο τεύχος του Novum Testamentum

Στο νέο τεύχος του Novum Testamentum 51:1 (2009) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα:

Andrew E. Steinmann, "When Did Herod the Great Reign?", 1-29
Για 100 περίπου χρόνια υπήρχε συμφωνία στην ακαδημαϊκή κοινότητα οτι ο Ηρώδης ο Μέγας βασίλεψε από το 37 ἐως το 4 π.Χ. Ωστόσο κατά τα τελευταία χρόνια 4ο χρόνια η θέση αυτή έχει αμφιβητηθεί. Η σημαντικότερη αντίρρηση είναι εκείνη που διατύπωσε ο W.E. Filmer. Στο άρθρο υποστηρίζεται ότι ο Ηρώδης κατά πάσα πιθανότητα βασίλευσε από τα τέλη του 39 π.Χ έως και τις αρχές του 1 π.Χ. κι ότι αυτή η πρόταση μπορεί να εξηγήσει με πιο λογικό τρόπο τις ιστορικές αναφορές για τα γεγονότα της ζωής του Ηρώδη. Επιπλέον λαμβάνει υπόψη όλες τις χρονολογημένες αρχαιολογικές μαρτυρίες της βασιλείας του Ηρώδη, ενώ η μέχρι σήμερα προτεινόμενη χρονολόγηση αδυνατεί να το κάνει αυτό και απορρίπτει μέρος αυτών των μαρτυριών θεωρώντας ότι είναι αρχαία λάθη ή απλά τις αγνοεί.

Ulrich Victor, "Textkritischer Kommentar zu ausgewählten Stellen des Lukas- und des Johannesevangeliums", 30-77
Εξαιτίας του γεγονότος ότι η παράδοση του κειμένου της Κ.Δ. έχει δεχθεί μεγάλες παρεμβάσεις, είναι αναγκαίο ο κριτικός του κειμένου να περιορίζεται στα εργαλεία της φιλολογίας και της ερμηνείας, τα λεγόμενα εσωτερικά κριτήρια. Η συνηθισμένη αξιολόγηση των χειρογράφων και των ομάδων χειρογράφων ανάλογα με την εικαζόμενη αξία τους μέσα στην παράδοση και τη γεωγραφική τους εξάπλωση αγνοεί από τη μία την πραγματικότητα της παράδοσης του κειμένου κι από την άλλη δεν είναι μία λογικά αποδεικνυόμενη διαδικασία. Στο άρθρο του ο συγγρ. θέλει να καταδείξει αυτήν την τεχνητή φύση αυτής της συνηθισμένης προσέγγισης των χειρογράφων και να τονίσει τα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει η έρευνα από την εφαρμογή των εσωτερικών κριτηρίων.

David Crump, "Who Gets What? God or Disciples, Human Spirit or Holy Spirit in John 19:30", 78-89
Οι ερμηνείες του Ιω 19,30 ιστορικά διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: (1) ο Ιησούς παραδίδει το πνεύμα του στο θάνατο (παραδοσιακή άποψη), (2) ο Ιησούς παραδίδει το άγιο πνεύμα στους μαθητές του, ενώ είναι στο σταυρό (E.C. Hoskyns) και (3) ένας συνδυασμός των δύο, όπου η σαφής αναφορά του θανάτου επίσης υπαινίσσεται τη μελλοντική έλευση του Πνεύματος. Στο άρθρο προσφέρεται μία νέα ερμηνεία, η οποία είναι περισσότερο συνεπής με την ιωάννεια θεολογία και γλώσσα: ο Ιησούς επιστρέφει το Άγιο Πνεύμα στον Πατέρα του προετοιμάζοντας έτσι την αποστολή του Παρακλήτου, όπως υπόσχεται το Ιω 7,39.

Λεξικά και εγχειρίδια γραμματικής της εβραϊκής γλώσσας στο διαδίκτυο

Στο ιστολόγιο DailyHebrew.com έχουν αναρτηθεί μία σειρά από διευθύνσεις, όπου κανείς μπορεί να βρει στο Διαδίκτυο και να κατεβάσει λεξικά και βιβλία γραμματικής της εβραϊκής. Για να βρεθείτε στην ανάρτηση του ιστολογίου, πατήστε εδώ.

Παρασκευή 2 Ιανουαρίου 2009

Άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος στο HTS 64:3 (2008)

Στο τεύχος 64:3 (2008) του HTS : teologiese studies - theological studies δημοσιεύονται τα εξής άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος:

M. Nel, "Konteks(te) waarbinne Apokaliptiese geskrifte gedurende die intertestamentêre periode floreer het", 1-19
Κοινωνικο-οικονομική/ές συνάφεια/ες των αποκαλυπτικών κειμένων της μεσοδιαθηκικής περιόδου
Οι κοινωνικές συνάφειες σχηματίζουν την προοπτική ή το συμβολικό πλαίσιο της ερμηνείας μέσα στο πλαίσιο πρέπει να αναγνωσθούν και να κατανοηθούν αυτά τα κείμενα, τα οποία γεννήθηκαν μέσα σε αυτές τις συνάφειες. Ένα σημαντικό ερώτημα στην έρευνα των ιουδαϊκών αποκαλυπτικών κειμένων, τα οποία συντάχθηκαν κατά την περίοδο 200 π.Χ. μέχρι 100 μ.Χ. είναι: Ποια ήταν η κοινωνικο-οικονομική συνάφεια ή συνάφειες μέσα στις οποίες γεννήθηκαν και λειτούργησαν αυτά τα κείμενα; Έχουν δοθεί διάφορες απαντήσεις: η αποκαλυπτική αντιμετωπίσθηκε ως το αποτέλεσμα της σοφιολογικής γραμματείας, μίας απαισιόδοξης αντίληψης της ιστορίας, ως η συνέχεια και η διακοπή της πορείας της προφητείας, ως η επανίδρυση του μύθου στην εβραϊκή σκέψη, ως αποτέλεσμα του προσανατολισμού προς ένα συμβολικό σύμπαν προσανατολισμένου με τη σειρά του προς τον υπερφυσικό κόσμο και ως ένα κοινωνιολογικό πλέγμα της αποξένωσης. Σήμερα πολλοί ερευνητές συμφωνούν ότι οι απαρχές της αποκαλυπτικής μπορούν να περιγραφούν μόνο με όρου της κάθε επιμέρους αποκάλυψης, κάτω από το φως της ιουδαϊκής εμπειρίας κατά την περίοδο των Σελευκιδών και των Ασμοναίων.

M. Cromhout, "Were the Galileans 'religious Jews' or 'ethnic Judeans?'", 1279-1297
Το ενδιαφέρον σε αυτό το άρθρο επικεντρώνεται στο ζήτημα της εθνικής ταυτότητας των κατοίκων της Γαλιλαίας του 1ου αι. μ.Χ. Σκοπός του άρθρου είναι να υποστηρίξει με επιχειρήματα ότι οι Γαλιλαίοι δεν ήταν απόγονοι των Ισραηλιτών του βορρά αλλά κυρίως απόγονοι των "Ιουδαίων" , που ήρθαν να ζήσουν στην περιοχή κατά την περίοδο της ασμοναϊκής επέκτασης. Αυτή η θέση υποστηρίζεται από τον Ιώσηπο και από αρχαιολογικά ευρήματα. Από την προοπτική αυτής θέσης υποστηρίζεται ότι ο όρος "Ιουδαίος" (Jew) δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τους Γαλιλαίους. Οι Γαλιλαίοι του 1ου αι. αντιλαμβάνονταν των εαυτό τους ως "ethnic Judaeans" (με εθνική καταγωγή από τον Ιούδα).

A. Groenewald, "
Exodus, Psalms and Hebrews: A God abounding in steadfast love (Ex 34:6)", 1365-1378
Ο συγγραφέας της προς Εβραίους στηρίζεται κατά πολύ στην Πεντάτευχο και στους Ψαλμούς. Η Πεντάτευχος, στο μεγαλύτερο μέρος, του προσφέρει το υλικό για τις σκέψεις σχετικά με την ιστορία της σωτηρίας και οι Ψαλμοί παρέχουν χριστολογικό υλικό. Το μεγάλος χρέος της επιστολής ωστόσο στην Π.Δ. δεν αφορά μόνο στο γενικό υπόβαθρο και τις πολλές βιβλικές παραθέσεις, αλλά επεκτείνεται στους θεμελιώδεις παλαιοδιαθηκικούς τρόπους σκέψης, οι οποίοι συνεχώς προϋποτίθενται και αποτελούν το υπόβαθρο όλης της επιστολής. Η ιδέα του hesed ("πιστότητα, αγαθωσύνη, χάρις, σταθερή αγάπη, αλληλεγγύη" κτλ) είναι ένα παράδειγμα. Σύμφωνα με τις εβραϊκές γραφές ο Θεός φανέρωσε τον εαυτό του στο λαό του στο Σινά. Στο άρθρο εξετάζεται ακριβώς αυτή η αναφορά στην αποκάλυψη στο Σινά, όπως αυτή εμφανίζεται σε τρεις ψαλμούς. Ακολουθεί μία σύντομη αναφορά σε ένα συγκεκριμένο κείμενο της Πεντατεύχου και το άρθρο κλείνει με μία σύντομη αναφορά στην πιθανή επίδραση αυτών των κειμένων της Π.Δ. στην επιστολή.

G. de Villiers, "
Die dodekapropheton: Twaalf klein profete of een geheel?", 1379-1393
Το δωδεκαπρόφητον: 12 μικροί προφήτες ή μία μεγαλύτερη ενότητα;
Το Βιβλίο των 12 ή οι Δώδεκα Μικροί Προφήτες έχουν ελκύσει το ακαδημαϊκό ενδιαφέρον μέσα στους αιώνες. Η ιστορική κριτική υπογράμμισε ότι αυτοί οι προφήτες έζησαν σε διαφορετικές εποχές, σε διαφορετικές ιστορικές συνθήκες και άρθρωσαν το "λόγο του Κυρίου" σε διαφορετικές περιστάσεις. Ωστόσοη πρόσφατη έρευνα έχει την τάση να διαβάζει τους μικρούς προφήτες σαν ένα σύνολο με ενιαία δομή. Μία τέτοια ανάγνωση προκαλεί μία σειρά από ερωτήματα: οι 12 δεν ακολουθούν ο ένας τον άλλο με χρονολογική σειρά και το μασωριτικό κείμενο δε συμφωνεί στη σειρά με το κείμενο των Ο΄, ενώ το Κουμράν έχει μία δική του τρίτη σειρά. Στο άρθρο γίνεται η απόπειρα να δοθούν -αν και εν συντομία- απαντήσεις από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Τελικά φαίνεταιι ότι μία συνεχής πορεία "Fortschreibung" σχημάτισε και επανασχημάτισε τα προφητικά μηνύματα με σκοπό να τα κρατήσει ζωντανά για τις επόμενες γενιές. Δημιουργείται μία ενότητα διατηρώντας τις εντάσεις και τις διαφορές ανάμεσα στους 12, αντικατοπτρίζοντας με αυτόν τον τρόπο τη δημιουργική διατύπωση και επαναδιατύπωση της προφητείας στις διαφορετικές εποχές της ιστορίας του Ιούδα και του Ισραήλ.

Dannhauser, "The portrait of a prophet – why is Wright not right about Jesus?", 1395-1412
Η διεξοδική έρευνα του E.N T Wright για τον ιστορικό Ιησού τον οδήγησε στο συμπέρασμα ότι το αξίωμα του εσχατολογικού προφήτη, ο οποίος αφοσιώνεται με πάθος στη μετάδοση ενός επείγοντος εσχατολογικού μηνύματος είναι αυτό που καλύτερα μπορεί να περιγράψει τον τρόπο που παρουσιάζεται ο Ιησούς στις πηγές που έχουμε στη διάθεσή μας. Ο Wright επίσης αντλεί από τις πηγές το πρόγραμμα αυτού του προφήτη, το οποίο περιέχει τη διάδοση ενός μηνύματος αποδοχής και προειδοποίησης. Όταν αποκαλύπτει το πώς έφτασε στα συμπεράσματά του αναφέρεται στην "περιβόητη" πολυπλοκότητα του προβλήματος της φιλολογικής σχέσης μεταξύ των ευαγγελίων. Μπορεί κανείς να διαφωνήσει; Αυτό όμως που φαίνεται να προκαλεί διαφωνία είναι οι θέσεις του ότι τα ευαγγέλια μας δίνουν περισσότερες πληροφορίες για τον Ιησού από ό,τι έκανε πίστευε μέχρι σήμερα η έρευνα κι ότι η υπόθεση των δύο πηγών, η οποία παραπλάνησε τους μελετητές κατά τα τελευταία 200 χρόνια δεν είναι σημαντική για τη μελέτη του Ιησού. Ο Wright πιστεύει ότι δεν είμαστε σε θέση να λύσουμε το συνοπτικό πρόβλημα και στη συνέχεια στηρίζει μία ανασύνθεση του ιστορικού προσώπου του Ιησού με βάση αυτήν την απάντηση. Ποιες λοιπόν είναι οι πηγές του και πώς τις χρησιμοποιεί για να φτάσει σε αυτά τα συμπεράσματα; Στο άρθρο εξετάζεται αυτό το ερώτημα καθώς και η εικόνα του ιστορικού Ιησού, την οποία σχεδιάζει ο Wright.

J.B. Kim /D.J. Human, "
Nagid: A re-examination in the light of the royal ideology in the ancient near east", 1475-1497
Στο άρθρο υποστηρίζεται ότι η λ. nagid δηλώνει τον χρησμένο από το Θεό αρχηγό του Ισραήλ στο 1 Σαμ 9,1-10,16 και 11,1-11. Η χρήση της λ. με έναν πολύπλοκο τρόπο συνδέεται με τη λ. melek στη συνάφεια του 1 Σαμ 8-12. Στην παράδοση για το Σαούλ (1 Σαμ 9,1-10,16. 11,1-11) ο nagid δηλώνει την αρχηγία του Σαούλ ως μία ευλογημένη από το Θεό βασιλεία διαφορετική από εκείνη μέσα στη συνάφεια της δευτερονομιστικής ιστορίας. Η βασιλική ιδεολογία της αρχαίας Εγγύς Ανατολής παρέχει ένα ιδεολογικό υπόβαθρο για τη βασιλεία του Σαούλ.

Klauck: Die apokryphe Bibel (4)

Συνεχίζοντας τη σειρά αναρτήσεων με περιλήψεις του περιεχομένου του νέου βιβλίου του H.-J. Klauck για τα απόκρυφα κείμενα δίνουμε σήμερα το α΄μέρος του 2ου υποκεφαλαίου του 1ου κεφαλαίου για τα απόκρυφα ευαγγέλια. Θέμα του είναι το ευαγγέλιο του Θωμά (EvThom):

Τα κρυφά λόγια του Ιησού – Το ευαγγέλιο του Θωμά
Ο δίδυμος αδελφός του Ιησού

Ήδη στην εισαγωγή του δηλώνεται ότι περιεχόμενο του συγκεκριμένου ευαγγελίου είναι τα «κρυφά λόγια, που είπε ο ζωντανός Ιησούς». Όποιος θα κατανοήσει το βαθύτερό τους νόημα δε θα γευτεί το θάνατο. Πραγματικά το συγκεκριμένο ευαγγέλιο περιέχει αποκλειστικά λόγια του Ιησού, ενώ απουσιάζουν οι αφηγήσεις του Πάθους, του άδειου τάφου και των εμφανίσεων του Αναστημένου. Η σωτηρία δε συνδέεται με το σταυρό αλλά με την ορθή κατανόηση των λόγων του Ιησού.
Ο Θωμάς ονομάζεται στην εισαγωγή «Δίδυμος Ιούδας Θωμάς». Θωμάς στα αραμαϊκά σημαίνει «δίδυμος». Ο Θωμάς είναι ο δίδυμος αδελφός του Ιησούς, ο επίγειος σωσίας του και ο αντιπρόσωπός του. Και στις Πράξεις του Θωμά υπάρχει το μοτίβο του δίδυμου. Αυτά τα σχετικά με το Θωμά κείμενα πρέπει να συντάχθηκαν στη Συρία, όπου η τιμή του Θωμά ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη.

Nag Hammadi και Ευαγγέλιο του Θωμά
Ο K. δίνει ορισμένες σύντομες πληροφορίες για το Nag Hammadi, όπου βρέθηκαν οι 13 περίφημοι γνωστικοί κώδικες. Περιέχουν περίπου 50 έργα στην κοπτική και πρέπει να γράφηκαν γύρω στα 350 μ.Χ. Στην πλειοψηφία τους είναι μεταφράσεις αρχαιότερων ελληνικών κειμένων, ενώ κάποια ίσως είχαν αρχικά γραφεί στα συριακά. Δεν έχουμε άλλες πληροφορίες για τους μεταφραστές, τους αντιγραφείς των κειμένων, τους κατασκευαστές και τους κατόχους των κωδίκων. Μία υπόθεση είναι ότι πρόκειται για Κόπτες μοναχούς του μοναστηριού που βρέθηκε κοντά, οι οποίοι έκρυψαν τα κείμενα, όταν στα 367 κυκλοφόρησε μία εγκύκλιος επιστολή του Μ. Αθανασίου με τον κατάλογο των 27 κανονικών βιβλίων της Κ.Δ.
Από την αρχή το ευαγγέλιο του Θωμά προκάλεσε το ενδιαφέρον για τους εξής λόγους: α) η ύπαρξή του ήταν γνωστή και στην αρχαία εκκλησία (Ωριγένης, Ιππόλυτος), β) τα κείμενά του παρουσιάζουν ομοιότητες με την Q (o Κ. παρατηρεί ωστόσο ότι με μία προσεκτικότερη εξέταση προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι ομοιότητες δεν είναι και τόσο μεγάλες), γ) τμήματά του ήταν ήδη γνωστά από ελληνικούς παπύρους της Οξυρύγχου (POxy1, 654, 655). Ο αρχαιότερος από αυτούς (POxy 1) χρονολογείται περίπου στα 200 μ.Χ., κάτι που οδήγησε στο συμπέρασμα ότι το ευαγγέλιο γράφηκε μεταξύ στα 120 και 140 μ.Χ. Ωστόσο το θέμα της χρονολόγησης του ευαγγελίου παραμένει ακόμη ανοικτό. Ο Κ. αναφέρει τρεις πρόσφατες εργασίες, όπου προτείνονται τρεις διαφορετικές χρονολογήσεις: α) N. Perrin (2002): 175-190 μ.Χ., β) E.E. Popkes (2007): β΄ μ. 2ου αι., γ) A. DeConick (2005): η πρώτη συλλογή των λογίων 30-50 μ.Χ. στην Ιερουσαλήμ. Στη σύνοψη στο τέλος του κεφαλαίου ο K. προτείνει το α΄ μ. του 2ου αι. ως πιθανή εποχή σύνταξης του EvThom.

π. Ιωάννη Σκιαδαρέση: Παύλειες μελέτες Α΄

Από τον εκδοτικό οίκο Πουρναράς κυκλοφορεί στη σειρά Βιβλική Βιβλιοθήκη το βιβλίο του επίκ. καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ πρωτοπρεσβύτερου π. Ιωάννη Σκιαδαρέση με τον τίτλο Παύλειες Μελέτες Α΄. Σε αυτό συμπεριλαμβάνονται διάφορες μικρότερες μελέτες με θέματα σχετικά με το πρόσωπο, τη διδασκαλία και τη θέση του αποστόλου Παύλου στη ζωή της Εκκλησίας:

π. Ι. Σκιαδαρέση, Παύλειες Μελέτες Α΄, (Βιβλική Βιβλιοθήκη 32), εκδ. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2005
ISBN : 960-242-320-Χ
12,54 ευρώ

Στον πρόλογο του βιβλίου του ο συγγραφέας σημειώνει:
"Η μαρτυρία του Παύλου για το έργο του Ιησού, όπως αυτή κατατίθεται στις Πράξεις των Αποστόλων και στις επιστολές του και όπως αυτή διαθλάται μέσα στη μακρόχρονη παράδοση, όχι μόνο προσδιόρισε και προσδιορίζει τη θεολογία και τη ζωή της Εκκλησίας, αλλά και ελκύει αμείωτο το ενδιαφέρον της έρευνας. Η μαρτυρία αυτή δεν συμβάλλει μόνο στη γνώση των γεγονότων του σχεδίου της σωτηρίας το οποίο ο Παύλος διακόνησε, αλλά και οικοδομεί υπαρξιακή σχέση των πιστών με το πρόσωπο του Χριστού". (σ. 9)
Αυτή η σύνδεση Ιησού - Παύλου - πληρώματος της Εκκλησίας αναδεικνύεται από τις επιμέρους μελέτες του συγκεκριμένου τόμου.

Περιεχόμενα του βιβλίου
  • Ο Απόστολος Παύλος στην Υμνολογία της Εκκλησίας
  • Καθ΄ οδόν προν τον Κανόνα της Κ. Διαθήκης (Γαλάτας 1,8.9)
  • Ένα παράδειγμα ευχαριστιακής σύναξης από την Κ. Διαθήκη (Πράξεις Αποστόλων 20,17-38)
  • Ο λόγος του Παύλου στους πρεσβυτέρους της Εφέσου. Παρατηρήσεις στη δομή και τη θεματολογία του (Πράξεις Αποστόλων 20,17-38)
  • Όραση και ακοή στην ανθρωπολογία του Αποστόλου Παύλου
  • Η Β΄ προς Τιμόθεον: Κύκνειο άσμα και Διαθήκη του Αποστόλου Παύλου;
Με αφορμή την αναφορά μας σε αυτό το βιβλίο του π. Ιωάννη Σκιαδαρέση παραπέμπουμε τους αναγνώστες στην καλαίσθητη ιστοσελίδα του. Για να βρεθείτε σε αυτήν, πατήστε εδώ. Στις επόμενες μέρες θα επανέλθουμε παρουσιάζοντας το τελευταίο του βιβλίο για την ιωάννεια γραμματεία.

Πέμπτη 1 Ιανουαρίου 2009

Ευχές και σκέψεις για το νέο έτος

Ίσως είναι που η μέρα ξημέρωσε σήμερα
σαν ευλογία κ' αισθάνομαι έτσι.
Το απλωμένο μου χέρι φτάνει ως την άλλη
άκρη του κόσμου, γίνεται γέφυρα
απ' όπου, βαδίζοντας πάνω της, έρχονται όλα
τα δίχως ασφάλεια, γάλα κι αγάπη
βρέφη της γης· ενώ, από δω, την άλλη της άκρη,
περπατώντας αντίθετα, πηγαίνει να τα
προαπαντήσει ο Ιησούς.
(Άλλος τρόπος
δεν έμεινε. Μόνο μες στις καρδιές
των ποιητών, αντί θρήνου
ζωγραφίζονται θαύματα).

(Ν. Βρεττάκου, "Η γέφυρα", από τη συλλογή Εκκρεμής Δωρεά, εκδ. Τρία Φύλλα σ. 63)
(το σκίτσο του Μ. Κουντούρη, http://www.politicalcartoons.com/cartoon/fdf7ba1e-3cd2-4a67-ac2b-378f60dd3099.html=)

Ευχές για ένα χαρούμενο και κυρίως ειρηνικό νέο έτος!

Τετάρτη 31 Δεκεμβρίου 2008

Δύο νέα άρθρα στο JGRChrJ

Στο τεύχος 5 (2008) του Journal of Greco-Roman Christianity and Judaism έχουν αναρτηθεί δύο πολύ ενδιαφέροντα νέα άρθρα. Πατώντας επάνω στον τίτλο του κάθε άρθρου μπορείτε να βρεθείτε στο κείμενό του (σε pdf):

Jake O’Connell, Did Greco-Roman Apparitional Models Influence Luke’s Resurrection Narrative? A Response to Deborah Thompson Prince

David Instone-Brewer and Philip A. Harland, Jewish Associations in Roman Palestine: Evidence from the Mishnah

Ένα νέο βιβλίο για την έννοια της θεότητας στην Πεντάτευχο

Ένα νέο βιβλίο κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Brill σχετικά με τον τρόπο που παρουσιάζεται ο Θεός μέσα στην Πεντάτευχο:

Françoise Mirguet, La représentation du divin dans les récits du Pentateuque Médiations syntaxiques et narratives, (Vetus Testamentum Suppl. 123), Brill 2008
ISBN: 978 90 04 17051 3
€ 149.00

Περιγραφή εκδοτικού οίκου
Μολονότι υπάρχουν αρκετές μελέτες, οι οποίες πραγματεύονται τις βιβλικές παραστάσεις στου Θεού, η παρούσα μελέτη εξετάζει τη στάση των βιβλικών κειμένων απέναντι στο θείο με βάση τη συντακτική και αφηγηματολογική ανάλυση. Το βιβλίο εξετάζει στις ιστορίες της Πεντατεύχου διάφορες εμφανίσεις του Θεού: τους λόγους του καθώς επίσης και τους τρόπους με τους οποίους τα κείμενα μεταφέρουν αυτούς τους λόγους, τις πράξεις του και τις οπτικές γωνίες από τις οποίες παρουσιάζονται αυτές οι πράξεις, τις αντιλήψεις και τα συναισθήματά του καθώς επίσης και τη λεγόμενη πάντα γιγνώσκουσα αφήγηση, τέλος κάποιες ερμηνείες και παρερμηνείες των λόγων του. Φαίνεται πως η Πεντάτευχος παρουσιάζει το θείο με έναν κατ' ουσία μιμητικό τρόπο, κυρίως μέσα από την προοπτική άλλων χαρακτήρων και αποτυπώνει διαφορετικές ανθρώπινες εμπειρίες και ερμηνείες του θείου.

Οι 8 σπουδαιότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 2008

Καθώς η χρονιά πλησιάζει στο τέλος της πολλά ιστολόγια κάνουν μία ανασκόπηση των αρχαιολογικών ευρημάτων της χρονιάς. Στο ιστολόγιο Bible Places ο Todd Bolen έχει αναρτήσει τη δική του λίστα των 8 σπουδαιότερων αρχαιολογικών ανακαλύψεων της χρονιάς με σύντομη περιγραφή της καθεμιάς. Για να τις διαβάσετε, πατήστε εδώ.

Τρίτη 30 Δεκεμβρίου 2008

Οι 50 σπουδαιότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 2008

Ο Antonio Lombatti έχει αναρτήσει στο ιστολόγιό του έναν κατάλογο των 50 σημαντικότερων αρχαιολογικών ανακαλύψεων του 2008. Για να διαβάσετε τον κατάλογο και τις σχετικές παλαιότερες αναρτήσεις του Lombatti σχετικά με αυτές τις ανακαλύψεις, πατήστε εδώ.

Διεθνές συνέδριο για τον άγιο Νεόφυτο τον Έγκλειστο και το έργο του

Ένα διεθνές συνέδριο με τον τίτλο "Άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος. Ιστορία - Θεολογία - Πολιτισμός" θα λάβει χώρα στην Πάφο από 22/4/2009 έως 26/4/2009. Ο άγιος Νεόφυτος πολυγραφώτατος ασκητής έζησε στην Κύπρο κατά το 12ο αιώνα. Το συγγραφικό του έργο, του οποίου μέρος έχει σωθεί αλλά και η ζωή του και η γενικότερη προσφορά του στην Εκκλησία της Κύπρου και στη Θεολογία αποτελούν το θέμα αυτού του συνεδρίου, στο οποίο συμμετέχουν ακαδημαϊκοί από την Κύπρο, την Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο.
Ανάμεσα στις εισηγήσεις υπάρχουν και αρκετές βιβλικού ενδιαφέροντος:
  • Ιωάννης Καραβιδόπουλος, Ομότιμος Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ: «Πρωτότυπες ερμηνείες της Καινής Διαθήκης από τον άγιο Νεόφυτο»
  • Θεοχάρης Δετοράκης, Ομότιμος Καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής Κρήτης: «Μεταφραστικά προβλήματα στην ερμηνεία των Ψαλμών του αγίου Νεοφύτου»
  • Ιωάννης Γαλάνης, Ομότιμος Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ: «Η χρήση της Καινής Διαθήκης στην ερμηνεία των Ψαλμών του αγίου Νεοφύτου»
  • Βασίλειος Ψευτογκάς, Ομότιμος Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ: «Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου Το Άσμα των Ασμάτων. Ερμηνευτικά και μεταφραστικά ζητήματα»
  • Θεόδωρος Γιάγκου, Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ: «Το έργο Ερμηνείαι των Δεσποτικών Εντολών και η σχέση του με το ομώνυμο έργο του Νίκωνος Μαυρορείτη»
  • Δημήτριος Καϊμάκης, Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ: «Η ερμηνεία της Εξαημέρου κατά τον Άγιο Νεόφυτο»
  • Grégoire Sommer, Professeur de l’ Université: «Néophytos le Recluse en correcteur du Cantique des Cantiques. Enjeux rhetoriques et enjeux ésthetiques»
  • Κυριακούλα Παπαδημητριου, Επ. Καθηγήτρια Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ: «Η επί του όρους ομιλία κατά τον άγιο Νεόφυτο τον Έγκλειστο».
Για να διαβάσετε το πλήρες πρόγραμμα του συνεδρίου, πατήστε εδώ.

Ένα νέο βιβλίο του S. Mason

Στο ιστολόγιο Toshunka διαβάζουμε την έκδοση ενός νέου βιβλίου του καθηγητή της Ιστορίας στο Παν/μιο York, Toronto, Steve Mason, γνωστού για τις μελέτες του στον Ιώσηπο:

Steve Mason, Josephus, Judea, and Christian Origins: Methods and Categories, Hendrickson 2009
ISBN: 9781598562545
$34.95

Περιγραφή εκδοτικού οίκου
Πρόκειται για μία συλλογή μελετών, οι οποίες έχουν ως θέμα τους διάφορα ζητήματα του Ιώσηπου, τα οποία παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για όσους μελετούν το υπόβαθρο και την ανάπτυξη του χριστιανισμού.

"Κάποιες από τις βασικές μας αναλυτικές κατηγορίες, όπως "θρησκεία", "Ιουδαϊσμός" ή ακόμη και "ευαγγέλιο" δεν υπάρχουν στις αρχαίες αντιλήψεις ή στην αρχαία γλώσσα." Αυτή η συνειδητοποίηση, στην οποία έφτασαν εδώ και μερικά χρόνια οι βιβλικές σπουδές, ισχύει και στο παρόν βιβλίο. Ο Steve Mason συνδυάζει πρόσφατα δημοσιευμένες μελέτες του με κάποια νέα κείμενα του για να προσφέρει μία σαφή, συνεπή διερεύνηση "μεθόδων και κατηγοριών", οι οποίες είναι σημαντικές για τη μελέτη της Ιουδαίας των ρωμαϊκών χρόνων και των απαρχών του Χριστιανισμού.

Αυτό το βιβλίο πραγματεύεται βασικά αλλά συχνά παραμελημένα προβλήματα της ιστορικής μεθόδου σχετικά με τη μελέτη της Ιουδαίας του 1ου αι και των απαρχών του Χριστιανισμού. Πολλές από αυτά τα ερωτήματα αφορούν στη χρήση του Ιωσήπου για την ιστορική μελέτη της εποχής. Στα κεφάλαια του βιβλίου θέμα είναι η αξιοπιστία του Ιωσήπου, η μέθοδος έκδοσης των έργων του και το ακροατήριό του, ο "Ιουδαϊσμός", οι Φαρισαίοι, Εσσαίοι, το "ευαγγέλιο" και πολλά άλλα.

Δευτέρα 29 Δεκεμβρίου 2008

Η δίκη του Oded Golan και η πλαστογράφηση αρχαιοτήτων

Στο θέμα της δίκης του Oded Golan κ.ά. καθώς και στο φλέγον ζήτημα της πλαστογράφησης αρχαιοτήτων που συνδέονται με βιβλικά γεγονότα και πρόσωπα, αναφερθήκαμε ήδη σε παλαιότερες μας αναρτήσεις. Ο Jim West ανάρτησε σήμερα στο ιστολόγιό του το κείμενο του, ειδικού της επιγραφικής, Victor Sasson, o οποίος κλήθηκε ως μάρτυρας σε αυτήν τη δίκη. Σε αυτό το κείμενο (σε pdf) ο Sasson αναφέρεται σε αυτήν την εμπειρία κι εκφράζει τις σκέψεις του για το πρόβλημα της πλαστογράφησης αρχαιοτήτων. Για να βρεθείτε στη σχετική ανάρτηση του Jim West κι από εκεί στο κείμενο του Sasson, πατήστε εδώ.

Ένα νέο βιβλίο για την κριτική του κειμένου της Κ.Δ.

Από τον εκδοτικό οίκο Gorgias κυκλοφόρησαν τα πρακτικά συνεδρίου που έλαβε χώρα στο Birmingham και είχε ως θέμα την κριτική του κειμένου της Κ.Δ.

H. A. G. Houghton / D. C. Parker (εκδ.), Textual Variation: Theological and Social Tendencies?: papers from the Fifth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, (Texts and Studies 6), Piscataway, NJ : Gorgias Press, 2008
ISBN: 978-1-59333-789-6
$105.00
Περιγραφή εκδοτικού οίκου
Έκαναν αλλαγές οι αντιγραφείς στο κείμενο της Κ.Δ.; Στο βιβλίο αμφισβητείται αυτή η υπόθεση και υποστηρίζεται ότι οι διαφορετικές αναγνώσεις οφείλονται σε θεολογικά κίνητρα ή κοινωνικές διαφορές. Συγκεντρώνονται στοιχεία από κάποια αρχαιότερα βιβλικά χειρόγραφα με σκοπό να διερευνηθούν τις αντιγραφικές συνήθειες των γραφέων και το ιστορικοκοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο αυτοί εργάστηκαν. Επιπλέον οι εισηγήσεις αυτές μελετούν συγκεκριμένοι αρχαίοι χριστιανοί συγγραφείς και αρχαία χριστιανικά κείμενου, που διαφωτίζουν τάσεις και παρέχουν παραδείγματα αλλαγών του κειμένου. Οι εισηγήσεις αυτές διαβάστηκαν για πρώτη φορά σε ένα συνέδριο του Birmingham. Η διεθνής ομάδα των ομιλητών του συνεδρίου, ανάμεσα στους οποίους και κάποιοι κορυφαίοι στην κριτική κειμένου, καλύπτει με τις εισηγήσεις της ένα ευρύ πεδίο προσεγγίσεων και θεωρίων.

Περιεχόμενα βιβλίου

  • Ulrich Schmid, "Scribes and variants : sociology and typology", 1-23
  • Richard Goode, "Kings or God? : towards an anthropology of text", 25-33
  • Dirk Jongkind, "Singular readings in Sinaiticus : the possible, the impossible, and the nature of copying'', 35-54
  • Peter M. Head, "Scribal behaviour and theological tendencies in singular readings in P. Bodmer II (P 66)", 55-74
  • Tommy Wasserman, "Theological creativity and scribal solutions in Jude", 75-83
  • Jeffrey J. Kloha, "The ethics of sexuality and textual alterations in the Pauline Epistles", 85-108
  • Klaus Wachtel, "Towards a redefinition of external criteria : the role of coherence in assessing the origin of variants", 109-127
  • William J. Elliott, "A brief study of variations on proper names in lectionaries", 129-131
  • Maria Konstantinidou, "Opting for a biblical text type : scribal interference in John Chrysostom's homilies on the letter to Titus", 133-148
  • Philip Burton, "On revisiting the Christian Latin Sondersprache hypothesis", 149-171
  • David C. Parker, "Scribal tendencies and the mechanics of book production", 173-184

Το νέο τεύχος του Irish Biblical Studies

Στο νέο τεύχος του Irish Biblical Studies 27:3 (2008) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα:

  • Nijay K. Gupta, : "'But you were acquitted ...': 1 Corinthians 6.11 and justification and judgment in its socio-literary and theological context", 90-111
  • Derek Drysdale, "The dilemma of imminence in New Testament eschatology", 112-135

Άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος στο νέο ThR

Στο νέο τεύχος του Theologische Rundschau 73:4 (2008) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος:
  • Robert Hanhart, "Vierzig Jahre Septuagintaforschung : (2)", 375-403
  • Jürgen Wehnert, "Festschriften zum Neuen Testament : (1)", 404-434

Ένα νέο βιβλίο για τη σοφιολογική γραμματεία, την επιστολή Αριστέα και τη μετάφραση των Ο'

Από τον εκδοτικό οίκο Brill κυκλοφορεί ένα νέο βιβλίο με θέμα τη σοφιολογική γραμματεία του ελληνιστικού Ιουδαϊσμού, την επιστολή Αριστέα και τη μετάφραση των Ο΄:

Benjamin G. Wright III, Praise Israel for Wisdom and Instruction; Essays on Ben Sira and Wisdom, the Letter of Aristeas and the Septuagint, (Suppl. to the JSJ 131), Brill 2008
ISBN: 978 90 04 16908 1
€ 119.00



Περιγραφή του εκδοτικού οίκου
Σε αυτό το βιβλίο είναι συγκεντρωμένες 15 μελέτες, οι οποίες είναι αντιπροσωπευτικές του επιστημονικού έργου του καθ. Wright κατά την τελευταία δεκαετία. Η θεματολογία τους κινείται σε τρία σχετικά μεταξύ τους θέματα του αρχαίου Ιουδαϊσμού. (1) Μετάφραση. Αρκετές από τις μελέτες πραγματεύονται στρατηγικές ιουδαϊκής μετάφρασης καθώς επίσης και κάποια από τα κοινωνικά πλαίσια μέσα στα οποία έλαβαν χώρα αυτές οι μεταφράσεις. (2) Κοινωνικό πλαίσιο. Η προσπάθεια να ενταχθούν τα κείμενα μέσα στο κοινωνικό τους περιβάλλον συνέβαλε στο να καταργηθούν αρκετές από τις παραδοσιακές κατηγορίες. Ιδιαίτερα σχετικοί με το θέμα είναι οι τρόποι με τους οποίους η σοφία και η αποκαλυπτική συνδέονται μεταξύ τους. Ο συγγρ. εξετάζει ακριβώς αυτή τη σχέση. (3) Μετάδοση της παράδοσης. Αρκετές από τις μελέτες ασχολούνται με το πώς το παραδοσιακό υλικό σχηματίσθηκε και εντάχθηκε μέσα σε ένα πλαίσιο, ώστε να εξασφαλισθεί η μετάδοσή του στις επόμενες γενιές.

Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 2008

Ντοκυμαντέρ για τον Ιησού και τον αρχέγονο χριστιανισμό

Από το ιστολόγιο Euangelion πληροφορούμαστε ότι διατίθεται ελεύθερο στο διαδίκτυο το ντοκυμαντέρ του PBS με τον τίτλο: "From Jesus to Christ: The First Christians". Στις τέσσερις ώρες, που διαρκεί το ντοκυμαντέρ, παρουσιάζεται η ιστορία γένεσης του Χριστιανισμού και 12 βιβλικοί και ιστορικοί συζητούν διάφορα ζητήματα που σχετίζονται με τον ιστορικό Ιησού και τις πρώτες εκκλησιαστικές κοινότητες.
Για να βρεθείτε στη σχετική σελίδα, πατήστε εδώ.

Μεταθανάτιες προσδοκίες στον αρχαίο Ισραήλ

Στο ιστολόγιό του Biblische Ausbildung ο Stephen L. Cook ανάρτησε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του, το οποίο είχε δημοσιευθεί στο ηλεκτρονικό περιοδικό Religion Compass πριν ένα χρόνο. Θέμα του άρθρου είναι οι μεταθανάτιες προσδοκίες στον αρχαίο Ισραήλ. Σε αυτό ο συγγρ. παρουσιάζει τις βιβλικές μαρτυρίες, τις οποίες σχολιάζει με τη βοήθεια των αρχαιολογικών και επιγραφικών ευρημάτων και ενός συγκρητικού κοινωνιολογικού μοντέλου, στο οποίο συγκρίνονται τα δεδομένα από τον αρχαίο Ισραήλ με εκείνα από διάφορες αφρικανικές φυλές.
Για να διαβάσετε το σχετικό άρθρο, πατήστε στον παρακάτω τίτλο: