Εισηγήσεις της ομάδας Meals in the Greco-Roman World SBL 2009 / Papers of the Group "Meals in the Greco-Roman World", SBL 2009

Στη σελίδα της ομάδας Meals in the Greco-Roman World έχουν αναρτηθεί οι εισηγήσεις που διαβάστηκαν στην ετήσια συνάντηση της SBL το Νοέμβριο 2009.

Στην πρώτη συνεδρία περιλαμβάνονται οι κριτικές προσεγγίσεις του έργου του Hal Taussig, In the Beginning Was the Meal: Social Experimentation and Early Christian Identity, 2009 από τους Dennis E. Smith, Angela Standhartinger και Matthias Klinghardt.

Στη δεύτερη συνεδρία περιλαμβάνονται οι εξής εισηγήσεις:

• David L. Balch, "Artistic Representations of Corporeality, Sexuality, and Intimacy at Meals." and photo descriptions
• Carly Daniel-Hughes, "Bodies at Rest, Bodies in Motion: Status, Corporeality, and Negotiations of Power at Ancient Meals"
• Jennifer A. Glancy, "Notes on Early Christian Responses to Corporeality, Sexuality, and Intimacy in Dining Culture"
• Ellen B. Aitken, "A Valentinian Response to the Culture of Reclining"
• Lillian I Larsen, "Monastic Meals: Countering a Reclining Culture?"
• Jordan D. Rosenblum, "Inclined to Decline Reclining?: Women, Corporeality, and Dining Posture in Early Rabbinic Literature"

M. Goodacre: ΝT Pod για την ανωνυμία των ευαγγελίων / M. Goodacre: NT Pod on the anonymity of the gospels

Στην ιστοσελία των NT pods ο M. Goodacre έχει αναρτήσει ένα ακόμη σύντομο μαγνητοφωνημένο κείμενο σχετικά με την ανωνυμία των ευαγγελίων. Στην ίδια σελίδα μπορεί ο κάθε ενδιαφερόμενος να ακούσει και τα προηγούμενα μαγνητοφωνημένα κείμενα. Για να βρεθείτε στη σχετική σελίδα, πατήστε εδώ.

Χριστολογία και ιστορικός Ιησούς / Christology and Historical Jesus

Στο τρίτο τεύχος του τρέχοντος τεύχους [97 (2009)] του Revue des sciences religieuses υπάρχει ένα αφιέρωμα στον ιστορικό Ιησού "Dossier : Christologie et histoire de Jésus. Le récit de miracle chez J. P. Meier : Un certain juif Jésus. Faire aujourd'hui une théologie de la vie de Jésus ?
Dossier préparatoire au Colloque 2009":

Michel Berder, "Le miracle chez Meier : méthodologie et bilan. Y a-t-il chez lui une « théologie du miracle » ?", 331-352

H έρευνα που έκανε ο John P. Meier για τον ιστορικό Ιησού έχει στο μεγαλύτερο μέρος της ως θέμα τα θαύματα του Ιησού. Το παρόν άρθρο παρουσιάζει το έργο του Meier σχετικά με ζήτημα των θαυμάτων. Χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος ο συγγραφέας εξετάζει τους στόχους και τη μεθοδολογία του Μeier. Στο δεύτερο αξιολογεί τα αποτελέσματα του έργου του Meier. Τέλος στο τρίτο προσπαθεί να απαντήσει το παρακάτω ερώτημα: "Υπάρχει μία θεολογία του θαύματος στο έργο του Meier;". Αν η απάντηση είναι καταφατική, τότε θα πρέπει να διαβάσουμε διαφορετικά το έργο του Μeier, στόχος του οποίου, όπως δηλώνει ο Meier είναι να "μπορεί να ληφθεί σοβαρά υπόψη από θεολόγους που ασχολούνται με τη χριστολογία σε σύγχρονες συνάφειες". Στην πραγματικότητα είναι πολύ σαφές ότι αυτή η ιστορική έρευνα μπορεί να ωφελήσει τους σύγχρονους θεολόγους, αλλά θα πρέπει να ορίσουμε με ποιον τρόπο και ποια είναι τα όρια αυτής της ωφέλειας.

Patrick Royannais, "Le vide du tombeau ou la perplexité de l’histoire, l’impossible dogmatisme et la nécessité de l’écriture", 353-374

Πώς μπορούμε να αξιολογήσουμε το έργο του John P. Meier από θεολογική πλευρά; Στο παρόν άρθρο ο Royannais πραγματεύεται το τεράστιο αυτό ερώτημα α) υπογραμμίζοντας τα ζητήματα που έθεσε το έργο του ο Meier, όσον αφορά στην επιστημολογία της εξήγησης σε σχέση με τη θεολογία και β) αναζητώντας την ωφέλεια που μπορεί να προσφέρει ένα τέτοιο έργο, όπως του Meier, στο σύγχρονο θεολόγο. Το παρόν άρθρο είναι μια κριτική ανάγνωση του έργου του Meier, ειδικότερα στο επίπεδο της ιστοριογραφίας. Πέρα όμως από την κριτική προσέγγιση σκοπό έχει να οδηγήσει σε μία επιστημολογία της ανάγνωσης (που δεν πρέπει να περιοριστεί σε μία μεθοδολογία). Λαμβάνοντας υπόψη όλους τους κινδύνους ενός ιστορικού ή δογματικού θετικισμού, ο συγγραφέας του άρθρου τονίζει ότι τόσο για τον ιστορικό όσο και για τον πιστό ο τάφος παραμένει άδειος.

Jean-Louis Souletie, "Vérité et méthodes. La question christologique du Jésus historique après J. P. Meier", 375-396

Η πρόταση του Meier για μία συγκροτημένη μέθοδο ιστορικοκριτικής εξήγησης της Κ.Δ. τον οδηγεί στο να υποστηρίξει την ιστορική αυθεντικότητα ευαγγελικών κειμένων, τα οποία άλλοι ερμηνευτές τα θεωρούν ως θεολογικές επαναγνώσεις της αρχαίας Εκκλησίας. Με βάση αυτήν την αξιολόγηση είναι αναγκαίο να αξιολογηθεί ποια είναι η προσφορά αυτής της μεθόδου στην αποκατάσταση του ιστορικού προσώπου του Ιησού, το οποίο είναι και ο στόχος πολλών αναζητήσεων του ιστορικού Ιησού. Αν το έργο του Meier τοποθετηθεί μέσα στη συνάφεια των συζητήσεων για τον ιστορικό Ιησού, τότε οδηγούμαστε στο ερώτημα της σχέσης μεταξύ της αλήθειας της πίστης και τις ερμηνευτικές μεθόδους, μεταξύ της θεολογικής αλήθειας και της ιστορίας. Ο συγγραφέας του άρθρου θέτει τέλος το ερώτημα τι είδους "Ιησού" χρειάζεται η χριστιανική θεολογία προκειμένου να είναι πραγματικά χριστιανική.

Jean-Noël Aletti , "Quelles biographies de Jésus pour aujourd’hui ? Difficultés et propositions", 397-416

Είναι δυνατό σήμερα να γράψουμε μία βιογραφία του Ιησού; Γνωρίζουμε την αρνητική απάντηση που δόθηκε από κάποιους ακολουθώντας τα βήματα του A. Schweitzer, οι οποίοι δεν έχουν καμιά ελπίδα να βρουν κάτι αξιόλογο όσον αφορά στην ιστορία του Ιησού. Στο τέλος του 20ου αι. η εξήγηση επέστρεψε σε λιγότερο ακραίες θέσεις και η κριτική βιογραφία του J.P. Meier φαίνεται να τοποθετείται στο υψηλότερο σημείο μίας θετικής στροφής. Το ερώτημα που προκύπτει επομένως είναι τι είδους βιογραφία του Ιησού χρειαζόμαστε σήμερα, ιστορική ή θεολογική; Το παρόν άρθρο είναι μία απόπειρα απάντησης αυτών των απλών και ουσιαστικής σημασίας ερωτήσεων.

Μία ακόμη μηχανή αναζήτησης βιβλικής βιβλιογραφίας / Another search engine for biblical bibliography

Παλαιότερα είχαμε αναφερθεί στη μηχανή αναζήτηση θεολογικής βιβλιογραφίας του Πανεπιστημίου της Τυβίγγης, Ixtheo.

Σήμερα αναφέρουμε εδώ τη μηχανή αναζήτησης βιβλικής βιβλιογραφίας του Πανεπιστημίου του Innsbruck, BIBLI. (Αριστερά στην κατηγορία "Ενδιαφέροντες ιστοτόποι" υπάρχουν οι διευθύνσεις των δύο μηχανών αναζήτησης).

Για τα ελληνικά πράγματα κλασικό και μοναδικό στο είδος του βοήθημα παραμένει το βιβλίο του καθ. Ι. Καραβιδόπουλου, Ελληνική Βιβλική Βιβλιογραφία του 20ου αι. (1900-1995), εκδ. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997, το οποίο όμως καλύπτει τη βιβλιογραφία μέχρι το 1995.

Συνέδριο για τον Gesenius και το έργο του / Conference on Gesenius and his work

Από το ιστολόγιο PaleoJudaica αντλούμε την παρακάτω πληροφορία:

Πανεπιστήμιο της Halle, 14-18 Μαρτίου 2010

"Biblical Exegesis and Hebrew Lexicography:

Gesenius' Hebrew Dictionary as Resource and Mirror of Old Testament Scholarship, throughout 200 Years since its first Publication"

O Wilhelm Gesenius (1786-1842), καθηγητής των βιβλικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Halle, ήταν ο ιδρυτής της σύγχρονης εβραϊκής λεξικογραφίας και γραμματικής. Τα πολυάριθμα έργα του για την εβραϊκή και τις άλλες σημιτικές γλώσσες υπήρξαν ουσιαστικές συμβολές στην έρευνα. Ιδιαίτερα ξεχωρίζουν ανάμεσά τους το "Hebraeisch-deutsches Handwoerterbuch" και ο "Thesaurus philologicus criticus linguae Hebraeae et Chaldaeae Veteris Testamenti". Το συνέδριο, το οποίο εορτάζει τα 200 χρόνια από την πρώτη έκδοση του λεξικού του (εκδόθηκε το 1810) θα ασχοληθεί με διάφορες πτυχές του λεξικογραφικού και εξηγητικού έργου του Wilhelm Gesenius, τη βάση του και την επίδραση που άσκησε, τις διάφορες εκδόσεις του, τις αναθεωρήσεις του και τις μεταφράσεις του. Το κεντρικό ερώτημα θα είναι πώς η βιβλική εξήγηση επηρέασε το λεξικό και την εξέλιξή του στις διάφορες εκδόσεις του από τη μία, και πώς το λεξικό με τη σειρά του επηρέασε την κριτική εξήγηση της εβραϊκής Βίβλου, από την άλλη.

Για να ενημερωθείτε για το πρόγραμμα του συνεδρίου, πατήστε εδώ.

Το νέο τεύχος του JSJ / In the new issue of JSJ

Στο νέο τεύχος του Journal for the Study of Judaism 41:1 (2010) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα:

Ian W. Scott, "Revelation and Human Artefact: The Inspiration of the Pentateuch in the Book of Aristeas", 1-28

Σε μεγάλη αντίθεση προς άλλα έντονα εξελληνισμένα ιουδαϊκά κείμενα η Επιστολή Αριστέα παρουσιάζει την Πεντάτευχο ως μία καθαρά ανθρώπινη σύνθεση. Ο Μωυσής προικίζεται από το Θεό με μία εξαιρετική αντίληψη έτσι ώστε να είναι σε θέση να συνθέσει ένα νόμο ανώτερο από οποιονδήποτε άλλο, αλλά ο νομοθέτης του Ισραήλ δεν έλαβε απευθείας αποκάλυψη ή καθοδήγηση. Κατά ανάλογο τρόπο η μετάφραση των Ο΄ απεικονίζεται ως ένα καθαρά ανθρώπινο επίτευγμα. Αν ο νόμος είναι "εμπνευσμένος" για τον συγγραφέα του Αριστέα, αυτό συμβαίνει μόνο υπό την έννοια ότι η επιδέξια λογική διορατικότητα οδηγεί σε μία κατανόηση του θείου νοός.

Paul Heger, "1 Enoch—Complementary or Alternative to Mosaic Torah?", 26-32

Η έλλειψη σαφών αναφορών του 1 Ενώχ στη σιναϊτική αποκάλυψη οδήγησε τους ερευνητές στην υπόθεση ότι μία ομάδα του Ενωχικού Ιουδαϊσμού που είχε αποστατήσει από τον κύριο κορμό του Ιουδαϊσμού είχε εγκαταλείψει το Νόμο προτιμώντας την αποκάλυψη του Ενώχ. Ωστόσο η απουσία του Σινά ήταν υποχρεωτική προκειμένου να τονισθεί η αρχαία προέλευση του 1 Ενώχ, ενώ υπάρχει μία πληθώρα έμμεσων αναφορών στο Σινά. Επιπλέον η παράλειψη δεν είναι απόδειξη της μη ύπαρξης, αφού πολλά βασικά κείμενα επίσης δεν αναφέρουν τον μωσαϊκό Νόμο. Η άποψη ότι οι λεγόμενοι οπαδοί του Ενώχ προέκριναν τον φυσικό νόμο έναντι της Τορά είναι αστήρικτη, επειδή δεν μπορεί να εξηγήσει τους τελετουργικούς κανόνες που ήταν αποδεκτοί από ολόκληρο τον Ισραήλ. Επιπλέον δεν υπάρχουν μαρτυρίες είτε για ένα σχίσμα στην ιουδαϊκή κοινωνία από αυτήν την υποτιθέμενη ομάδα του Ενώχ ούτε για την ύπαρξη θεολογικών διαφορών.

Pnina Stern, "Life of Josephus: The Autobiography of Flavius Josephus", 63-93

Το αυτοβιογραφικό έργο του Φλαβίου Ιωσήπου, Ιωσήπου Βίος (στο εξής Βίος), το οποίο επικεντρώνεται στον άνθρωπο Ιώσηπο, ήταν ένα μοναδικό στο είδος του έργο στην ιουδαϊκή γραμματεία της εποχής. Μία έρευνα της δομής του Βίου, των στοιχείων του, του περιεχομένου του και του τρόπου που ο Ιώσηπος περιέγραφε τον εαυτό του τόσο ως άτομο όσο κι ως ένα δημόσιο πρόσωπο υποδηλώνει ότι ο Ιώσηπος έγραψε την αυτοβιογραφία του με έναν τρόπο που θα ταίριαζε στα κοινωνικά και πολιτικά κριτήρια της ρωμαϊκής κοινωνίας μέσα στην οποία ζούσε, όταν έγραψε το έργο του. Οι εξηγήσεις του Ιωσήπου των ιουδαϊκώναντιλήψεων στον Βίο και τα ευρήματα του συγγραφέα του παρόντος άρθρου καταδεικνύουν ότι ο Ιώσηπος προόριζε το έργο του να διαβαστεί κυρίως από ξένους αναγνώστες κι επιπλέον ότι ήθελε να αντιμετωπίζεται ως ένα θετικά αξιολογούμενο πολιτικό πρόσωπο το οποίο ανταποκρινόταν στα κριτήρια που επικρατούσαν στον πολιτισμό του.

Έκθεση στο Πανεπιστήμιο του Augsburg κοπτικών χειρογράφων / An exhibition of Coptic manuscripts in Augsburg

Από το ιστολόγιο της April DeConick πληροφορηθήκαμε ότι στο Πανεπιστήμιο του Augsburg λειτουργεί από τις 13.1.2010 έκθεση κοπτικών χειρογράφων με τον τίτλο:

novum opus ex veteri
Vom Judas-Evangelium zur Furtmeyr-Bibel
Biblische und apokryphe Handschriften aus Spätantike und Mittelalter

Τον τίτλο της η έκθεση τον εμπνεύστηκε από μία φράση του Ιερώνυμου, ο οποίος εκπόνησε τη γνωστή λατινική μετάφραση με σκοπό να ενοποιήσει όλες τις προηγούμενες μεταφράσεις που κυκλοφορούσαν στο λατινόφωνο χώρο. Ο επισκέπτης της έκθεσης μπορεί να δει από κοντά κοπτικά χειρόγραφα της Καινής Διαθήκης και αποκρύφων κειμένων μεταξύ των οποίων και μερικές σελίδες του περίφημου ευαγγελίου του Ιούδα. Τα χειρόγραφα καλύπτουν το διάστημα από τον 4ο αι. έως και τον Μεσαίωνα.
Η έκθεση θα λειτουργήσει μέχρι τα τέλη Απριλίου 2010.

Για να επισκεφτείτε τη σελίδα της έκθεσης, πατήστε εδώ. Πληροφορίες για την έκθεση υπάρχουν επίσης σε χθεσινή ανάρτηση του ιστολογίου Evangelical Textual Criticism.

SBL/EABS: Last Call

Καθώς πλησιάζουμε στην καταληκτική ημερομηνία υποβολής προτάσεων για το σεμινάριο που θα οργανωθεί με ευθύνη μου στο πλαίσιο του κοινού συνεδρίου στο Tartu της Εσθονίας τον Ιούλιο (25-29/7/2010) αναρτώ την τελευταία πρόσκληση συμμετοχής με εισήγηση στο συνέδριο:

LAST CALL FOR PAPERS
Graeco-Roman Society and the New Testament: Family and Friendship as Reality and Metaphor in the Graeco-Roman World and in the New Testament (EABS)

Family, one of the primary social domains of the ancient Mediterranean societies, as well as friendship, an important type of social commitment and solidarity often closely related to the family, seem to have played a significant role in everyday life and to have affected all other social structures and spheres of the Graeco-Roman society (e.g. religion, politics etc.). Their overarching presence as a social reality and as an imagery and metaphor can be detected in literary and non-literary texts as well as in artifacts of the Graeco-Roman period. The New Testament texts seem to conform to this rule; on the one hand, family and friendship relations are attested or presupposed by many of them and on the other hand, terminology and images deriving from the world of family and friendship are used in order to depict the relationships of Christian groups and individuals or to convey the theological message of the New Testament authors. The session(s) of the meeting in Estonia will deal with various aspects of the family and friendship relations (e.g. family or friendship terminology, structures and networks, their interaction with other social domains etc) as social reality and as imagery and discuss texts of the New Testament where these relations and concepts seem to consist the context, within which these texts would be read and understood.

Proposals for papers should be sent to Ekaterini Tsalampouni (etsala67@otenet.gr) by January 31st, 2010.

Το νέο τεύχος του SJOT / The new issue of SJOT

Στο νέο τεύχος του Scandinavian Journal of the Old Testament 23:2 (2009) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα:

Hermann Spieckermann, "'YHWH bless you and keep you' : the relation of history of Israelite religion and Old Testament theology reconsidered", 165-182

To παρόν άρθρο τονίζει την ανάγκη σαφούς διάκρισης μεταξύ της ιστορίας της θρησκείας του Ισραήλ και της θεολογίας της Π.Δ. Η ανασκόπηση των δύο αυτών κλάδων στην παλαιότερη και στη σύγχρονη έρευνα αποδεικνύει την ανάγκη να διαμορφωθεί μία σαφής εικόνα για το αντικείμενο και τους στόχους κάθε επιμέρους κλάδου. Το παράδειγμα (case study) της ευλογίας αναδεικνύει τα σημεία σύγκλισης και διαφοροποίησης μεταξύ της θρησκειοϊστορικής και της θεολογικής προσέγγισης του θέματος. Όλες οι παρατηρήσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είναι καλύτερο να γίνει διάκριση μεταξύ των δύο αντιλήψεων αλλά και συσχετισμός τους για να υπάρξει αμοιβαία και για τους δύο κλάδους ωφέλεια.

Sunwoo Hwang, " כשׂיא in Ezekiel 40-48", 183-194
Όσον αφορά το ζήτημα της συνέχειας και ασυνέχειας μεταξύ του כשׂיא στο Ιεζεκιήλ 34 και 37 και του Ιεζεκιήλ 40-48, είναι πολύ πιθανότερο να αναγνωρίσουμε τη συνέχεια μεταξύ τους. Οι περιορισμοί που τίθενται στον כשׂיא στην Τορά του Ιεζεκιήλ και το επιχείρημα που θέλει τη διάκριση του Ιεζεκιήλ 40-48 από το Ιεζεκιήλ 1-39 αποδίδοντας το Ιεζ 40-48 στον Ρ δεν κατορθώνει να αποδείξει την ασυνέχεια μεταξύ του כשׂיא στο Ιεζεκιήλ 34-37 και στο Ιεζεκιήλ 40-48. Επιπλέον η σιωπή του συγγραφέα ή του τελικού συντάκτη για τα δύο διαφορετικά χωρίς κάποια διόρθωση και η στενή σχέση μεταξύ του χρησμού αποκατάστασης στο Ιεζ 33-37 και στο Ιεζ 40-48 όπως αντικατοπτρίζεται στο Ιεζ 37,25-27 υποστηρίζει τη συνέχεια μεταξύ του כשׂיא στο Ιεζ 34-37 και στο כשׂיא στο Ιεζεκιήλ 40-48.

Thomas Wagner, "The glory of the nations : the idea of kavôd in the early Isaian tradition", 195-207
Εκτός από τη χρήση του כבוד στο ιερατικό και ποιητικό υλικό της εβραϊκής Βίβλου ο όρος εμφανίζεται αρκετές φορές στον Πρωτοησαΐα. Ενώ οι ιερατικοί συγγραφείς χρησιμοποίησαν το ρήμα και το ουσιαστικό μόνο σε σχέση προς τον Θεό ως βασικό στοιχείο της αποκάλυψής του, η σημασία στο Ησ 1-10 και 13-23 συχνά διαφέρει. Το כבוד εμφανίζεται σε σχέση με το Θεό, τα πρόσωπα και τα αντικείμενα. Στο Ησ 6.8 και Ησ 10,5-34 ο όρος χαρακτηρίζει ένα φαινόμενο, το οποίο είναι αντίστοιχο του μεσοποταμιακού melammu sarruti. Στο Ησ 5 και 10, 1-4 χρησιμοποιείται ως έκφραση της απτής παρουσίας ενός προσώπου ή ενός λαού. Τέλος στο Ησ 4,2-6 και 11, 10-16 αντιπροσωπεύει το όρος Σιών ως τόπο της αποκάλυψης του Θεού. Μέχρι στιγμής τα αποτελέσματα της κριτικής διερεύνησης του μοτίβου αποδέχεται τις προηγούμενες μελέτες από απόψεως κριτικής της σύνταξης. Σε αντίθεση προς αυτό στα Ησ 13-23 ο όρος έχει μία σχεδόν σταθερή σημασία. Στα λόγια του Ησαΐα χρησιμοποιείται για να δηλώσει την πραγματική κατάσταση ενός λαού και χαρακτηρίζει την κατάσταση ως καλή ή κακή.

Laura L. Betzig, "Sex and politics : in insects, Crustaceans, birds, mammals, the Ancient Near East and the Bible", 208-232

Κοινωνικά είδη του ζωικού βασιλείου δημιουργούν κοινωνίες, όπου οι κατώτεροι ιεραρχικά, οι οποίοι ανήκουν σε μία αναγκαστικά στείρα κάστα, βοηθούν στην ανατροφή των νεογνών των κυρίαρχων ρτου είδους. Η αναπαραγωγή είναι μία διαδικασία, η οποία ελέγχεται στην αρχαία Εγγύς Ανατολή: οι βασιλείς συγκεντρώνουν χαρέμια χιλιάδων γυναικών και αποκτούν εκατοντάδες παιδιά. Οι οικογένειές τους όμως προστατεύονταν και φροντίζονταν εν μέρει από τους ευνούχους. Ήδη από την 4η χιλιετία στην Uruk αγένειοι ακόλουθοι υπηρετούσαν τους γενειοφόρους μονάρχες. Μεγάλοι αριθμοί ευνούχων διοικούσαν αυτοκρατορικά στρατεύματα και διοικούσαν τα ανάκτορα στην εποχή του Ashurbanipal. Oι Ασσύριοι αυτοκράτορες, από την άλλη, άφησαν πληροφορίες για εκατοντάδες τροφών στα χαρέμια και υφαντές, υπηρέτες και τραγουδιστές. Και ο Αρταξέρξης Β΄, ο βασιλιάς των Περσών, λέγεται ότι ήταν πατέραν 115 νόθων παιδιών, μαζί με τους 3 νόμιμους γιους του. Το ίδιο συνέβη και στον αρχαίο Ισραήλ και στον Ιούδα. Οι εβραίοι βασιλείς από τον Δαυίδ μέχρι το Σεδεκία εξαρτώνταν από τους ευνούχους αγγελιοφόρους, τους ευνούχους υπηρέτες, τους ευνούχους διοικητές του στρατού και τους ευνούχους φύλακες του παλατιού, οι οποίοι υπηρετούσαν ως εργάτες και στρατιώτες τις εκατοντάδες παλλακίδες και γυναίκες των βασιλιάδων και τις πολλές κόρες και τους πολλούς γιους τους. .

Gershon Hepner, "Moses' Cushite wife echoes Hosea's woman of Harlotries : exposure of unfaithfulness in the wilderness", 233-242
Στο άρθρο υποστηρίζεται ότι το Αρ 12 υπαινίσσεται ότι η κουσίτισσα γυναίκα την οποία παντρεύτηκε ο Μωυσής είναι μία ανήθικη γυναίκα κι ότι ο γάμος του Μωυσή μαζί της στηρίζεται σε μία έμμεση θεϊκή εντολή η οποία απηχεί την εντολή που έδωσε ο Θεός στον Ωσηέ, όταν του έδωσε την εντολή να παντρευτεί την πόρνη. Και στις δύο περιπτώσεις ο Θεός ο πρωταγωνιστής προφήτης να βιώσει την απιστεία κι έτσι να κατανοήσει τι αισθάνεται ο Θεός, όταν ο Ισραήλ φέρεται άπιστα προς αυτόν. Ωστόσο μετά την εμπειρία της απιστίας των Ισραηλιτών στην αφήγηση των ανιχνευτών ο ίδιος ο Μωυσής φέρετε με απιστία στη Meribah. Η αδυναμία του Μωυσή να ανταποκριθεί όπως πρέπει στην απιστία του Ισραήλ στην Baal-peor, ένα περιστατικό που αναφέρεται στο Ωσ 9,10, αντικατοτρίζει την ανικανότητά του να αντιμετωπίσει τους Ισραηλίτες με τον τρόπο που τους αντιμετωπίζει ο Ωσηέ.

Richard Whitekettle, "Oxen can plow, but women can ruminate : animal classification and the helper in Genesis 2,18-24", 243-256
Περιγράφοντας την ανεύρεση ενός βοηθού για τον πρόσφατα δημιουργημένο άνθρωπο στο Γεν 2,18-24 ο συγγραφέας δημιούργησε μία αντίθεση μεταξύ της γυναίκας, που είναι ικανή γι' αυτόν το ρόλο και διάφορους τύπους ζώων, τα οποία δεν είναι κατάλληλα γι' αυτόν. Ο συγγραφέας χρησιμοποίησε τα διάφορα χαρακτηριστικά, τα οποία οι Ισραηλίτες συνέδεαν με τον κάθε τύπο ζώου και τα οποία τα απέκλειαν από το να είναι βοηθοί, ως βάση για να θέσει υπόψη του αναγνώστη τα διάφορα χαρακτηριστικά της γυναίκας, τα οποία την καθιστούν άξια να είναι η βοηθός του άνδρα. Αυτά τα χαρακτηριστικά ήταν η γήινη ύπαρξη της γυναίκας, η φυσική και βοηθητική της σχέση προς τον άνδρα και η νοημοσύνη της. Ιδιαίτερα αυτή η νοημοσύνη ήταν που ξεχώριζε τη γυναίκα από τα ζώα και σαφώς την χαρακτήριζε ως εκείνη, η οποία διαφορετικά από τα ζώα, είχε τα προσόντα να είναι η βοηθός του άνδρα.

Bernard P. Robinson, "Rahab of Canaan - and Israel", 257-273
Η αφήγηση της αποστολής των κατασκόπων και της παρέμβασης της Ραχάβ πιθανόν προέρχονται από μία διαφορετική παράδοση (μία αρχαιότερη, αν και στη σημερινή της μορφή αμφιβόλου ιστορικότητας) από εκείνη της θαυμαστής κατάρρευσης των τειχών της Ιεριχούς. Καθώς η ιστορία βρίσκεται στο βιβλίο του Ιησού του Ναυή και στη δευτερονομιστική ιστορία, προκύπτει η εικόνα ενός Ιησού, ο οποίος χρησιμοποιεί τους κατασκόπους για να καταδείξει την αφοσίωσή του στο προηγούμενο παράδειγμα του Μωυσή. Η Ραχάβ είναι μία πανέξυπνη και αξιόπιστη γυναίκα (οι άνδρες Εβραίοι κατάσκοποι δυσανασχετούν για το αντάλλαγμα της ασφαλούς απόδρασης, το οποίο δικαιολογημένα ζητά) η οποία στη συνέχεια προσχωρεί στην πίστη του Γιαχβέ. Σε ένα τέτοιο πρόσωπο δεν μπορεί να εφαρμοστεί ο σκληρός νόμος του חרם . Μετά από έναν προσωρινό αποκλεισμό από το στρατόπεδο των Εβραίων (πρβλ. την περίπτωση της Μιριάμ Αρ 12 και του λεπρού στα Λευιτ 13, Αρ 5 και του ακάθαρτου προσώπου στο Δτν 23) εξασφαλίζει για τον εαυτό της και για τη γενιά της μια θέση μέσα στην καρδιά του Ισραήλ. Ο Γιαχβέ είναι ένας Θεός που χρησιμοποιεί απίθανους ανθρώπους για τους σκοπούς του και χαίρεται να συμπεριλαμβάνει μέσα στο λαό του εθνικούς.

Frank Clancy, "Eupolemus the Chronographer and 141 BCE", 274-281
Ο Ευπόλεμος αναφέρεται σε τρία διαφορετικά κείμενα: στο κατά Απίωνος του Ιωσήπου, στους Στρωματείς του Κλήμεντος, στην Ευαγγελική Προπαρασκευή του Ευσεβίου. Ωστόσο οι αναφορές και τα κείμενα που συνδέονται με τον Ευπόλεμο στον Ευσέβιο και οι δυο αναφορές σε αυτόν στον Κλήμεντα, του 2ου αι. μ.Χ., θα πρέπει να αποδοθούν σε ένα δεύτερο συγγραφέα, στον Ψ-Ευπόλεμο. Ο αρχαιότερος Ιουδαίος συγγραφέας αναφέρεται από τον Ιώσηπο, ο οποίος όμως δε δίνει λεπτομέρειες. Οι μόνες πληροφορίες για τον αρχικό Ευπόλεμο υπάρχουν στον Κλήμεντα. Καθίσταται σαφές ότι ο αρχικός Ευπόλεμος χρησιμοποιεί την απελευθέρωση της Ιερουσαλήμ από τα ελληνικά στρατευματα στα 141 π.Χ. ως το έτος αφετηρία για τη χρονολόγησή του. Επιπλέον είναι πιθανό ότι χρησιμοποιούσε ως πηγή του το εβραϊκό κείμενο των Βασιλειών και όχι εκείνο των Ο΄. Ο Ευπόλεμος δε θα έπρεπε επομένως να χρησιμοποιηθεί για να υποστηριχθούν πρώιμες χρονολογήσεις των Ο΄.

Aron Pinker, "Qohelet 3,18 - a test?", 282-296
Μία ελαφρώς διαφορετική διαίρεση του κειμένου στο Εκκλ 3,18 οδηγεί στη γραφή לבר מהאלהים αντί για לברם האלהים, ὀπου το לבר σημαίνει στα αραμαϊκά "ξεχωριστά", ή το לבר = לבר σημαίνει "μόνος" προϋποθέτοντας μία σύγχυση των ר/ר. Σε κάθε περίπτωση προκύπτει ένα κείμενο, όπου γίνεται λόγος για τον άνθρωπο μακριά από το Θεό ή τον άνθρωπο χωρίς τον Θεό. Ο Εκκλησιαστής φαίνεται να πιστεύει ότι χωρίς τον Θεό ο άνθρωπος γίνεται εγωκεντρικός, όπως ένα ζώο.

Ας σκεφτούμε τη Βίβλο / Let's think the Bible

Σήμερα 26 Ιανουαρίου 2010 το ίδρυμα ΑΡΤΟΣ ΖΩΗΣ θα πραγματοποιήσει εκδήλωση με τον τίτλο "Ας σκεφτούμε τη Βίβλο".
Ομιλητές θα είναι:

• Μ. Κωνσταντίνου, Καθ. Π.Δ. του Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ.
• Θάνος Λίποβατς, Καθ. Πολιτικής Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
• Θανάσης Παπαθανασίου, Δρ. Θεολογίας και Διευθυντής Σύνταξης περιοδικού Σύναξη
• Σταύλος Ζουμπουλάκης, Πρόεδρος του Δ.Σ. του ιδρύματος Άρτος Ζωής

Μουσείο Μπενάκη, Κουμπάρη 1 & Βασ. Σοφίας, ώρα 19:00
Είσοδος ελεύθερη

Τα δίστιγμα στον Βατικανό κώδικα (3) / Distigmai in Codex Vaticanus (3)

Στο ιστολόγιο Evangelical Textual Criticism έχει αναρτηθεί το τρίτο μέρος της απάντησης του Payne στην εισήγηση του P. Head στην πρόσφατη συνάντηση της SBL σχετικά με τα δίστιγμα στον Βατικανό κώδικα.
Για να διαβάσετε το τρίτο μέρος, πατήστε εδώ.

Σαρκοφάγοι στην Καισάρεια / Sarcophagi in Caesarea Harbor

Στην επίσημη ιστοσελίδα της Ισραηλινής Υπηρεσίας Αρχαιοτήτων (IAA) έχει αναρτηθεί μία σύντομη ανακοίνωση για μία αρχαιολογική έκθεση στo λιμάνι της Καισάρειας. Ανάμεσα στα εκθέματα είναι και μία σαρκοφάγος της ύστερης περί το 300 μ.Χ., στο κάλυμμα της οποίας υπάρχει η παράστασης Μέδουσας (βλ. φωτό). [Α.Τ.: Οι απεικονίσεις της Μέδουσας επάνω στους τάφους είχε αποτροπαϊκή λειτουργία, να αποτρέψει κάθε επίδοξο τυμβωρύχο]. Το συγκεκριμένο μνημείο κατασκευάστηκε προφανώς από μέλη της ανώτερης τάξης της πόλης της Καισάρειας και αποτελεί ένα ακόμη δείγμα του εξελληνισμού της πόλης.

Στο δημοσίευμα της IAA αναφέρονται και άλλα εκθέματα, όπως επιγραφή αφιέρωσης κτιρίου που αναφέρει το όνομα "Κλεοπάτρα" ή μία ακόμη σαρκοφάγος με επιγραφή όπου κάποιος Ελίφις στήνει το μνημείο για τη γυναίκα του Μανοφίλα και σημειώνει: "κανείς δεν είναι αθάνατος κι έτσι είναι η ζωή".

Για να διαβάσετε ολόκληρο το δημοσίευμα, πατήστε εδώ.

(Πηγή: D. Meadows - RogueClassicism)

Πρακτικά συνεδρίου προς τιμήν του αποστόλου Παύλου / Proceedings of a Congress on Paul

Κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Effatà ο τόμος με τα πρακτικά συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε στη Θεολογική Σχολή του Τorino στις 13 και 14 Φεβρουαρίου 2009 με θέμα την προσωπικότητα του αποστόλου, τις επιστολές του και την πρόσληψή του από την αρχαιότητα έως και τους νεότερους χρόνους:

G. Ghiberti (εκδ.), Paolo di Tarso a 2000 anni dalla nascita, Effatà Editrice, Cantalupa 2009

ISBN: 978-88-7402-502-2

€ 28.00

Περιεχόμενα

• Piero Stefani, "Lo sfondo ebraico della vita e dell'opera di Paolo", 11-25
• Giuseppe Ghiberti, "La vicenda di Paolo : fariseo, cristiano, apostolo", 27-40
• Francesco Mosetto, "L'attività missionaria di Paolo", 41-60
• Romano Penna, "L'originalità del pensiero di Paolo di Tarso", 61-79
• Rinaldo Fabris, "Gli scritti autentici di Paolo", 81-95
• Stefano Romanello, "Le lettere 'deuteropaoline'", 99-113
• Giuseppe Betori, "Gli Atti degli Apostoli : elementi per una introduzione", 115-137
• Claudio Gianotto, "Paolo nelle Pseudo-Clementine", 139-152
• Giovanni Filoramo, "Paolo e la gnosi", 153-166
• Maria R. Marenco Bovone, "Paolo negli Apocrifi", 167-204
• Luigi Padovese, "Voci dalla letteratura patristica : Paolino da Nola e Ilario di Poitiers", 207-230
• Andrea Pacini, "Prospettive sull'influenza di Paolo nella teologia ortodossa", 231-249
• Giancarlo Pani, "L'epistolario paolino alle origini della Riforma protestante", 251-278
• Angelo Maffeis, 'La teologia paolina nella riforma cattolica del XVI secolo : Gasparo Contarini e il Colloquio di Religione di Regensburg (1541)", 279-314
• Oreste Aime, "Paolo di Tarso nella filosofia del Novecento", 317-346
• Anna Cantaluppi, "La figura dell'apostolo Paulo nell'"Istoria della compagnia di San Paolo" die Emanuele Tesa", 347-368
• Laura DeFanti, "Temi dell'iconografia paolina", 409-423

Συλλογικός τόμος προς τιμήν του J. Dunn / FS of J. Dunn

Κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Τ & Τ Clark ένας συλλογικός τόμος προς τιμήν του γνωστού καινοδιαθηκολόγου James D.G. Dunn, με αφορμή τα 70ά γενέθλιά του. Στον τόμο εξετάζονται διάφορα θέματα, στα οποία εργάστηκε στη διάρκεια της επιστημονικής του πορείας ο τιμώμενος καθηγητής, ο οποίος είναι μία από τις πιο σημαντικές μορφές στο χώρο της καινοδιαθηκικής ερμηνείας κατά τον 20ο και 21ο αι. Στον τόμο περιλαμβάνονται μελέτες που πραγματεύονται την ανάμνηση του Ιησού από τους μαθητές του, τη νέα προοπτική στην έρευνα για τον Παύλο, θέματα σχετικά με τον Ιουδαϊσμό της εποχής της Κ.Δ., το Νόμο, τη σωτηριολογία και την χριστολογία της Κ.Δ.

B.J. Oropeza / D.J. Mohrmann / C.K. Robertson, Jesus and Paul : global perspectives in honor of James D.G. Dunn for his 70th birthday, (Library of New Testament Studies 114), T & T Clark, London / New York 2009

ISBN: 978-0-567-62953-1

85 ευρώ

Περιεχόμενα τόμου

• James F. MacGrath, "Written islands in an oral stream : Gospel and oral traditions", 3-12
• Stephen I. Wright, "Debtors, laborers and virgins : the voice of Jesus and the voice of Matthew in three parables", 13-23
• Jey J. Kanagaraj, "Jesus' message of the kingdom of God : present and future tensions revisited", 24-34
• Ellen J. Christiansen, "Sinner according to words of the Law, righteous by works of love : boundary challenges in relation to the woman who anoints Jesus (Luke 7:36-50)", 35-45
• Graham H. Twelftree, "Jesus and magic in Luke-Acts",46-58
• Helen K. Bond, "Barabbas remembered", 59-71
• Arie W. Zwiep, "Judas and the Jews : anti-Semitic interpretation of Judas Iscariot, past and present", 72-82
• J.M. Scott, "Jews or Christians? : the opponents of Jesus in the Fourth Gospel ", 83-101
• Simon J. Gathercole, "New Testament christology in recent British scholarship : a sketch of distinctives and debates", 102-113
• Kenneth L. Schenck, "The worship of Jesus among early Christians : the evidence of Hebrews", 114-124
• Charles K. Robertson, "Inheriting the agitator's mantle : Paul and the nature of apostleship in Luke-Acts", 127-138
• Brisio J. Oropeza, "Running in vain, but not as an athlete (Galatians 2:2) : the impact of Habakkuk 2:2-4 on Paul's apostolic commission", 139-150
• Douglas C. Mohrmann, "Of 'doing' and 'living' : the intertextual semantics of Leviticus 18:5 in Galatians and Romans", 151-172
• Don Garlington, "Israel's triumphant king : Romans 1:5 and the scriptures of Israel", 173-183
• Lung K. Lo, "Paul and ethnicity : the paradigm of glocalization", 184-198
• Allan R. Bevere, "The cheirograph in Colossians 2:14 and the Ephesian connection", 199-206
• John Byron, "The epistle to Philemon : Paul's strategy for forging the ties of kinship", 207-216

Συναισθήματα και επιγραφές / Emotions and inscriptions

Στο ιστολόγιο Current Epigraphy έχει αναρτηθεί η περίληψη της εισήγησης που έκανε ο καθηγητής Άγγελος Χανιώτης στο πλαίσιο των συναντήσεων του Ancient History Seminary. O ομιλητής παρουσίασε επιγραφικά παραδείγματα όπου διασώζεται η αναφορά σε συναισθήματα όπως ενάργεια, οργή, θλίψη για την απώλεια αγαπημένων προσώπων κτλ. Θέμα της εισήγησης αποτέλεσαν και τα γραφήματα (graffiti) με άσεμνη γλώσσα.

Για να διαβάσετε την εκτενή περίληψη της εισήγησης, πατήστε εδώ.

Ιουδαϊκή αποκαλυπτική / Jewish apocalyptic

Στη συνάντηση του Σεμιναρίου Ορθοδόξου Ερμηνευτικής Θεολογίας του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας, η οποία έλαβε χώρα αυτήν την εβδομάδα (20.01.2010) ομιλητής ήταν ο καθηγητής της Π.Δ. και Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. κ. Δημήτριος Καϊμάκης.

Θέμα του ήταν η ιουδαϊκή αποκαλυπτική γραμματεία.

Πρόκειται για ένα γραμματειακό είδος το οποίο αναπτύχθηκε κυρίως στην περίοδο 200 π.Χ. με 100 μ.Χ. Στα κείμενα αυτά διαβάζουμε οράσεις για το μέλλον της ανθρωπότητας, αποκαλύψεις οι οποίες δίνονται από το Θεό μέσω του οραματιστή. Ήδη στην Π.Δ. έχουμε πρωτοαποκαλυπτικές αφηγήσεις (στον Ιεζεκιήλ ή στο Δευτεροησαΐα, για παράδειγμα). Η περίοδος της αιχμαλωσίας και εκείνη που ακολουθεί είναι εκείνες κατά τις οποίες αναπτύσσεται το είδος. Στο βιβλίο του Δανιήλ έχει ήδη πολλά από τα χαρακτηριστικά αυτού του γραμματειακού είδους. Ως περισσότερο αντιπροσωπευτικό ωστόσο του είδους θεωρείται το βιβλίο του Ενώχ, το οποίο γράφεται περίπου την ίδια εποχή.

Τα αποκαλυπτικά κείμενα διακρίνονται σε δύο είδη: α) ιστορικές αποκαλύψεις (επισκόπηση της ιστορίας και μεταστοιχείωση του κόσμου) και β) υπερκόσμια ταξίδια και αναβάσεις

Συνήθως σε αυτά τα κείμενα ακολουθείται μία στερεότυπη διαδικασία: περιγραφή της όρασης, παράκληση εκ μέρους του οραματιστή για ερμηνεία, ερμηνεία της όρασης.

Αποδέκτες της όρασης είναι σημαντικά πρόσωπα της ισραηλιτικής ιστορίας (Μωυσής, Ενώχ, Έσδρας κτλ.). Το ενδιαφέρον δεν βρίσκεται στο σχολιασμό του παρελθόντος αλλά στη σύνδεση του παρόντος με το μέλλον. Στον ευρύτερο κύκλο αποδεκτών της αποκάλυψης δίνεται επίσης μία εσχατολογική ηθική.

Έχουν διατυπωθεί διάφορες υποθέσεις για τις αιτίες που οδήγησαν στη γένεση αυτού του είδους καθώς και τους φορείς τέτοιων παραδόσεων (π.χ. σοφοί στη Βαβυλώνα ή Παλαιστίνη, Εσσαίοι, ευσεβείς της εποχής των Μακκαβαίων, Φαρισαίοι, ζηλωτές κτλ.). Είναι πιθανόν οι συγγραφείς τέτοιων κειμένων να ζούσαν σε ταραγμένες εποχές κι επιζητούσαν τη λύτρωση.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι αποκαλύψεις δεν περιορίζονται στον ιουδαϊκό χώρο κι ότι, όσον αφορά στο περιεχόμενό της, συνδέεται και με τη σοφιολογική γραμματεία.

Όσον αφορά στο περιεχόμενο αυτών των κειμένων ο καθηγητής επεσήμανε τα εξής χαρακτηριστικά:

1) Διαχωρισμός του κόσμου του συγγραφέα από την ερχόμενη Βασιλεία

2) Ύπαρξη ουράνιας και επίγειας βασιλείας

3) Ένα προκαθορισμένο σχήμα μέσα στην ιστορία που οδηγεί στα έσχατα, τα οποία είναι εγγύς

4) Διαφορετική θεώρηση της ιστορίας από ό,τι στην προφητεία (δεν τονίζεται η εκλογή του Ισραήλ αλλά οι επεμβάσεις του Θεού σε ολόκληρο τον κόσμο)

5) Αναπτυγμένη αγγελολογία / δαιμονολογία

6) Μία συγκεχυμένη εικόνα για τον Μεσσία

7) Η σωτηρία / μεσσιανική ευτυχία συνδέεται με τη Σιών και τονίζεται ο χωρισμός σε δικαίους και αδίκους

8) Στοιχεία υπερβατικότητας, μυθολογικά στοιχεία και δυαλισμός

Ο καθ. Δ. Καϊμάκης είναι ο συγγραφέας του βιβλίου Η ιουδαϊκή αποκαλυπτική γραμματεία και η θεολογία της, εκδ. Βάνιας 2007, το οποίο παρουσιάσαμε σε παλαιότερη ανάρτηση.

Το πρόβλημα απόδοσης των χριστολογικών όρων / Τhe problem of the translation of the christological titles

Στη συνάντηση του λεγόμενου Biblicum του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. ο καθηγητής της Π.Δ. και Πρόεδρος της Committee of Translation Policy της Βιβλικής Εταιρίας, κ. Μ. Κωνσταντίνου, παρουσίασε τον προβληματισμό της απόδοσης των χριστολογικών τίτλων κατά τη μετάφραση της Αγίας Γραφής σε γλώσσες λαών που δεν είναι κατ' ανάγκη χριστιανικοί. Η γλώσσα αποτελεί πάντοτε τμήμα ενός συγκεκριμένου πολιτισμού και η μεταφορά εννοιών και όρων από μία γλώσσσα σε μία είναι πάντοτε μία πρόκληση και παρουσιάζει μια ιδιαίτερη δυσκολία. Οι χριστολογικοί τίτλοι μέσα στην Κ.Δ. αποτελούν ένα πολύ δύσκολο σημείο της μετάφρασης. Καθώς έχουμε πλέον απομακρυνθεί από την παλαιότερη αντίληψη, η οποία έκανε τη διάκριση μεταξύ κατώτερων και ανώτερων πολιτισμών και από το δίπολο εκπολιτιστής και εκπολιτιζόμενος, τίθεται όλε και πιο επιτακτικά το ζήτημα του ορισμού των αποδεκτών ορίων στην απόδοση των βιβλικών κειμένων σε γλώσσες πολιτισμών μη αναγκαστικά χριστιανικών.

Στην περίπτωση των χριστολογικών τίτλων το πρόβλημα της απόδοσης τίθεται σε δύο επίπεδα: α) στο μεταφραστικό επίπεδο και β) στο θεολογικό επίπεδο. Είναι ανάγκη κάθε φορά να διερευνηθεί το υπόβαθρο του εκάστοτε χριστολογικού όρου. Πώς θα πρέπει, για παράδειγμα, να κατανοηθεί ο τίτλος "αμνός του Θεού": σύμφωνα με το λόγο του Βαπτιστή, όπου ο αμνός πλησιάζει την παράσταση του νικηφόρου αμνού της ιουδαϊκής αποκαλυπτικής ή σύμφωνα με τη θεολογική αντίληψη του Ιωάννη, όπου γίνεται η σύνδεση με τον πασχάλιο αμνό; Θα πρέπει βέβαια σε αυτό το σημείο να σημειωθεί και μία επιπλέον δυσκολία, το γεγονός ότι κάποιες παραστάσεις απουσιάζουν εντελώς από το αντιληπτικό πεδίο των αναγνωστών (π.χ. ο αμνός στους Εσκιμώους).

Στη συνέχεια ο ομιλητής επικεντρώθηκε στη σημασία του όρου "υιός του Θεού". Παρουσίασε το πιθανό περιεχόμενό του στον ιουδαϊκό κόσμο αλλά και τον τρόπο που γινόταν αντιληπτός από τους χριστιανούς.

Από την ανάλυση προέκυψε ακριβώς η δυσκολία απόδοσης, την οποία επεσήμανε ήδη στην αρχή της ομιλίας του ο κ. Κωνσταντίνου και τέθηκε το ζήτημα πώς η μεταφραστική και η θεολογική όψη μπορούν να συνδυασθούν με επιτυχία. Το θέμα που παρέμεινε ανοικτό προς διερεύνηση είναι το ποια μπορεί να είναι τα αποδεκτά όρια επαναδιατύπωσης όρων (και πιο συγκεκριμένα των χριστολογικών όρων), ώστε να γίνουν κατανοητοί από ακροατήρια με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο.