Το πρόβλημα απόδοσης των χριστολογικών όρων / Τhe problem of the translation of the christological titles

Στη συνάντηση του λεγόμενου Biblicum του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. ο καθηγητής της Π.Δ. και Πρόεδρος της Committee of Translation Policy της Βιβλικής Εταιρίας, κ. Μ. Κωνσταντίνου, παρουσίασε τον προβληματισμό της απόδοσης των χριστολογικών τίτλων κατά τη μετάφραση της Αγίας Γραφής σε γλώσσες λαών που δεν είναι κατ' ανάγκη χριστιανικοί. Η γλώσσα αποτελεί πάντοτε τμήμα ενός συγκεκριμένου πολιτισμού και η μεταφορά εννοιών και όρων από μία γλώσσσα σε μία είναι πάντοτε μία πρόκληση και παρουσιάζει μια ιδιαίτερη δυσκολία. Οι χριστολογικοί τίτλοι μέσα στην Κ.Δ. αποτελούν ένα πολύ δύσκολο σημείο της μετάφρασης. Καθώς έχουμε πλέον απομακρυνθεί από την παλαιότερη αντίληψη, η οποία έκανε τη διάκριση μεταξύ κατώτερων και ανώτερων πολιτισμών και από το δίπολο εκπολιτιστής και εκπολιτιζόμενος, τίθεται όλε και πιο επιτακτικά το ζήτημα του ορισμού των αποδεκτών ορίων στην απόδοση των βιβλικών κειμένων σε γλώσσες πολιτισμών μη αναγκαστικά χριστιανικών.

Στην περίπτωση των χριστολογικών τίτλων το πρόβλημα της απόδοσης τίθεται σε δύο επίπεδα: α) στο μεταφραστικό επίπεδο και β) στο θεολογικό επίπεδο. Είναι ανάγκη κάθε φορά να διερευνηθεί το υπόβαθρο του εκάστοτε χριστολογικού όρου. Πώς θα πρέπει, για παράδειγμα, να κατανοηθεί ο τίτλος "αμνός του Θεού": σύμφωνα με το λόγο του Βαπτιστή, όπου ο αμνός πλησιάζει την παράσταση του νικηφόρου αμνού της ιουδαϊκής αποκαλυπτικής ή σύμφωνα με τη θεολογική αντίληψη του Ιωάννη, όπου γίνεται η σύνδεση με τον πασχάλιο αμνό; Θα πρέπει βέβαια σε αυτό το σημείο να σημειωθεί και μία επιπλέον δυσκολία, το γεγονός ότι κάποιες παραστάσεις απουσιάζουν εντελώς από το αντιληπτικό πεδίο των αναγνωστών (π.χ. ο αμνός στους Εσκιμώους).

Στη συνέχεια ο ομιλητής επικεντρώθηκε στη σημασία του όρου "υιός του Θεού". Παρουσίασε το πιθανό περιεχόμενό του στον ιουδαϊκό κόσμο αλλά και τον τρόπο που γινόταν αντιληπτός από τους χριστιανούς.

Από την ανάλυση προέκυψε ακριβώς η δυσκολία απόδοσης, την οποία επεσήμανε ήδη στην αρχή της ομιλίας του ο κ. Κωνσταντίνου και τέθηκε το ζήτημα πώς η μεταφραστική και η θεολογική όψη μπορούν να συνδυασθούν με επιτυχία. Το θέμα που παρέμεινε ανοικτό προς διερεύνηση είναι το ποια μπορεί να είναι τα αποδεκτά όρια επαναδιατύπωσης όρων (και πιο συγκεκριμένα των χριστολογικών όρων), ώστε να γίνουν κατανοητοί από ακροατήρια με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο.