Βασιλείδης: μαρτυρίες για το πρόσωπο και το έργο του

Ετοιμάζοντας την εισήγησή μου για το συνέδριο της EABS στο Lincoln της Αγγλίας, η οποία θα έχει ως θέμα της τον τρόπο που παραθέτει και χρησιμοποιεί ο Κλήμης Αλεξ. κανονικά και απόκρυφα κείμενα, θα μοιραστώ μαζί σας κάποιες από τις πληροφορίες που συγκεντρώνω από διάφορες μελέτες σχετικά με το θεολογικό "κλίμα" κατά το 2ο αι. στην Αλεξάνδρεια.

Ένα από τα κύρια θέματα είναι οι γνωστικοί, τους οποίους αντιμετωπίζει ο Κλήμης στο έργο του Στρωματεῖς.

Στη σημερινή ανάρτηση και σε αυτές που θα ακολουθήσουν θέμα θα είναι ο Βασιλείδης. Όσα ακολουθούν στηρίζονται κυρίως στο άρθρο του Birger A. Pearson, "Basilides the Gnostic" στο συλλογικό έργο: Α. Marjanen / P. Luomanen (εκδ.), Α Companion to Second-Century Christian "Heretics", Brill 2005.

«Basilides haeresiarches in Alexandria commoratur. A quo gnostici» Με αυτόν τον τρόπο ο Ευσέβιος στο χρονικό του για το 16ο έτος της βασιλείας του Αδριανού συνδέει τον Βασιλείδης [Β.] με τις απαρχές του γνωστικισμού.

Πηγές για τον Βασιλείδη

Κύρια πηγή: Ειρηναίου, Κατὰ αἱρέσεων 1.24.3-7

Σε αυτόν στηρίζονται τρία άλλα κείμενα

- Ψ-Τερτυλλιανού, Adversus omnes haereses 1.5
- Eπιφανίου, Πανάριον 24
- Filastrius, Diversarum haereseon liber 32

Και τα τρία όμως φαίνεται ότι έχουν και κάποια άλλη πηγή, ίσως το χαμένο σήμερα Syntagma του Ιππολύτου.

Μία εντελώς διαφορετική εικόνα για το σύστημα του Βασιλείδη προκύπτει από τον έργο του Ιππολύτου, Refutatio omnium haeresium 7.20-27: ο Βασιλείδης στήριξε το σύστημά του στον Αριστοτέλη
Από τον 19ο αι. κι εξής οι ερευνητές δέχονταν τη μαρτυρία του Ιππολύτου ως εγγύτερη προς τη διδασκαλία του Βασιλείδη. Ο B. Layton (The Gnostic Scriptures 1987) κ.ά. υποστήριξαν ότι η μαρτυρία του Ειρηναίου ήταν περισσότερο αξιόπιστη, αφού συμφωνεί και με τα κείμενα του ίδιου του Βασιλείδη που διασώζονται από την Κλήμεντα Αλεξ.

Διάφορες άλλες μαρτυρίες
O Löhr (Basilides und seine Schule: Eine Studie zur Theologie- und Kirchengeschichte des zweiten Jahrhunderts 1996) συγκέντρωσε 15 αρχαία testimonia για τον Βασιλείδη και τη σχολή του.
Ο Β. στήριξε τη διδασκαλία του στο Σίμωνα τον Μάγο και τον Μένανδρο (Ειρηναίου, Κατὰ αἱρέσεων 1.24.1). Δίδαξε στην Αλεξάνδρεια, από όπου κατά πάσα πιθανότητα καταγόταν. Λιγότερο πιθανή είναι η εκδοχή του Ιππολύτου (7.27.13) να σπούδασε αλλού στην Αίγυπτο (κι όχι στην Αλεξάνδρεια) όπως και η μαρτυρία του Επιφάνιου (Πανάριον 24.1.1) ότι δίδαξε στη χώρα της Αιγύπτου. Έδρασε μάλλον από την εποχή του Αδριανού (117-138) έως την εποχή του Αντωνίνου Πίου (138-161) (Κλήμης, Στρωματεῖς 7.106.4-107.1).
Ο ίδιος ο Β. ισχυριζόταν ότι ήταν συνεχιστής της παράδοσης των αποστόλων (βλ. Κλήμεντος, Στρωματεῖς 7.106.4-107.1: ο Β. ισχυριζόταν ότι είχε δάσκαλό του τον Γλαυκία «τὸν Πέτρου ἑρμηνέα» και Στρωματεῖς 7.108.1: ο Β., όπως κι άλλοι, ισχυριζόταν ότι συνέχιζε τη διδασκαλία του αποστόλου Ματθία. Βλ. επίσης Ιππολύτου, Haer. 7.20.1).
Πιθανόν αυτός ο ισχυρισμός του Β. ήταν η απάντηση στην παράδοση Πέτρου-Μάρκου που επικρατούσε στους εκκλησιαστικούς κύκλους της Αλεξάνδρειας.
Σύμφωνα με τον Αγρίππα Κάστορα (Ευσεβίου, Ἐκκλ. Ἱστορία 4.7.5-8) ο Β. συνέταξε 24 έργα για το ευαγγέλιο. Οι προφήτες του ήταν ο Barkabbas, ο Barkoph κ.ά. με βαρβαρικά ονόματα. Δίδαξε σύμφωνα με τον Αγρίππα ότι οι χριστιανοί μπορούν να καταναλώνουν ειδωλόθυτα και να αρνούνται την πίστη τους σε καιρό διωγμών. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Πυθαγόρα όρισε μία πενταετή περίοδο σιωπής. Ίσως ο Αγρίππας να αναφέρεται στα Exegetica του Β., από τα οποία ο Κλήμης παραθέτει τρία κείμενα.
Σύμφωνα με τον Ωριγένη ο Β. συνέταξε ευαγγέλιο (Hom. Luc. 1) και «ωδές» ανάλογες με τους ψαλμούς του Βαλεντίνου (Enarrat. Job 21.12). Ίσως ωστόσο εδώ ο Ωριγένης να διασώζει εσφαλμένα την πληροφορία για τα εξηγητικά έργα του Β.
Μία σημαντική μαρτυρία για τη διδασκαλία του Β. παρέχει το κείμενο του Nag Hammadi, Η μαρτυρία της αλήθειας (Codex IX 3).

Ιστορία Χρόνων Κ.Δ.: χρονικό πλαίσιο, πηγές και εργαλεία

Όσον αφορά στα όρια της εποχής, την οποία εξετάζει η Ιστορία των Χρόνων της Κ.Δ., αυτά είναι βέβαια ευρύτερα από εκείνα της χρονικής περιόδου, κατά την οποία συγγράφηκαν τα κείμενα της Καινής Διαθήκης, δεν είναι όμως γενικά αποδεκτά από όλους τους ερευνητές. Άλλοι τοποθετούν την αρχή της εποχής αυτής στη Βαβυλώνια Αιχμαλωσία (για παράδειγμα οι Ι. Γαλάνης-Γ. Γαλίτης), άλλοι στη μακκαβαϊκή επανάσταση (Oskar Holtzmann), άλλοι στην ελληνιστική εποχή (H. Conzelmann / A. Lindemann, Robert Pfeiffer, Σ. Αγουρίδης) κι άλλοι στην άνοδο του Ηρώδη στην εξουσία (J. Felten, A. Hausrath, Th. Schmeller).(1) Ως ορόσημο του τέλους της εποχής της Καινής Διαθήκης ορίζεται συνήθως η επανάσταση του Bar Kochba (J. Felten, Γ. Γαλίτης – Ι. Γαλάνης, Σ. Αγουρίδης), ενώ κάποιοι ερευνητές προτιμούν την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 70 μ.Χ. (M. Schneckenburger, O. Holtzmann, E. Schürer).
Τέλος οι πηγές της Ιστορίας των Χρόνων της Καινής Διαθήκης είναι παρόμοιες με εκείνες των άλλων ιστορικών κλάδων και ειδικότερα εκείνων που ασχολούνται με την ιστορία της αρχαιότητας: άμεσες και έμμεσες, φιλολογικές και μη. Ανάμεσα στις σημαντικότερες συγκαταλέγονται ιουδαϊκά κείμενα της περιόδου (όπως τα βιβλία των Μακκαβαίων, τα έργα του Φίλωνα και του Φλάβιου Ιωσήπου), έργα Ελλήνων και Ρωμαίων ιστορικών (όπως του Τάκιτου, του Σουητώνιου, του Δίωνα Κασσίου κτλ.), ραββινικά κείμενα, διάφορα άλλα κείμενα της εποχής, πάπυροι, επιγραφές, νομίσματα, αρχαιολογικά ευρήματα. Ο ιστορικός ξεκινά από τις γραπτές πηγές, αξιοποιεί όμως επίσης τα αρχαιολογικά ευρήματα και τα πορίσματα της επιγραφικής, της παπυρολογίας, της νομισματικής κτλ. (2)

(1) Εξαίρεση αποτελεί ο Λ. Φιλιππίδης, ο οποίος τοποθετεί τις απαρχές της εποχής αυτής στην κλασική εποχή της αρχαίας Ελλάδος και στη Βαβυλώνια Αιχμαλωσία.
(2) Για τη σημασία της αρχαιολογίας στην ερμηνεία της Κ.Δ. βλ. W. Klaiber, „Archäologie und Neues Testament“, ZNW 72 (1981), σσ. 195-215. H σύνδεση της Ιστορίας Χρόνων με την αρχαιολογία φαίνεται ακόμη από τη διαπίστωση ότι ουσιαστικά μπορούμε να μιλούμε για «Αρχαιολογία του περιβάλλοντος της Κ.Δ. και της ιστορίας της», ό.π. σ. 202.

Άρθρο για πινακίδες με σφηνοειδή γραφή στο CDLJ

Από το ιστολόγιο Αwilum πληροφορούμαστε για τη δημοσίευση στο διαδίκτυο ενός άρθρου του CDLJ (Cuneiform Digital Library Journal) 2 (2009) με θέμα τη συλλογή πινακίδων με σφηνοειδή γραφή στο Florida State University.

Για να διαβάσετε το άρθρο (σε pdf), πατήστε εδώ.

BMCR: βιβλιοκρισία του υπομνήματος του D. Schwartz στο 2 Μακκαβαίων

Στην ιστοσελίδα το Bryn Mawr Classical Review έχει αναρτηθεί η βιβλιοκρισία του υπομνήματος του καθηγητή Daniel Schwartz στο 2 Μακκαβαίων (είχα παρακολουθήσει το σεμινάριό του για τα βιβλία των Μακκαβαίων στο Μόναχο πριν 2 χρόνια κι ήταν πραγματικά καταπληκτικός):

Daniel R. Schwartz, 2 Maccabees. Commentaries on Early Jewish Literature

Berlin/New York: Walter de Gruyter, 2008

ISBN 9783110191189

Reviewed by Frank Shaw, Cincinnati, Ohio

Για να διαβάσετε τη βιβλιοκρισία, πατήστε εδώ.

Ιστορία Χρόνων της Καινής Διαθήκης: περιεχόμενο του μαθήματος

Στη σημερινή ανάρτηση και σε κάποιες που θα ακολουθήσουν θα ασχοληθούμε με ένα επιμέρους μάθημα της βιβλικής επιστήμης τη λεγόμενη "Ιστορία Χρόνων της Καινής Διαθήκης" (Neutestamentliche Zeitgeschichte) και ειδικότερα με το περιεχόμενό του, τα ερευνητικά εργαλεία που χρησιμοποιεί και την ιστορία του.

Η βιβλική επιστήμη έχει ως αντικείμενό της κείμενα, τα οποία προέρχονται από έναν κόσμο, που χρονικά αλλά και τοπικά βρίσκεται πολύ μακριά από το σύγχρονο ερευνητή. Αυτή η απόσταση είναι σαφής από την πρώτη ήδη επαφή του με αυτά τα κείμενα, καθώς μέσα σε αυτά συναντά πρόσωπα και έννοιες, ήθη, ιδέες, αξίες που αντικατοπτρίζουν μία πραγματικότητα πολύ διαφορετική από τη δική του. Οι Σαδδουκαίοι και οι Φαρισαίοι, οι αρχιερείς και οι αρχισυνάγωγοι, οι Ρωμαίοι στρατιώτες και οι αξιωματούχοι, οι Ασιάρχες και οι πολιτάρχες, οι αγοραίοι της Θεσσαλονίκης, οι τεχνίτες της Εφέσου -για να αναφέρουμε μερικά πρόχειρα παραδείγματα -είναι πρόσωπα που αναμφισβήτητα ανήκουν σε έναν άλλο κόσμο. Έννοιες όπως Χριστός, δικαιοσύνη, απολύτρωσις, χάρις, Κύριος, σωτήρ, ευαγγέλιον, βασιλεία του Θεού – σταχυολογούμε βιαστικά μερικούς από τους όρους που συναντούμε μέσα στὴν Καινὴ Διαθήκη– δε μπορούν να γίνουν πλήρως κατανοητές με τη βοήθεια των παραστάσεων που διαθέτει ο ερμηνευτής από το δικό του - χρονικά και τοπικά οριζόμενο - παρόν. Για να μπορέσει λοιπόν ο ερμηνευτής να κατανοήσει και να εξηγήσει, να αναδείξει το πραγματικό περιεχόμενο των κειμένων και να αναπλάσει τον αφηγηματικό τους κόσμο, θα πρέπει να είναι εφοδιασμένος με τις απαραίτητες γνώσεις της εποχής, την οποία αντικατοπτρίζουν αυτά τα κείμενα. Αυτές οι γνώσεις, τις οποίες λόγω της χρονικής και τοπικής απόστασης ο ερευνητής δε διαθέτει εξαρχής, θα τον βοηθήσουν να «ξεκλειδώσει» τις μυστικές πόρτες του κειμένου στο μέτρο που αυτό είναι δυνατό και να ανακαλύψει το βαθύτερό τους νόημα. Αυτό το νόημα, σύμφωνα με τη μαρτυρία των ίδιων των κειμένων, είναι ο λόγος, η καταγραφή, της «εν Χριστώ αποκαλύψεως του Θεού και της διά Χριστού απολυτρώσεως του ανθρώπου» (Γ. Γαλίτη, Ἱστορία ἐποχῆς τῆς Καινῆς Διαθήκης, Επιμέλεια Ι. Γαλάνη, Εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη ⁵1991, σ. 5), η οποία όμως λαμβάνει χώρα μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι ή κατά τη μαρτυρία ενός από τα αρχαιότερα κείμενα της Καινής Διαθήκης «όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου» (Γαλ 4,4). Τις γνώσεις, που είναι απαραίτητες για την ιστορική κατανόηση του «πληρώματος» τις προσφέρει η Ιστορία των Χρόνων της Καινής Διαθήκης.
Η Ιστορία των Χρόνων της Καινής Διαθήκης επομένως είναι ο κλάδος της βιβλικής ερμηνευτικής, ο οποίος παρέχει στον ερμηνευτή τα ιστορικά εκείνα στοιχεία που χρειάζεται για να κατανοήσει το ευρύτερο πολιτικό, κοινωνικό, θρησκευτικό και ιδεολογικό πλαίσιο των κειμένων της Καινής Διαθήκης.
Δεν αποτελεί κατά συνέπεια μία από τις πολλές ερμηνευτικές μεθόδους, τις οποίες εφαρμόζει η βιβλική επιστήμη, αλλά μάλλον ένα εφόδιο απαραίτητο σε όλες τις μεθόδους (P. Pilhofer, „Die lokalgeschichtliche Methode“, στο έργο του ιδίου, Die frühen Christen und ihre Welt. Greifswälder Aufsätze 1996-2001, (WUNT 145), Mohr Siebeck, Tübingen 2002, σ. 9)
Η Ιστορία των Χρόνων της Καινής Διαθήκης δεν θα πρέπει να συγχέεται με την ιστορία της Καινής Διαθήκης, την ιστορία δηλαδή των επιμέρους κειμένων και του κανόνα της Καινής Διαθήκης, ούτε όμως και με την Ιστορία του Αρχέγονου Χριστιανισμού, την ιστορία δηλαδή της πρώτης Εκκλησίας μέχρι περίπου τον 2^ο αι. μ.Χ., αν και συχνά οι πορείες τους υπήρξαν παράλληλες και κάποιες φορές δύσκολα διακριτές μεταξύ τους. Στην περίπτωση της Ιστορίας των Χρόνων το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στις πολιτικές διαδικασίες και στους πολιτικούς θεσμούς (για παράδειγμα ρωμαϊκή διοίκηση, ρωμαίος αυτοκράτορας), σε κοινωνικούς θεσμούς και ομάδες (π.χ. το σχολείο, τους συλλόγους), σε μηχανισμούς κοινωνικής συνοχής (π.χ. τιμωρία, ευεργεσία), σε οικονομικές σχέσεις (π.χ. φορολογία, τελώνες, δούλους, κυρίους, κυριότητα γης), σε θρησκευτικά φαινόμενα και θρησκευτικές ομάδες (λατρείες διαφόρων θεοτήτων, μυστήρια, μαγεία, Ιουδαϊκή θρησκεία, Ναό, Φαρισαίους, Σαδδουκαίους κτλ.), σε ιδεολογικές τάσεις (π.χ. φιλοσοφικές σχολές), σε κοινωνικές αξίες (π.χ. τιμή, αισχύνη) αλλά και σε θέματα πολιτικής ιστορίας και ιστορικής γεωγραφίας.
Το μάθημα της Ιστορίας των Χρόνων της Κ.Δ., όπως άλλωστε δηλώνει και το ίδιο το όνομά του, είναι καταρχήν ιστορικό,διέπεται δηλαδή από τις αρχές της επιστήμης της Ιστορίας, εφαρμόζει τις ίδιες μεθόδους και, όπως θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε στη συνέχεια, ακολούθησε την ίδια εξέλιξη με τους άλλους κλάδους της ιστορικής επιστήμης κατά τα 200 περίπου χρόνια ζωής του. Ο σκοπός του όμως δεν είναι απλώς να περιγράψει το παρελθόν, εκείνο της εποχής των κειμένων της Κ.Δ., αλλά, όπως και στην περίπτωση των υπόλοιπων ιστορικών κλάδων, να το κατανοήσει και να το ερμηνεύσει.
Η ερμηνευτική αυτή διάσταση της Ιστορίας των Χρόνων της Κ.Δ. καθώς επίσης το γεγονός ότι λειτουργεί ως βοηθητικό εργαλείο κατανόησης και ερμηνείας των βιβλικών κειμένων, είναι οι αιτίες που ο κλάδος αυτός δεν αποτελεί τμήμα της Εκκλησιαστικής Ιστορίας αλλά μάθημα της βιβλικής ερμηνευτικής. Όπως παρατηρεί ο καθηγητής της Κ.Δ. του Παν/μίου του Βερολίνου Cilliers Breytenbach η Ιστορία των Χρόνων της Καινής Διαθήκης θα πρέπει να είναι προσανατολισμένη στην ερμηνεία των κειμένων της Κ.Δ., αυτά αποτελούν την αφετηρία και το τέλος, "το κείμενο παραμένει το σημείο προσανατολισμού" (Cilliers Breytenbach, „Auf den Text kommt es an. Zugänge zur urchristlichen Vergangenheit“, στο έργο της Eve-Marie Becker (εκδ.), Neustamentliche Wissenschaft. Autobiographische Essays aus der Evangelischen Theologie, (UTB 2475), A. Francke, Tübingen und Basel 2003, σ. 60)

BMCR: βιβλιοκρισίες

Στην ηλεκτρονική σελίδα του Bryn Mawr Classical Review έχουν αναρτηθεί βιβλιοκρισίες με ενδιαφέρον για όσους μελετούν τον αρχαίο κόσμο και το ιστορικοκοινωνικό περιβάλλον των κειμένων της Βίβλου ειδικότερα:

Nikolaos Kaltsas, Alan Shapiro (ed.), Worshiping Women: Ritual and Reality in Classical Athens. New York: Alexander S. Onassis Public Benefit Foundation (USA), 2008.
ISBN 9780977659845.
Reviewed by Jessica Paga

Ineke Sluiter, Ralph M. Rosen (ed.), Kakos: Badness and Anti-value in Classical Antiquity. Mnemosyne: Supplements. History and Archaeology of Classical Antiquity; 307. Leiden/Boston: Brill, 2008
ISBN 9789004166240

Tim G. Parkin, Arthur J. Pomeroy, Roman Social History: A Sourcebook.
Routledge Sourcebooks for the Ancient World. London/New York:
Routledge, 2007.
ISBN 9780415426756
Reviewed by Fanny Dolansky

Το νέο τεύχος του HTS

Στο νέο τεύχος του HTS Teologiese Studies / Theological Studies 65:1 (2009) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος:

Cas J.A. Vos, "The Psalms as hymns in a liturgical context"

Mε πολλούς τρόπους οι ψαλμοί εκπληρώνουν ένα ρόλο γέφυρας μεταξύ διαφόρων κατηγοριών. Στο εβραϊκό κείμενο του βιβλίου των Ψαλμών οι περισσότεροι ψαλμοί φέρουν συγκεκριμένους τίτλους. Ωστόσο κανένας από αυτούς τους τίτλους δε γεννήθηκε μαζί με τον ψαλμό. Αντίθετα παρέχουν στον αναγνώστη πληροφορίες όσον αφορά στη διαδικασία που οδήγησε στη συγκέντρωση όλων των ψαλμών σε μία συλλογή. Οι ψαλμοί είναι κάτι παραπάνω από μία λειτουργία κι η λειτουργία είναι κάτι παραπάνω από τους ψαλμούς. Οι ψαλμοί του Βιβλίου των Ψαλμών αποτελούν το θέμα του άρθρου. Είναι σαφές ότι ο αίνος στους ψαλμούς ακολουθεί διαφορετικά πρότυπα. Ο συγγραφέας επιχειρεί να διερευνήσει τη λειτουργική επίδραση που άσκησαν οι ψαλμοί σε λειτουργικές συνάφειες.

Hennie J.C. Pieterse, "Prediking oor die koninkryk van God: ’n Uitdaging in ’n nuwe konteks van armoede" (Preaching on the kingdom of God: A challenge in a new context of poverty)
Aφετηρία του συγκεκριμένου άρθρου είναι η κοινωνική κατάσταση της σημερινής Νότιας Αφρικής. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι το κήρυγμα των παραβολών για τη Βασιλεία του Θεού μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να βρουν ελπίδα και νόημα σε μία ζωή ως μαθητές του Ιησού. Η σύγχρονη κατανόηση εκ μέρους των καινοδιαθηκολόγων του πώς θα πρέπει να ερμηνεύονται οι παραβολές αποτελεί ένα από τα θέματα επίσης του άρθρου. Οι περισσότερες αυθεντικές εκδοχές των παραβολών του Ιησού θα πρέπει να κατανοηθούν ως διαφορικές μεταφορές. Το κήρυγμα για τη βασιλεία δίνει τη δυνατότητα μίας άλλης ζωής σε αντιπαράθεση προς τη βία, την αδικία και τις προκαταλήψεις των κοσμικών κρατών. Η εσχατολογία των παραβολών του Ματθαίου θα πρέπει να ερμηνευθεί ως ηθική εσχατολογία με πραγματικές διαστάσεις. Με αυτόν τον τρόπο σύμφωνα με τον συγγραφέα μπορούν οι παραβολές να αποκτήσουν περιεχόμενο και νόημα για το σημερινό άνθρωπο.

Japie P. Malan, "Die metafoor 'Saam met Christus gekruisig' in sosio-historiese konteks" (The metaphor ‘being crucified with Christ’ in sociohistorical context)

H σταύρωση είναι μία ιδέα πολύ μακριά από την εμπειρία και την αντίληψη του ανθρώπου του 21ου αι. Για να γίνει κατανοητή η δύναμη του μηνύματος του σταυρού, κανείς θα πρέπει πρώτα να ορίσει ποια ήταν η σημασία της σταύρωσης για τον άνθρωπο της αρχαιότητας. Τα δεδομένα σχετικά με το σταυρό και την σταύρωση συνδέονται άμεσα με την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα της εποχής. Ο συγγραφέας προσπαθεί να αποκαταστήσει μία αξιόπιστη και πιθανή κοινωνικοϊστορική συνάφεια για τη μεταφορά "Χριστῷ συνεσταύρωμαι". Παρουσιάζονται επίσης σχετική ορολογία καθώς και η πρακτική της σταύρωσης στους αρχαίους λαούς. Ο συγγρ. συζητά επίσης τις πιθανές διαφορές στο σχήμα του σταυρού και τις διαδικασίες σταύρωσης. Επιδιώκει επίσης να παρουσιάσει την αισχύνη και την απόρριψη που έπρεπε να υποστεί ο καταδικασμένος. Οι κοινωνικοϊστορικές προεκτάσεις της πρόθεσης "σύν" συζητώνται επίσης με σκοπό να καταδειχθεί η σημασία της για τον άνθρωπο του αρχαίου κόσμου. Τι καταλάβαινε και βίωνε ένας άνθρωπος, όταν του έλεγαν ότι θα πρέπει να σταυρωθεί μαζί με τον Χριστό; Με βάση το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής μια τέτοια δήλωση δημιουργούσε αμέσως ξεκάθαρα την εικόνα του τιμήματος που θα έπρεπε να καταβληθεί. Σήμαινε ότι κανείς θα έπρεπε να απαρνηθεί ό,τι του ήταν αγαπητό και σημαντικό στη ζωή του, ότι θα τον απέρριπταν η οικογένεια και οι φίλοι του, ότι θα έπρεπε να υποστεί πόνο - φυσικό και συναισθηματικό- καθώς επίσης σήμαινε ότι είχε την επίγνωση πως μια τέτοια απόφαση δε μπορούσε να ανακληθεί.

Johann-Albrecht Meylahn, "Responsibility, God and society: The cry of the other in the sacred texts as challenge towards responsible global citizenship"

O συγγρ. επιδιώκει να απαντήσει στο εξής ερώτημα: ποιο ρόλο διαδραματίζουν τα ιερά κείμενα στη διαμόρφωση μίας χριστιανικής ταυτότητας που είναι υπεύθυνη για το συνάνθρωπο σε μία πλουραλιστική κοινωνία; Τα ιερά κείμενα της ιουδαιο-χριστιανικής παράδοσης παρέχουν όχι μόνο την αντίληψη της απόλυτης διαφορετικότητας του Θεού, αλλά επίσης σχηματίζουν τη βάση για την κατανόηση από μέρους μας της ανθρωπότητας (ανθρωπολογίας) και του εαυτού μας (ταυτότητα). Αυτή η κατανόηση διαμορφώνεται μέσα από την ανταπόκρισή μας στο κάλεσμα του εντελώς Άλλου και των άλλων. Οι ταυτότητες παραδοσιακά διαμορφώνονται μέσα από την ταύτιση και τον αποκλεισμό του διαφορετικού οδηγώντας έτσι σε μία ηθική του αποκλεισμού και στην ευθύνη απέναντι στον εαυτό μας και στο όμοιο. Ωστόσο αυτά τα κείμενα, τα οποία διαμορφώνουν ταυτότητες, τονίζουν επίμονα τη διαφορετικότητα, η οποία αποτελεί πρόκληση στις παραδοσιακές ταυτότητες καλώντας τες να αναλάβουν την ευθύνη τους απέναντι στον άλλο. Η διαφορετικότητα που τονίζεται σε αυτά τα κείμενα μπορεί να πάρει πολλές μορφές: η διαφορετικότητα του αρχαίου κόσμου προς τον δικό μας, η διαφορετικότητα του υπερβατικού Άλλου, η διαφορετικότητα του ίδιου του κειμένου κτλ. Αυτές οι διαφορετικές μορφές διαφορετικότητας αποδομούν τις δικές μας ιδιαίτερες ταυτότητες, καλώντας μας έτσι σε μία συνεχή ευθύνη απέναντι στους άλλους. Αυτό το κάλεσμα μπορεί επίσης να αποτελέσει τη βάση για μία χριστιανική ταυτότητα και ηθική ενός παγκόσμιου πολίτη που συνεχώς ανταποκρίνεται στην πρόκληση του άλλου.

Pieter J.J.Botha, "Historical Jesus research and relevance in South Africa"
O συγγραφέας προσφέρει μία σύντομη ανασκόπηση των σημαντικοτέρων εξελίξεων στις σπουδές για τον ιστορικό Ιησού στη Ν. Αφρική. Μολονότι αυτές οι σπουδές δεν είναι χαρακτηριστικές ή κυρίαρχες στις νοτιοαφρικανικές καινοδιαθηκικές σπουδές, κάποια από τα επιτεύγματα των ερμηνευτών, που εργάζονται σε αυτό το χώρο, δεν αποτελούν μόνο σημαντικές συμβολές στην έρευνα αλλά έχουν σημασία και για τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η βιβλική επιστήμη γενικότερα στη Ν. Αφρική. Οι νοτιοαφρικές μελέτες για τον ιστορικό Ιησού παρουσιάζουν μία εξέλιξη από την απλή εφαρμογή αρχικά των λόγων και πράξεων του Ιησού σε μία περισσότερο σύνθετη αντιπαράθεση και σύνδεση του σύγχρονου με το αρχαίο πλαίσιο. Ο συγγρ. υποστηρίζει ότι αυτές οι εξελίξεις μπορούν να συμβάλουν στο σύγχρονο θεολογικό διάλογο.

Το νέο τεύχος του BN

Στο νέο τεύχος του Biblische Notizen 141 (2009) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα:

Paul Kruger, "Nonverbal communication and Narrative Literature: Genesis 39 and the Ruth Novella", 5-18

Ο συγγραφέας τονίζει την τάση των εγκυκλοπαιδειών για την εβραϊκή Βίβλο να αγνούν γενικά το φαινόμενο της μη λεκτικής επικοινωνίας. Μετά από μία σύντομη παρουσίαση των μελετών που έχουν δημοσιευθεί μέχρι σήμερα σχετικά με το θέμα σε σχέση με την αρχαία Εγγύς Ανατολή και την εβραϊκή Βίβλο, παρουσιάζονται ως παραδείγματα μη λεκτικής επικοινωνίας μία περικοπή από την ιστορία του Ιωσήφ (Γεν 39,12) και κάποιες ενδείξεις της μη λεκτικής κατηγορίας "proxemics" (αφορά τη σχέση χώρου και συμπεριφοράς) στην ιστορία της Ρουθ. Αυτή η παρουσίαση καθιστά σαφές το πόσο ενδιαφέρουσες προοπτικές μπορεί να έχει κανείς στη διάθεσή του, αν το ενδιαφέρον στραφεί σε κάποιες από αυτές τις μη λεκτικές συμβολικές λεπτομέρειες σε αυτές τις αφηγήσεις.

Carsten Ziegert, "Das Altargesetz Ex 20,24-26 und seine kanonische Rezeption", 19-34
Υπάρχει μία σαφής διάσταση μεταξύ του νόμου για το βωμό στο Έξ 20,24-26 και τις άλλες οδηγίες της Πεντατεύχου, οι οποίες ορίζουν τον τόπο και τον τρόπο της θυσίας. Λαμβάνοντας υπόψη την canonical approach αυτές οι εντάσεις του κειμένου συμβάλλουν στο θεολογικό εμπλουτισμό του. Στην άμεση συνάφεια ο νόμος για το βωμό παρουσιάζεται ως μία ρύθμιση που αφορά τη σύναψη της Διαθήκης στο Σινά. Τα οικοδομικά υλικά, που αναφέρονται στο κείμενο, παραπέμπουν στις πατριαρχικές παραδόσεις. Η απλότητα του σχεδιασμού τονίζει την εξάρτηση από τον Γιαχβέ. Στην κανονική πρόσληψη από το Έξ 24 έως και το 1 Χρον 21, οι ρυθμίσεις σχετικά με το νόμο του βωμού, εφαρμόζονται και στην ανανέωση της διαθήκης. Η τελευταία είναι ανεξάρτητη από το λατρευτικό συγκεντρωτισμό που περιγράφεται στο Δτν 12 και λαμβάνει χώρα σε συγκεκριμένες στιγμές της κανονικής αφήγησης.

Karin Schöpflin, "Naaman. Seine Heilung und Bekehrung im Alten und im Neuen Testament", 35-56
Η ιστορία της θεραπείας του Νααμάν είναι μία εξαιρετική περίπτωση ανάμεσα στις θεραπείες που επιτέλεσαν προφήτες καθώς λαμβάνει χώρα με μία εντολή που δίνει ο προφήτης στο όνομα του Θεού. Αυτό σημαίνει ότι ο μη-Ισραηλίτης Νααμάν θα πρέπει να έχει εμπιστοσύνη στην αποτελεσματικότητα αυτού του λόγου και να πράξει σύμφωνα με αυτόν. Επομένως αυτή η ιστορία συνδυάζει τη θεραπεία και τη μεταστροφή. Μέσα στην Κ.Δ. ο Νεεμάν και ο Ελισσαίος αναφέρονται σαφώς από τον Λουκά (4,27). Ωστόσο τα συνοπτικά ευαγγέλια χαρακτηρίζουν τη θεία εξουσία και δύναμη του Ιησού κάνοντας έμμεση αναφορά στο 2 Βασ 5. Επίσης το περιστατικό του Αιθίοπα ευνούχου που βαπτίζεται από τον Φίλιππο περιέχει αναφορές στην Π.Δ.

Joachim Eck, "Bilden Jes 6,1-11 und 1 Kön 22,19-22 eine Gattung? Ein umfassender exegetischer Vergleich. Teil 1", 57-66

Martin Leuenberger, "Blessing in Text and Picture in Israel and Levant. A Comparative Case Study on the Representation of Blessing in Hirbet el-Qom and on the Stela of Yehiawmilk of Byblos. Teil 2", 67-90

Στο παρόν άρθρο παρουσιάζεται η σημασία της ευλογίας στην ανατολική Μεσόγειο κατά την πρώτη χιλιετηρίδα π.Χ. με τη βοήθεια δύο παραδειγμάτων από τις πηγές: την επιγραφή από το Hirbet el-Qom (Qom 3) και τη στήλη του Yehiawmilk από τη Βύβλο, στις οποίες έχουμε ταυτόχρονα παράσταση και κείμενο. Τα δύο ευρήματα συγκρίνονται μεταξύ τους με σκοπό να ερμηνευθεί η έννοια της ευλογίας, η οποία στηρίζεται σε μία συνεργία εικόνας και κειμένου.

Nicalae Roddy, "Perforated Tripodal Vessels at Iron II Bethsaida-Tzer", 91-100

Κατά τα τελευταία χρόνια υπάρχει μία συζήτηση σχετικά με την πιθανή χρήση τρυπητών κυπέλων σε τρίποδες, τα οποία βρέθηκαν in situ στο λατρευτικό χώρο στην πύλη της πόλης Bethsaida και χρονολογούνται στην Εποχή του Σιδήρου ΙΙ. Η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από το ερώτημα, εάν αυτά τα κύπελλα ήταν θυμιατά ή κύπελα σπονδών. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι χρησιμοποιούνταν για αρωματικά φυτά και μυρωδικά γενικότερα με σκοπό τον αρωματισμό των κρεάτων που προσφέρονταν για θυσία.

Friedrich Gustav Lang, "Maßarbeit im Markus-Aufbau. Stichometrische Analyse und theologische Interpretation. Teil 2", 101-116

Σύμφωνα με τον συγγραφέα το ευαγγέλιο του Μάρκου είναι δομημένο όπως μία αρχαία τραγωδία. Με τη βοήθεια της στιχομετρίας ο συγγρ. παρουσιάζει τη δομή του κειμένου:ο πρόλογος (1,1-13) και ο επίλογος (16,1-8) πλαισιώνουν 5 "πράξεις": 1,14-3,6. 3,7-8,21. 8,22-10,45. 10,46-13,37. 14,1-15,47. Χρησιμοποιώντας το δεκαπεντασύλλαβο "στίχο" (το αρχαίο ελληνικό μέτρο για την πρόζα) προκύπτει ένα σύνολο 48 x 34 =1632 στίχων: το τμήμα της Γαλιλαίας (1,14-8,21) και της Ιουδαίας (10,1-16,8) π.χ. αποτελούνται το καθένα από 21 x 34 = 714 στίχους. Η στιχομετρική ανάλυση αποκαλύπτει πολλές ομόκεντρες δομές και αναλογίες. Αυτό προδίδει λογοτεχνικές φιλοδοξίες εκ μέρους του συγγραφέα του ευαγγελίου. Ο συγγρ. (Ιωάννης-Μάρκος;) φαίνεται να κάνει μία ιδιαίτερα λεπτή θεολογική διάκριση, όταν διακρίνει μεταξύ του "Χριστού"(βασιλιά των Ιουδαίων) και του "Υιού του Θεού" (γενικότερη έννοια), μεταξύ της προ-πασχάλιας "αρχής του ευαγγελίου" και του καθαυτού "ευαγγελίου" που εξαγγέλλεται το πρωί του Πάσχα. Μέσα από μία νέα ανάγνωση η Γαλιλαία είναι ο τόπος, όπου εμφανίζεται ο Αναστάς.

Rainer Schwindt, "Der Klageruf der Märtyrer. Exegetische und theologische Überlegungen zu Offb 6,9-11. Teil 1", 117-126

Άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος στο νέο ThG

Στο νέο τεύχος του Theologie und Glaube 99 (2009) δημοσιεύονται μεταξύ άλλων και τα εξής άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος:

Thomas Hieke, "'Glaubt ihr nicht, so bleibt ihr nicht' (Jes 7,9). Die Rede vom Glauben im Alten Testament", 27-41
Το λογοπαίγνιο που υπάρχει στο εβραϊκό κείμενο του Ησ 7,9 και το οποίο μεταφράζεται στην NRSV ως "If you do not stand firm in faith, you shall not stand at all" στρέφει την προσοχή μας στη ρίζα 'aman ("είμαι αξιόπιστος, σταθερός, ασφαλής"). Τα παράγωγα αυτής της ρίζας -το επίρρημα "amen", δύο ουσιαστικά και δύο ρηματικές ρίζες- συνιστούν το σημασιολογικό πεδίο της ιδέας της "πίστης" στην εβραϊκή Βίβλο: την υπόσχεση να μείνει κανείς πιστός σε κάποιον ή κάτι με τις πράξεις του, να μιμηθεί την πιστότητα του Θεού, να εμπιστευθεί τον Θεό και να πιστέψει στους μάρτυρες και αγγελιοφόρους του και να προσκολληθεί κανείς στον Θεό και να εμπιστευθεί την αγάπη του Θεού.

Ansgar Moenikes, "Gottesbeziehung. Zum Proprium alttestamentlicher Theologie", 63-73
H πηγή και η βάση της θεολογίας της Π.Δ. είναι η απελευθέρωση του Ισραήλ από τη δουλεία της Αιγύπτου με την παρέμβαση του Γιαχβέ - μία μοναδική στιγμή ίδρυσης στην ιστορία ενός λαού της αρχαίας Εγγύς Ανατολής, η οποία εγκαινίασε μία μοναδική σχέση μεταξύ του Ισραήλ και του Θεού. Η μοναδικότητα αυτής της σχέσης κι η αμεσότητά της καθίστανται σαφείς μέσα από τις ιδέες της αγάπης και της νομοθεσίας. Σύμφωνα με την κυρίαρχη θεολογία της Π.Δ. ο βασιλιάς δε βρίσκεται μεταξύ του Θεού και του λαού κι επομένως όχι επικεφαλής του λαού, όπως συνέβαινε σε άλλους πολιτισμούς της αρχαίας Εγγύς Ανατολής. Δεν κυβερνά τους υπηκόους του, αλλά είναι ένας από τους "αδελφούς" του (Δτν 17,20). Επίσης η μεταγενέστερη μονοθεϊστική γενίκευση της σχέσης με τον Θεό συνήθως δε συμπεριλαμβάνει μία ιεραρχικά ανώτερη εξουσία, η οποία κυβερνά το λαό και βρίσκεται μεταξύ αυτού και του Θεού. Ο εσχατολογικός βασιλιάς Ιησούς, ο οποίος σύμφωνα με το Μτ 25,31-46 κυβερνά και κρίνει το λαό, ταυτίζεται με τους "αδελφούς" του. Αυτή η ιδέα κατέστη σημαντική χριστολογική πρόταση πίστης που απαντά και σήμερα στην θεολογία.

Αρχαιολογικά ευρήματα από την Ιερουσαλήμ

Σε διάφορα βιβλικά ιστολόγια σήμερα έγινε λόγος για δύο ευρήματα από την Ιερουσαλήμ.

Το πρώτο είναι η λαβή μίας στάμνας, επάνω στην οποία βρέθηκε χαραγμένο το όνομα "Menachem". Σύμφωνα με το δημοσίευμα της εφημερίδας Haaretz το εύρημα χρονολογείται κάπου μεταξύ του 2000-1900 π.Χ. και την περίοδο του πρώτου Ναού (7ος - 6ος αι. π.Χ.). Στο δημοσίευμα γίνεται λόγος για την ταυτότητα αυτού του προσώπου, αν και φυσικά τίποτε στο συγκεκριμένο εύρημα δεν οδηγεί σε μία ασφαλή ταυτοποίηση του ιδιοκτήτη της στάμνας. Για να διαβάσετε το σχετικό δημοσίευμα, πατήστε εδώ.

Η δεύτερη είδηση (μέσω του ιστολογίου του Jim West) έχει αναρτηθεί στην ηλεκτρονική σελίδα του Υπουργείου Εξωτερικών του Ισραήλ και αφορά στο εύρημα ενός σφραγιδόλιθου της περιόδου του πρώτου Ναού, που φέρει το όνομα Σαούλ (φωτογρ.). Για να διαβάσετε ολόκληρο το δημοσίευμα, πατήστε εδώ.

Πρακτικά συνάντησης με θέμα τα γνωστικά κείμενα

Κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Peeters ο συλλογικός τόμος με τις εισηγήσεις που διαβάστηκαν στο πλαίσιο συνάντησης που έλαβε χώρα στο Quebec το 2003 και είχε ως θέμα της το Ευαγγέλιο του Θωμά και τα κείμενα του Nag Hammadi:

L. Painchaud / P.-H. Poirer (εκδ.), Colloque International "L'Évangile selon Thomas et les Textes de Nag Hammadi" : Québec, 29-31 mai 2003
Québec, Canada ; Louvain ; Paris : Presses de l'Université Laval ; Peeters
2007
ISBN: 978-90-429-2055-2
80 EURO

Περιεχόμενα βιβλίου

• Louis Painchaud, "L'édition et la traduction française des textes de Nag Hammadi à l'Université Laval : conférence d'ouverture", 1-15
• Bernard Barc, "Caïn, Abel et Seth dans l'Apocryphon de Jean (BG) et dans les Écritures", 17-42
• François Bovon, "Les sentences propres à Luc dans l'Évangile selon Thomas", 43-58
• Serge Cazelais, "L'âme et ses amants", 59-74
• John K. Coyle, "The Gospel of Thomas in Manichaeism?", 75-91
• Jean D. Dubois, "'Soyez passant', ou l'interprétation du logion 42 de l'Évangile selon Thomas", 93-105
• Ismo Dunderberg, "Greeks and Jews in the 'Tripartite Tractate'", 107-129
• Francisco García Bazán, "Les origines de la philosophie chrétienne et les gnostiques : la contribution des écrits de Nag Hammadi", 131-155
• Claudio Gianotto, "Quelques aspects de la polémique anti-juive dans l'Évangile selon Thomas", 157-173
• Jesper Hyldahl, "The refinement of mind : unique features in Gnostic apophaticism", 175-186
• Steve Johnston, "La Correspondance apocryphe entre Paul et les Corinthiens : problèmes reliés à l'identification des adversaires", 187-230
• Michael Kaler, "Those sneaky Valentinians", 231-250
• Alain LeBoulluec, "De l'Évangile des Égyptiens à l'Évangile selon Thomas en passant par Jules Cassien et Clément d'Alexandrie", 251-275
• Annik Martin, "A propos de la lettre attribuée à Clément d'Alexandrie sur l'évangile secret de Marc", 277-300
• Andrea L. Molinari, "The Parable of the Lost Sheep and its lost interpretation : a proposal for Gospel of Thomas 107 as stage 1 in an early Christian Jesus trajectory", 301-322
• Tito Orlandi, "Nag Hammadi texts and the Coptic literature", 323-334
• Anne Pasquier - François Vouga, "Le genre littéraire et la structure argumentative de l'Évangile selon Thomas et leurs implications christologiques", 335-362
• Stephen J. Patterson, "The Parable of the Catch of Fish : a brief history (on Matthew 13:47-50 and Gospel of Thom 8)", 363-376
• Timothy Pettipiece, "The nature of "true worship" : anti-Jewish and anti-gentile polemic in Heracleon (fragments 20-24)", 377-393
• Bernard Pouderon, "La génération du monde dans le mythe valentinien et la doctrine aristotélicienne de la génération", 395-415
• Tuomas Rasimus, "The serpent in Gnostic and related texts", 417-471
• René M. Roberge, "La dynamis dans les Oracles chaldaïques et la Paraphrase de Sem (NH VII,1)", 473-514
• James M. Robinson, "A pre-canonical Greek reading in Saying 36 of the Gospel of Thomas", 515-557
• Jean M. Rosenstiehl, "Crime et châtiment au quatrième ciel: NH V,2: 20,5-21,21 : contribution à l'étude de l'Apocalypse copte de Paul", 559-583
• Einar Thomassen, "From wisdom to gnosis", 585-598
• John D. Turner, "The Book of Thomas and the Platonic Jesus", 599-633
• Jennifer Wees, "False prophets are false fathers : clairvoyance in the career of Shenoute of Atripe", 635-652

Τα αρχαιολογικά πάρκα της Ιερουσαλήμ και η αρχαιολογική τους σημασία

Στο ιστολόγιο The Bible and Interpretation αναρτήθηκε σήμερα ένα κείμενο του καθηγητή του Παν/μίου Duke (ΗΠΑ) Eric M. Meyers με θέμα τα αρχαιολογικά πάρκα στην Ιερουσαλήμ, τη σχέση τους με την αρχαιολογία και την αποκατάσταση του παρελθόντος καθώς και την ανάγκη απεγκλωβισμού τους από οποιαδήποτε πολιτική σκοπιμότητα. Για να διαβάσετε το σχετικό άρθρο, πατήστε εδώ.

Το νέο τεύχος του Horizons in Biblical Theology

Στο νέο τεύχος του Horizons in Biblical Theology 31:1 (2009) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα:


Wang-Huei Liang, "Is She Not My Wife, and Am I Not Her Husband?", 1-11

H ιστορία αγάπης του προφήτη Ωσηέ και της γυναίακς του εκλαμβάνεται ως μία μεταφορά, η οποία σηματοδοτεί τη σχέση μεταξύ του Γιαχβέ και του λαού του Ισραήλ. "Γιατί δεν είναι η γυναίκα μου και εγώ δεν είμαι ο άνδρας της" είναι μία από τις φράσεις που λέει ο προφήτης, όταν η γυναίκα του τρέχει πίσω από τους εραστές της. Αν κατανοήσουμε τη φράση κατά λέξη, τότε ο Ωσηέ ανακοινώνει το διαζύγιό του με τη γυναίκα του. Αυτή η ερμηνεία ωστόσο έρχεται σε αντίθεση προς αυτό που διαβάζουμε στη συνάφεια. ναλλακτικά η δήλωση του Ωσηέ θα μπορούσε να κατανοηθεί ως ρητορική ερώτηση, όπως υποστηρίζει ο Weems. To παρόν άρθρο στηρίζεται στη γραμματική, στη συναφειακή και διακειμενική ανάλυση και προτείνει ότι η συγκεκριμένη φράση πρέπει να κατανοηθεί ως ρητορική ερώτηση: "γιατί δεν είναι η γυναίκα μου κι εγώ δεν είμαι ο άνδρας της;" και φυσικά περιμένει ο αναγνώστης ή το ακροατήριο να απαντήσουν "ναι".

Jerry L. Sumney, "Post-Mortem Existence and Resurrection of the Body in Paul", 12-26

Αν διαβάσουμε στα 1 Κορ 15, 2 Κορ 4-5, 1 Θεσσ 4 και Φιλ 1 μέσα στις ευρύτερες ιστορικές και επιστολικές τους συνάφειες, φαίνεται να υπαινίσσονται αυτά τα κείμενα ότι ο Παύλος θεωρεί πως οι περισσότεροι άνθρωποι (ανάμεσά τους και πιστοί) παύουν να υπάρχουν μετά τον θάνατο. Οι μάρτυρες κι άλλοι άνθρωποι με εξαιρετική πίστη (ανάμεσά τους κι οι απόστολοι που πεθαίνουν για την πίστη τους) μπορεί να είναι η εξαίρεση στο γενικό κανόνα κι επομένως απολαμβάνουν μίας περιορισμένης ύπαρξης μαζί με το Θεό πριν την παρουσία. Ο Παύλος δεν φαίνεται να έχει υπόψη του κάποιο είδος συνειδητής ή ασυνείδητης ενδιάμεσης κατάστασης για τους περισσότερους ανθρώπους που έχουν πεθάνει. Απλά περιμένουν την παρουσία για να πάρουν ζωή με το αναστημένο σώμα, το οποίο θα είναι στο πρότυπο του σώματος του αναστημένου Ιησού. Αυτή η μορφή ύπαρξης ορίσθηκε από το Θεό για τους ανθρώπους και αυτή είναι κατάλληλη για την ολοκλήρωση του ανθρώπου. Η απόκτηση σώματος είναι για τον Παύλο μία σημαντική πλευρά της πλήρους ύπαρξης.

David J. Downs, "The Specter of Exile in the Story of Jonah", 27-44
Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του σε στοιχεία του χωροταξικού σκηνικού της αφήγησης ο συγγραφέας εξετάζει τρόπους με τους οποίους οι μνήμες της εξορίας "στοιχειώνουν" την ιστορία του Ιωνά. Ενώ ο Ιωνάς δεν είναι ένα βιβλίο για την αιχμαλωσία, η τραυματική εμπειρία του ξεριζωμού και της αιχμαλωσίας ρίχνει τη σκιά της σε όλην την αφήγηση του βιβλίου. Την ίδια στιγμή η συνειδητοποίηση του ανοίγματος του Θεού προς τους εχθρούς του Ισραήλ -ακόμη κι αυτούς που τελικά ήταν υπεύθυνοι για τη βίαιη απέλαση από τη χώρα- αντικατοπτρίζει μία τάση στην ιουδαϊκή σκέψη με μία σαφώς θετική στάση προς τα έθνη. Ο βίαιος εθνικισμός, είτε αυτός του Ισραήλ είτε των κατακτητών του, δεν έχει στο βιβλίο του Ιωνά τον τελευταίο λόγο παρά την τρομακτική πραγματικότητα της εξορίας, η οποία λειτουργεί ως το υπο-κείμενο τόσο για το βιβλίο του Ιωνά όσο και για ένα μεγάλο μέρος της βιβλικής γραμματείας.

Michael Avioz, "Moses in the Passover Haggadah", 45-50
Σε αυτό το άρθρο ο συγγραφέας επιχειρεί να αποκαλύψει τους λόγους για την παράλειψη του Μωυσή από την haggadah του Πάσχα. Σύμφωνα με την ερμηνεία του οι συντάκτες της haggadah εξέφρασαν μία γνώμη για ένα θέμα, το οποίο ήδη απασχολούσε τους συγγραφείς των βιβλικών ιστοριών. Εάν το όνομα του Μωυσή εμπλεκόταν στην haggadah, αυτό τότε θα απομάκρυνε από το στόχο της που ήταν να αποδοθεί το θαύμα αποκλειστικά και μόνο στον Θεό.

James A. Metzger, "Where Has Yahweh Gone? Reclaiming Unsavory Images of God in New Testament Studies", 51-76

Υποστηρίζεται ότι σύγχρονες εκδόσεις στις καινοδιαθηκικές σπουδές, ακόμη κι εκείνες που υιοθετούν τις περισσότερο προοδευτικές στρατηγικές ανάγνωσης του κειμένου, προδίδουν μία έντονη προτίμηση για μία απόλυτα αγαθή, δίκαιη και εύσπλαχνη θεότητα που δεν προσβάλλει τις ευαισθησίες μας. Λαμβάνοντας υπόψη τον πλούτο σε εναλλακτικές περιγραφές της θεότητας στην εβραϊκή Βίβλο, ένα σημαντικό διακείμενο για τους ερευνητές που προσπαθούν να σκιαγραφήσουν την εικόνα του Θεού στα κείμενα της Κ.Δ., προκαλεί έκπληξη το ότι τόσο λίγα από αυτά τα πορτραίτα λαμβάνονται σοβαρά υπόψη, κάτι που υπαινίσσεται μία ροπή προς μία υπερβολική θρησκευτικότητα. Ο συγγραφέας παρουσιάζει τα διάφορα οφέλη που προκύπτουν από τις δυσάρεστες κάποιες φορές παραστάσεις για το Θεό στη Βίβλο και τα μειονεκτήματα που έχει η σημερινή θεότητα της αγάπης, του ελέους και της δικαιοσύνης, προτείνει ένα άνοιγμα του διακειμενικού μας ρεπερτορίου έτσι ώστε σε αυτό να συμπεριληφθούν και λιγότερο θετικές παρουσιάσεις της θεότητας, οι οποίες μπορεί να μας οδηγήσουν σε νέους δρόμους στις ερμηνευτικές μας εξερευνήσεις.

BAR: ένα άρθρο για την επιγραφή του Shebnayahu

Ο Robert Deutsch δημοσιεύει στην ηλεκτρονική έκδοση του BAR ένα άρθρο για την επιγραφή που θεωρείται ότι αναφέρει τον Shebnayahu, αξιωματούχου για τον οποίο γίνεται λόγος στο βιβλίο του Ησαΐα. Στο άρθρο αναφέρεται επίσης διεξοδικά στο εύρημα σφραγίδων από την πόλη της Λαχίς, που έφεραν το όνομα του Shebnayahu. Για να διαβάσετε το άρθρο, πατήστε εδώ.

Το νέο τεύχος του JbBTh

Το νέο τεύχος του Jahrbuch für biblische Theologie 23 (2009) έχει ως θέμα του την έννοια της γης και ειδικότερα της γης του Ισραήλ στα κείμενα της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης:

Irmtraud Fischer, "Israels Landbesitz als Verwirklichung der primordialen Weltordnung : die Bedeutung des Landes in den Erzeltern-Erzählungen", 3-24
Το θέμα του άρθρου είναι η έννοια της "γης" στις ιστορίες των Πατριαρχών στο βιβλίο της Γένεσης. Αναλύονται πληροφορίες για τα σύνορα της χώρας, για τον αυτόχθονα πληθυσμό καθώς και το πώς περιγράφεται η απομάκρυνση από τη γη. Τα κείμενα της Γένεσης που εμπεριέχουν την θεία υπόσχεση για τη Γη συγκρίνονται με τις διαφορετικές αντιλήψεις για τη γη που απαντούν στις διαφορετικές θεολογικές προσεγγίσεις της Πεντατεύχου. Τέλος στο άρθρο παρουσιάζεται η υπόσχεση για τη γη σε σχέση με την ιστορία της δημιουργίας: ο Νόμος ερμηνεύει τη δωρεά της γης ως εκπλήρωση μίας υπόσχεσης σε όλον τον Ισραήλ.

Edward Noort, "'Denn das Land gehört mir, Ihr seid Fremde und Beisassen bei mir' (Lev 25,23) : Landgabe als eine kritische Theologie des Landes", 25-45
Στο άρθρο εξετάζεται η σημασία της έννοιας "γη" μέσα στην εβραϊκή Βίβλο αξιολογώντας την σε τρεις κυρίως τομείς: στις προφητικές παραδόσεις, στις υμνολογικές παραδόσεις και στις "ιστορικές" αφηγήσεις. Στη συνέχεια παρουσιάζει με αδρές γραμμές μία κριτική "θεολογία της γης" διερευνώντας αναγνωρίσιμες τάσεις μέσα στον Κώδικα της Αγιότητας, στην ιερατική θεολογία και στο βιβλίο του Ιησού ως παράδειγμα δευτερονομιστικής θεολογίας. Ο συγγραφέας καταλήγει ότι κάθε σώμα κειμένων αντιλαμβάνεται το θέμα της "γης" τόσο διαφορετικά ώστε από μία βιβλικά οπτική γωνία δε μπορεί να καταλήξει κανείς σε μία πρόσληψη στηριζόμενη σε μία ιδεολογία της κατοχής. Η ιδέα της αιώνιας ιδιοκτησίας της γης από τον Γιαχβέ καθιστά δυνατή μία κριτική θεολογία, η οποία να επικεντρώνεται στις ηθικές προϋποθέσεις εγκατάστασης σε αυτήν τη γη.

Kathrin Liess, "'Die auf JHWH hoffen, werden das Land besitzen' (Psalm 37,9) : zur Landthematik in den Psalmen", 47-73
Προσλαμβάνοντας και καθιστώντας επίκαιρο με διάφορους τρόπους το θέμα της γης το Βιβλίο των Ψαλμών παρουσιάζει τη σημασία αυτού του θέματος για τη συγκεκριμένη πραγματικότητα του προσευχόμενου ανθρώπου. Στους θρήνους του λαού (Ψα 44. 80 κ.ά.) και στους ψαλμούς της ιστορίας (Ψα 78. 105 κ.ά.) η προηγούμενη δωρεά της γης μετατρέπεται στην ελπίδα για τη γη έχοντας βέβαια υπόψη την πραγματικότητα ότι η γη έχει πια χαθεί. Στους σοφιολογικούς ψαλμούς, όπως για παράδειγμα στον Ψα 37, η υπόσχεση της γης περιορίζεται στους φτωχούς και δίκαιους ανθρώπους. Με την υπόσχεση της γης επιβεβαιώνεται η εγκυρότητα της σχέσης "πράξη-αποτέλεσμα" και εγκαινιάζεται μία ιδιαίτερη σχέση με το Θεό. Οι Ψα 16, 73 και 142 παρέχουν μία μοναδική δήλωση για τον Θεό: η φράση "ο Γιαχβέ είναι η μερίδα της κληρονομίας μου" περιέχει μία μεταφορική ορολογία για τη γη, η οποία εκφράζει τη συνεχή σχέση του προσευχόμενου με το Θεό ενόψει της θλίψης και του θανάτου.

Jacob C. de Vos, "Die Bedeutung des Landes Israel in den jüdischen Schriften der hellenistisch-römischen Zeit", 75-99
Η πραγματική χώρα του Ισραήλ διαδραματίζει ουσιαστικά ένα μικρό μόνο ρόλο στην ιουδαϊκή γραμματεία των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Γενικά η γη του Ισραήλ κατανοείται ως μία εσχατολογική ενότητα ή μία πνευματική "πατρίδα". Περισσότερο σημαντική από τη γη του Ισραήλ είναι η Ιερουσαλήμ, η πραγματική και/ή η συμβολική, ως το κοινό λατρευτικό κέντρο και σημείο αναφοράς όλων των Ιουδαίων τόσο στον Ισραήλ όσο και στην Διασπορά. Η γη του Ισραήλ συχνά υποκαθίσταται από νοητικές συλλήψεις, όπου η παρουσία του Θεού είναι δυνατή χωρίς να συνδέεται αναγκαστικά με τη γη ή τον Ναό. Πρώτη θέση σε αυτήν την περίπτωση έχει η παρουσία του Θεού κι όχι η γη.

Paul G. Klumbies, "Das Konzept des "mythischen Raumes" im Markusevangelium", 101-121
Η αντίληψη του χώρου που υπάρχει στο κατά Μάρκον ευθυγραμμίζεται προς τη συντεταγμένη του μυθικού χώρου. Την ίδια στιγμή αντικατοπτρίζει τα αξιώματα της ρωμαϊκής αντίληψης του χώρου. Γενικά από την εποχή της μελέτης του Ernst Lohmeyer, Galiläa und Jerusalem, συζητείται στην έρευνα ο προσανατολισμός του ευαγγελίου Βορράς-Νότος. Αντίθετα δεν έχει ληφθεί υπόψη ο προσανατολισμός Δύση-Ανατολή, ο οποίος συνδέεται άμεσα με την αφήγηση του Πάθους. Αυτός ο προσανατολισμός ανοίγει μία νέα προοπτική στην αντίληψη του χώρου από τον Μάρκο. Κάνοντας χρήση μίας σταυρόσχημης γεωγραφικής αντίληψης, οι απαρχές τις οποίας ανάγονται στην ιερή τάξη του χώρου στους Ετρούσκους, ο Μάρκος αναγγέλλει τη ζωή και το θάνατο του Ιησού ως γεγονός σωτηρίας με παγκόσμια σημασία.

Martin Vahrenhorst, "Land und Landverheißung im Neuen Testament", 123-147
Η γη του Ισραήλ είναι ένα αναπόσπαστο τμήμα των υποσχέσεων του Θεού προς το λαό του. Στις παραδόσεις της Κ.Δ. αυτό το θέμα φαίνεται να παίζει ένα περιθωριακό ρόλο. Μία προσεκτικότερη ματιά στις διαφορετικές πηγές αποδεικνύει ωστόσο ότι η υπόσχεση για τη γη έχει σημασία με διαφορετικούς τρόπους. Ο Ματθαίος και ο Λουκάς αντικατοπτρίζουν μια θεολογία της γης, η οποία έχει και πρακτικές συνέπειες. Ο Παύλος από τη μία πλευρά μετατρέπει το περιεχόμενο της υπόσχεσης του Θεού προς τον Αβραάμ: ο Αβραάμ δεν κληρονομεί μόνο τη γη αλλά όλη τη γη (Ρωμ 4,13). Από την άλλη ο Παύλος υπογραμμίζει τη συνεχή εγκυρότητα όλων των υποσχέσεων που έδωσε ο Θεός (Ρωμ 9,4. 15,8), κάτι που σημαίνει ότι συμπεριλαμβάνεται σε αυτές και η υπόσχεση της γης. Η προς Εβραίους αρνείται ότι ο Ιησούς στην πραγματικότητα οδήγησε το λαό στη Γη της Επαγγελίας (Εβ 3,6). Αυτό θα συμβεί στο μέλλον και οι πιστοί πορεύονται προς αυτό (4,11). Επομένως τα κείμενα της Κ.Δ. αντιπροσωπεύουν μία ποικιλία στάσεων απέναντι στη Γη της Επαγγελίας, κάτι που συμφωνεί με την εικόνα που προκύπτει κι από άλλα ιουδαϊκά κείμενα αυτής της περιόδου. Ο περισσότερο υπερφυσικός ρόλος της γης είναι σαφής στα ραββινικά κείμενα μετά την επανάσταση του Bar Kochba.

Gabrielle Oberhänsli-Widmer, "Bindung ans Land Israel - Lösung von der Eigenstaatlichkeit : der Umgang der Rabbinen mit einer virtuellen Heimat", 149-175
Προκειμένου να διασφαλίσουν την ιουδαϊκή ζωή μετά την καταστροφή του Ναού το 70 μ.Χ. οι ραββίνοι της ταλμουδικής περιόδου (1ος-6ος αι. μ.Χ.) έπρεπε να διαχωρίσουν τη βιβλική-ισραηλιτική θρησκεία από τις ιδέες για ένα κράτος κι ένα κεντρικό ιερό και να προσαρμόσουν τη θρησκεία στις συνθήκες της μόνιμης εξορίας. Πώς έλυσαν το πρόβλημα να δημιουργήσουν τη δική τους κοινότητα στη διασπορά διατηρώντας όμως ταυτόχρονα την ελπίδα για επιστροφή στη γη του Ισραήλ; Ποια ήταν η σημασία αυτής της γης για τις ιουδαϊκές κοινότητες που βρίσκονταν στην εξορία; Ήταν ο τόπος που εφαρμοζόταν η Τορά, μία γη εκπλήρωσης όλων των ονείρων, η ενσάρκωση της αγιότητας ή ο μόνος τόπος εξιλέωσης; Στην παρούσα μελέτη εξετάζεται πώς οι ραββίνοι θεολόγοι προσπάθησαν να καλύψουν το κενό που δημιούργησε η απώλεια της γης με ένα νέο όραμα για αυτή τη γη με σκοπό να διασώσουν τη σημασία της για τις επόμενες γενιές.

Yvonne Domhardt, "'Zwischen Seitenweißenewigkeiten verewigte ich - den Ewigen': Annäherungen an das Heilige Land in Else Lasker-Schülers Prosawerk 'Das Hebräerland'", 179-194
Σε όλες τις εποχές οι άνθρωποι ταξίδευαν στην Αγία Γη. Η Αγία Γη παραμένει το θέμα μέχρι και σήμερα ταξιδιωτικών ημερολογίων, αφηγήσεων και άλλων λογοτεχνικών ειδών. Στα μέσα της δεκαετίας του '30 η Else Lasker-Schüler έγραψε τη νουβέλα της για τη γη της Παλαιστίνης με τον τίτλο "Das Hebräerland". Αυτό το ιουδαϊκό έργο περιέχει μοτίβα ενός ταξιδιωτικού ημερολογίου συνδυασμένα με αυτοβιογραφικά και φανταστικά στοιχεία. Δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο ταξιδιωτικές εμπειρίες. Στην πραγματικότητα η Else Lasker-Schüler παρουσιάζει τη γη της Παλαιστίνης με έναν υπερβολικό και ποιητικό τρόπο με σκοπό να προσδώσει σε αυτήν αγιότητα. Αυτή η αγιότητα συνδυάζεται με τη δική της ευσέβεια, η οποία διαμορφώθηκε μέσα από την εξορία και τη δική της αφοσίωση στο Θεό.

Matthias Morgenstern, "Fremde Mutter 'Erez Israel'", 195-210
Η σύνδεση των διαφόρων περιόδων της ιστορίας του Ισραήλ με ένα από τα δύο φύλα έχει τις ρίζες της βαθιά μέσα στην ιουδαϊκή παράδοση. Κατά συνέπεια η Διασπορά ήταν η περίοδος της "θηλυκότητας", ενώ η επιστροφή στη Σιών παρέχει ελπίδες για την επικράτηση της "αρρενωπότητας". Κατά παρόμοιο τρόπο το θέμα της "μητέρας γης" και των ξενητεμένων γιων της που τώρα επιστρέφουν σε αυτήν είναι ένα σημαντικό θέμα στην εβραϊκή λογοτεχνία του 20ου αι. Στο άρθρο παρουσιάζονται τρεις σύγχρονοι συγγραφείς που ασχολούνται με το θέμα, αλλά αποστασιοποιούνται από αυτό κριτικά (τα έργα των A.B. Yehoshua, Y. Sobol, Sh. Lapid).

Reinhold Zwick, "Imagination des Heiligen Landes im Bibelfilm", 211-231
Oι ιστορικά προσανατολισμένες ταινίες με θέματα από την Βίβλο εκδηλώνουν γενικά ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μία αυθεντική απόδοση της ατμόσφαιρας της εποχής και πιστή παρουσίαση της τοπογραφίας. Με αυτόν τον τρόπο οι παραγωγοί ελπίζουν να τονίσουν ακόμη περισσότερο τις εικόνες που προβάλλουν και να πείσουν για την αξιοπιστία τους. Η σημερινή πραγματικότητα της Παλαιστίνης δε συμφωνεί με τις εικόνες για την Αγία Γη, όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί από παλαιότερες ευρωπαϊκές παραστάσεις για την Ανατολή (μέσω π.χ. έργων ζωγραφικής, φωτογραφιών, εικονογραφημένων βίβλων κτλ.). Γι' αυτό το λόγο σήμερα προτιμώνται ως τόποι γυρίσματος των σχετικών ταινιών η Νότια Ιταλία και το Μαρόκκο, όπου διάφορα σκηνικά συνδυάζονται με τη λεγόμενη ιδανική γεωγραφία για να καλύψουν το χώρο της φαντασίας.

Επίσης στο περιοδικό δημοσιεύονται και τα εξής άρθρα :

• Georg Röwekamp, "Die 'Verschluss-Sache Jesus' entschlüsseln : Gedanken zu einer Theologie von Reisen ins Heilige Land", 233-241
• Norbert Collmar, "Das Land der Bibel als Thema des Religionsunterrichts", 243-262
• Gerhard Gronauer, "Die Wahrnehmung des Staates Israel in der evangelischen Publizistik zwischen 1948 und 1972", 263-272
• Jörg Bremer - Marie T. Wacker, "Zeitdiagnose: Heiliges Land : zum Umgang mit dem Land im heutigen Israel/Palästina / Jörg Bremer im Gespräch mit Marie-Theres Wacker", 275-294