Άρθρα για τον αρχέγονο χριστιανισμό στο νέο JECS

Στο νέο τεύχος του Journal of Early Christian Studies 16:4 (2008) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα που πραγματεύονται ζητήματα σχετικά με τον αρχέγονο χριστιανισμό:

• Gregory A. Smith, "How Thin Is a Demon?", 479-512
• Andrea Nicolotti, "A Cure for Rabies or a Remedy for Concupiscence?: A Baptism of the Elchasaites", 513-534

Και δύο άρθρα για το μυστικό κατά Μάρκον ευαγγέλιο και τον Morton Smith:

• Scott G. Brown, "The Letter to Theodore: Stephen Carlson's Case against Clement's Authorship", 535-572
• Jeff Jay, "A New Look at the Epistolary Framework of the Secret Gospel of Mark", 573-597

Jesus Seminar vs. Jesus Project

Στην ιστοσελίδα The Bible and Interpretation έχει αναρτηθεί το άρθρο του Bruce Chilton με τον τίτλο: "Plus ça change… 'The Jesus Seminar' and 'The Jesus Project'", στο οποίο ο γνωστός καθηγητής παρουσιάζει κριτικά τα πορίσματα του Jesus Seminar και κάνει μία πρώτη αξιολόγηση του νέου εγχειρήματος για την αναζήτηση του ιστορικού Ιησού, του λεγόμενου Jesus Project, στο οποίο αναφερθήκαμε και στο ιστολόγιό μας σε δύο προηγούμενες αναρτήσεις.

Στην αρχή ο Chilton σχολιάζει την τάση του Jesus Seminar να τονίσει το ελληνικό στοιχείο ή κατά τα λόγια του:

"...a pronounced preference for a Greek Jesus over an Aramaic Jesus."

Αυτή η τάση οδήγησε σε μία συχνά μη κριτική αντιμετώπιση των πηγών από το Seminar, σύμφωνα με την άποψη του Chilton. Θεωρεί ότι αυτό ήταν μία από τις αιτίες που τελικά ο αριθμός των μελών του Σεμιναρίου συρρικνώθηκε σε μικρό χρονικό διάστημα. Ειδικότερα παρατηρεί:

"This shrinkage of the total number of Fellows, together with a sporadic attendance at meetings that resulted in changing interpretative principles from season to season and year to year, exacerbated one of the Seminar’s most persistent weaknesses."

Οι πρακτικές αξιολόγησης των πηγών από το Σεμινάριο έφεραν στην επιφάνεια μια βαθειά αντίθεση μεταξύ μίας θετικιστικής και μίας περισσότερο ανθρωπιστικής κατανόησης της ιστορίας. Η πρώτη τάση, κύριος εκφραστής της οποίας είναι ο Leopold von Ranke κατά τον 19ο αι., υποστηρίζει ότι τα ιστορικά "κριτήρια" παράγουν "αυθεντικά" ευρήματα, όταν εφαρμόζονται στα "αντικειμενικά" δεδομένα των κειμένων. Η ανθρωπιστική προσέγγιση της ιστορίας, με κύριο εκφραστή τον R. G. Collingwood κατά τον 20ο αι., υποστηρίζει ότι οι ιστορικοί δε μπορούν να σταθούν έξω από τις πηγές τους και να τις αξιολογήσουν ως σωστές ή εσφαλμένες, διότι ο μόνος δρόμος που διαθέτουν για να προσεγγίσουν τα γεγονότα είναι πάντα μέσα από τις πηγές. Οι πηγές προέκυψαν από συγκεκριμένα πολιτισμικά περιβάλλοντα κι ο ιστορικός μπορεί να υποθέσει τα γεγονότα τα οποία οδήγησαν στη γέννηση των κειμένων.

Στο δεύτερο μέρος του άρθρου του ο Chilton ασχολείται με το Jesus Project, για το οποίο ωστόσο, αν και ο ίδιος συμμετέχει, δε δηλώνει ενθουσιασμένος. Η πρώτη αδυναμία που παρατηρεί είναι μεθοδολογική:

"...the Project has attempted to address questions of critical approach without a thorough grounding in academic study since the eighteenth century. "

Εντοπίζει επίσης μία αδυναμία γνώσης των πηγών (και των γλωσσών στις οποίες αυτές γράφηκαν).

Εξαιτίας του μεικτού και μη ειδικού ακροατηρίου "...the Project has focused on an incoherent set of some of the least important questions in scholarship."

Η τελευταία παράγραφος του άρθρου συνοψίζει με κριτικό τρόπο το μέχρι σήμερα έργο του Jesus Project αφήνοντας ωστόσο ανοικτό το ενδεχόμενο το μέλλον του προγράμματος να είναι πολύ καλύτερο:

"... so far amateurism, special interest advocacy, and a lack of critical focus have undermined a commendably earnest intent. Anyone who has followed the work of “The Jesus Seminar” should have learned long ago that Fundamentalists are not the only partisans who permit their wishes to cloud what they see and that it takes more than a declaration of “objectivity” to acquire the discipline of reasoning from evidence, both textual and archaeological. But I gave the Seminar time, and I can see no reason not to hope that genuine exchanges of insight and a deepening of knowledge might emerge from the so far conventional proceedings of “The Jesus Project.”"

Για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο, πατήστε εδώ.

Το μυστικό κατά Μάρκον ευαγγέλιο και ο Morton Smith

Mε το μυστικό κατά Μάρκον ευαγγέλιο ασχοληθήκαμε σε προηγούμενες αναρτήσεις, όταν παρουσιάσαμε το σχετικό κείμενο στο νέο βιβλίο του H.-J. Klauck. Με το θέμα ασχολείται κι ένα άρθρο του Anthony Grafton, καθηγητή στο Princeton University, που δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού The Nation στις 7/1/2009.

Ο Grafton κάνει μία ανασκόπηση της μέχρι σήμερα συζήτησης για το θέμα και παρουσιάζει το τελευταίο βιβλίο του Guy Stroumsa, στο οποίο υποστηρίζει παρουσιάζοντας άγνωστη αλληλογραφία του Smith με τον Gershom Scholem, καθηγητή στο Hebrew University, ότι το κείμενο που παρουσίασε ο Morton Smith είναι γνήσιο. Στο ίδιο συμπέρασμα φαίνεται να καταλήγει και ο αρθρογράφος ο οποίος καταλήγει:

I believe that Smith really found his letter, and that Scholem gave him the framework into which he inserted it. But that's just what I think. Many will disagree. This time, the professor is the Cheshire cat. He smiles and is gone.

Για να διαβάσετε όλο το άρθρο, πατήστε εδώ.

Πηγή: ιστολόγιο PaleoJudaica.

(Φωτ.: Morton Smith, πηγή: WIkipedia)

Ημερίδα για τα χειρόγραφα του Κουμράν

Από το ιστολόγιο του Antonio Lombatti πληροφορούμαστε ότι μία πολύ ενδιαφέρουσα ημερίδα για τα χειρόγραφα του Κουμράν και τα νεότερα πορίσματα της έρευνας σχετικά με αυτά. Υπεύθυνοι για τη διοργάνωση της ημερίδας είναι ο Jörg Frey, καθηγητής της Κ.Δ. στο Παν/μιο του Μονάχου και φέτος Fellow στο Alfried Krupp-Wissenschaftskolleg, και ο Stefan Beyerle, καθηγητής της Π.Δ. στο Παν/μιο Greifswald. Στην ημερίδα θα λάβουν μέρος ειδικοί στις κουμρανικές σπουδές, όπως ο Florentino García Martínez (Παν/μιο Groningen και Leuven), η Ursula Schattner-Rieser, καθηγήτρια μεταξύ άλλων στο École pratique des hautes études (Paris) και ο Dr. Mladen Popovic, δ/ντης του Qumran-Institut του Παν/μιου του Groningen.

Η ημερίδα θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 19 Ιανουαρίου 2009, 9.00 κι εξής, στο Konferenzraum, Universitätshauptgebäude, Domstraße 11, Greifswald

Πρόγραμμα της ημερίδας

Studientag "Qumran"

9 - 10.30 Uhr "Reflections on the DJD Series and Its Impact in Researchon the Dead Sea Scrolls - Überlegungen zur kritischen Ausgabe der Qumran-Texte (DJD) und ihre Bedeutung für die Forschung", Florentino García Martínez (Leuven)

Kaffeepause

11 - 12.30 Uhr "Die Textfunde von Qumran und die samaritanischen Traditionen", Ursula Schattner-Rieser (Paris)

Mittagspause

14 - 15.30 Uhr "Astrological and Magical Traditions in Ancient Judaism and the Dead Sea Scrolls - Astrologische und magische Traditionen im antiken Judentum und die Texte vom Toten Meer", Mladen Popovic (Groningen)

Kaffeepause

16 - 17.30 Uhr "Qumran und das Neue Testament - Methodische Probleme und Konkretionen zum Johannesevangelium", Jörg Frey (München/Greifswald)

Για περισσότερες πληροφορίες στα

http://www.theologie.uni-greifswald.de/ - Theologische Fakultät an der Universität Greifswald
http://www.theologie.uni-greifswald.de/institute/gustaf-dalman-institut.html - Gustav-Dalman-Institut

To νέο τεύχος του Interpretation 63:1 (2009)

Το νέο τεύχος του περιοδικού Interpretation 63:1 (2009) είναι αφιερωμένο στην Αποκάλυψη. Διατίθεται μάλιστα ολόκληρο ελεύθερο στο διαδίκτυο σε μορφή pdf. Για να κατεβάσετε το τεύχος πατήστε εδώ.

Τα κύρια άρθρα του περιοδικού είναι τα εξής:

• Craig R. Koester, "Revelation's visionary challenge to ordinary empire", 5-19
• David R. Barr, "John's ironic empire", 20-31
• Warren Carter, "Accommodating 'Jezebel' and withdrawing John: Negotiating Empire in Revelation then and Now", 32-47
• Allen Dwight Callahan, "Babylon boycott: the Book of Revelation", 48-55

Επίσημη παρουσίαση της γερμανικής μετάφρασης της Π.Δ. των Ο'

Η συνάδελφος κ. Ευαγγελία Δάφνη, Δρ. Θεολογίας, την οποία θερμά ευχαριστούμε, μας έστειλε την ακόλουθη είδηση.

Στις 28.1.2009 και ώρα 15:30 θα γίνει η επίσημη παρουσίαση της πρώτης γερμανικής μετάφρασης της Π.Δ. των Ο΄στην έδρα του Συμβουλίου της Ευαγγελικής Εκκλησίας της Γερμανίας (Charlottenstraße 53/54, Βερολίνο).

H μετάφραση αυτή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος „Septuaginta Deutsch“ από μία σειρά ειδικών σε θέματα του κειμένου των Ο΄, οι οποίοι προέρχονται από τον ορθόδοξο, τον καθολικό και ευαγγελικό χώρο.

Το περιεχόμενο του μεταφραστικού έργου θα παρουσιασθεί από τον ευαγγελικό επίσκοπο Dr. Johannes Friedrich (München). Στην εκδήλωση θα είναι παρόντες εκπρόσωποι των ορθοδόξων και ευαγγελικών καθώς και της γενικής ραβινικής συνόδου της Γερμανίας.

Το νέο τεύχος το ΖΑW 120:4 (2008)

Στο νέο τεύχος του ZAW 120:4 (2008) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα:

Ludwig Schmidt, "Die Priesterschrift – kein Ende am Sinai!", 481-500

Στη σύγχρονη έρευνα υπάρχει μία συνεχώς αυξανόμενη προτίμηση για τη θέση ότι το αρχικό Ιερατικό κείμενο τελείωσε στο Σινά. Αυτή η θέση δε μπορεί να υποστηριχθεί, όπως καταδεικνύεται στο παρόν άρθρο με την παράθεση ορισμένων παραδειγμάτων. Στο Εξ 6,8 Ρ αναφέρεται η υπόσχεση που δίνεται στη γενιά της Εξόδου για τη Γη: η ιερατική ιστορία των κατασκόπων (Αρ 13εξ.) δείχνει γιατί δεν εκπληρώθηκε αυτή η υπόσχεση στην εποχή της γενιάς της Εξόδου. Η αφήγηση για τον αναβλύζον ύδωρ από το βράχο (Αρ 10,1αα.2-13) περιέχει έναν πυρήνα που προέρχεται από τον Ρ, ο οποίος στη συνέχεια αναπτύχθηκε μετά την τελική αναθεώρηση της Πεντατεύχου και συνδέθηκε τότε με το προ-ιερατικό παράλληλο στο Εξ 17,1β-7. Αυτός ο πυρήνας συνίσταται στην αφήγηση για τα ορτύκια-μάννα (Εξ 16,15*), το πλαίσιο του Ιερατικού Κειμένου για την περιπλάνηση του Ισραήλ στην έρημο, όπου ο Ρ, σε αντίθεση προς την προ-ιερατική αφήγηση, δεν αναφέρει κανένα τοπωνύμιο ή τόπο στρατοπέδευσης στην έρημο πριν ή μετά το Σινά αλλά μόνο διάφορες ερήμους. Αυτός είναι ο λόγος που στην ιστορία του για τους κατασκόπους ο Ρ αντικατέστησε την προ-ιερατική τοποθεσία της Καδίς με την έρημο του Paran, η οποία αναφέρεται μόνο από τον Ρ στις αφηγήσεις για την περιπλάνηση στην έρημο.

Juha Pakkala, "Jeroboam without Bulls", 501-525

Σύμφωνα με το Βιβλίο των Βασιλειών το χειρότερο παράπτωμα του Ισραήλ ήταν η αμαρτία του Ιεροβοάμ (1 Βασ 12,26-33). Αντίθετα με το σημείο αφετηρίας στην προηγούμενη έρευνα, είναι πιθανόν ότι οι ταύροι είναι μεταγενέστερη προσθήκη στο κείμενο. Ο Ιεροβοάμ συνδέθηκε με τους ταύρους μόνο σε ένα ύστερο στάδιο της εξέλιξης αυτών των βιβλίων. Πριν από αυτήν την προσθήκη η αμαρτία του Ιεροβοάμ αναφερόταν μόνο στην κατασκευή ναών στους υψηλούς τόπους. Αν θεωρήσουμε τους ταύρους προσθήκη, τότε τα κίνητρα του συγγρ. της ιστορίας στα 1-2 Βασ γίνονται σαφέστερα. Ενδιαφέρεται πρώτιστα για τη θέση της θυσίας με τη λατρευτική σημασία . Δεν υπάρχουν επομένως πολλοί λόγοι για να υποθέσει κανείς μία πιθανή λατρεία των ταύρων στη Βεθήλ ή στη Δαν. Η όλη ιδέα ίσως είναι ένα μεταγενέστερο φιλολογικό κατασκεύασμα που στόχο είχε να αυξήσει την αμαρτία του Ιεροβοάμ και να εξευτελίσει το ρόλο του ως ιδρυτή της βασιλικής δυναστείας στον Ισραήλ.

Roland Kleger, "Die Struktur der Jesaja-Apokalypse und die Deutung von Jes 26,19", 526-546

Το ζήτημα της προέλευσης, ενότητας, δομής, οπτικής γωνίας και ερμηνείας της λεγόμενης Αποκάλυψης του Ησαΐα (Ησ 24-27) συνεχίζει να είναι ένα θέμα μεγάλης διαφωνίας μεταξύ των ερμηνευτών. Μία ιδιαίτερη πηγή αντιπαράθεσης είναι το θέμα της ανάστασης. Ενώ η πλειονότητα των ερμηνευτών ερμηνεύει το Ησ 26,19 (κάποιοι επίσης και το 25,8α) ως μία έμμεση αναφορά στη σωματική ανάσταση, κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι αυτό το κείμενο είναι περισσότερο μία μεταφορική αναφορά στην εθνική αποκατάσταση του Ισραήλ. Κατά την άποψή μου η ομόκεντρη δομή των διάφορων ενοτήτων ή τμημάτων είναι ένα επιχείρημα για την αρχική ενότητα της Αποκάλυψης του Ησαΐα. Αυτό θα μπορούσε να προσφέρει τη βάση για μία ερμηνεία του crux interpretum Ησ 26,19 με τη βοήθεια της συνολικής συνάφειας. Ρνώ ειδικότερα ο επόμενος στίχος 26,14 και οι ανακοινώσεις στο 26,21 υποστηρίζουν τη θέση για τη σωματική ανάσταση, η εθνική αποκατάσταση φαίνεται μάλλον να υποδηλώνεται από τα 26,10.15-18 και 27,2-13.

Benjamin D. Thomas, "Reevaluating the Influence of Jeremiah 10 upon the Apocryphal Epistle of Jeremiah A Case for the Short Edition", 547-562

Αρκετοί ερμηνευτές έχουν προτείνει ότι το βιβλίο του Ιερεμία κυκλοφόρησε σε δύο τουλάχιστον εκδόσεις κάποια στιγμή. Ένα σημαντικό μέρος της συζήτησης επικεντρώθηκε στο Ιερ 10,1-16, μία πολεμική εναντίον της λατρείας των ψεύτικων ειδώλων. Επιπλέον υπάρχει η συμφωνία ότι η Επιστολή Ιερεμίου στηριζόταν κυρίως στο Ιερ 10. Μέχρι σήμερα η πλειοψηφία των ερμηνευτών είναι πεπεισμένη ότι η Επιστολή Ιερεμίου στηρίζεται κυρίως στο εκτενέστερο κείμενο Ιερ 10. Το βασικότερο επιχείρημα είναι ο ιδιωματισμός στο 10,5α. Η παρούσα μελέτη παρουσιάζει μία συγκριτική μετάφραση του μασωριτικού κειμένου (εκτενέστερο κείμενο), της μετάφρασης των Ο΄ (συντομότερο κείμενο) και της Επιστολής Ιερεμίου για να ορίσει ακριβώς ποιο κείμενο είχε μπροστά του ο συγγρ. της επιστολής. Το συμπέρασμα είναι ότι αυτό ήταν το συντομότερο κείμενο του Ιερ 10. Ανάμεσα στα άλλα επιχειρήματα, ο ιδιωματισμός για το "κοράκι" δε θεωρείται πλέον ως η καλύτερη απόδειξη ότι χρησιμοποιήθηκε το εκτενέστερο κείμενο. Κατά συνέπεια η μελέτη επίσης υποστηρίζει τη θεωρία για τις δύο εκδόσεις.

Rainer Kessler, "Hosea 3 – Entzug oder Hinwendung Gottes?", 563-581

Στην παράδοση της γερμανικής ερμηνείας το Ωσ 3,3β μετη βοήθεια μίας υποθετικής αποκατάστασης κατανοείται συνήθως ως απομάκρυνση του Γιαχβέ. Η πρόταση του J. Wellhausen είναι κλασική: "Κι εγώ δεν θα έρθω σε σένα". Αν η αναμενόμενη απομάκρυνση του Γιαχβέ είναι μόνο παροδική (μία "περίοδος αναμονής"), τότε δημιουργείται το ερώτημα, αν η απόρριψη της πορνείας από τη γυναίκα είναι επίσης απλά παροδική. Από την άλλη πλευρά, αν η απομάκρυνση του Γιαχβέ είναι παρατεταμένη, θα τεθεί το ερώτημα πώς θα γίνει η αλλαγή προς το καλύτερο. Αντίθετα ο συγγρ. του άρθρου κατανοεί ότι το 3,3β αναφέρεται στη χάρη του Θεού. Το Ωσ 3 δεν περιέχει την ιδέα της νομικής τιμωρίας. Μάλλον ο Θεός απομονώνει τον Ισραήλ από όλους τους θεσμούς που τον απομακρύνουν από το Θεό και ταυτόχρονα δείχνει την εύνοιά του προς αυτόν. Αυτό οδηγεί από την πλευρά του Ισραήλ στη μετάνοια και σε μία απαρενόχλητη σχέση με το Θεό. Το Ωσ 3 επομένως συνεχίζει την ανάπτυξη του σκεπτικού στο Ωσ 4-11, περιλαμβάνοντας και το συμπέρασμα του Ωσ 11, το συνδέει με τις μεταφορές της σχέσης στα κεφ. 1-2 κι έτσι δημιουργεί μία κατακλείδα για το κεφ. 1-2, με την οποία περνά στα κεφ. 4-11 και την ίδια στιγμή διαβάζει αυτά τα κεφάλαια υπό το φως της εύνοιας του Γιαχβέ προς τον Ισραήλ.

Elie Assis, "A Disputed Temple (Haggai 2,1–9)", 582-596

Το Αγγ 2,1-9 περιγράφει την απαξιωτική στάση του λαού απέναντι στο νέο Ναό που μόλις έχει αναγερθεί. Αυτή η στάση ήταν τόσο έντονη, ώστε ο λαός αναφερόταν στο νέο Ναό ως ένα "τίποτα". Επειδή το μέγεθος και η αίγλη του κτιρίου ήταν αξιόλογα, είναι δύσκολο να κατανοήσουμε αυτήν την απαξιωτική στάση του λαού προς το Ναό. Στο άρθρο υποστηρίζεται ότι μετά την καταστροφή του Ναού οι άνθρωποι υπέθεσαν ότι ο Θεός τους εγκατέλειψε. Αυτό το συναίσθημα δεν έπαψε να υφίσταται και μετά την επιστροφή στην Σιών. Αυτός ίσως ήταν ο λόγος γιατί οι άνθρωποι πίστευαν ότι δε θα έπρεπε να κτισθεί ένας νέος Ναός κι ότι η ανέγερσή του τώρα δεν είχε καμιά σημασία. Ο Αγγαίος αμφισβητεί αυτήν τη θέση δηλώνοντας με αποφασιστικότητα ότι ο Θεός ήταν μαζί τους κι ότι το πνεύμα του κατοικούσε ανάμεσά τους. Ο λαός επομένως καλείται να συνεχίσει την ανέγερση του Ναού. Οι προσδοκίες τους θα εκπληρωθούν αλλά με ένα διαφορετικό τρόπο. Μόνο μετά την ολοκλήρωση του Ναού θα επιτευχθεί το ύψιστο αγαθό: "Και θα εδραιώσω την ειρήνη σε αυτόν τον τόπο".

Johannes Unsok Ro, "Socio-Economic Context of Post-Exilic Community and Literacy", 597-611

Μία από τις σημαντικότερες μεθόδους ανάλυσης της κοινωνικοοικονομικής διαστρωμάτωσης της μεταιχμαλωσιακής κοινότητας στην Παλαιστίνη είναι η εξέταση του μορφωτικού επιπέδου. Σύμφωνα με τον Ambertz, μεταξύ άλλων, σημαντικά τμήματα των προφητικών και ψαλμικών κειμένων (για παράδειγμα: Μαλ 2,17. 3,5. 3,13-21. Ησ 29,17-24. 56,9-57,21. Ψα 9/10.12.14.35.40.69.70.75.82.109.140) γράφηκαν από μία φτωχή ομάδα που ήθελε να εδραιώσει την ταυτότητά της και να επιτεθεί σε μία ελίτ δυνατών της Ιερουσαλήμ εκείνης της εποχής. Πολλοί σύγχρονοι ερμηνευτές της Π.Δ. υποστηρίζουν την ιδέα μίας "θεολογίας των φτωχών" στον αιχμαλωσιακό και μεταιχμαλωσιακό Ισραήλ. Ο συγγρ. του άρθρου χρησιμοποιεί την κοινωνιολογική θεωρία της "αναπτυγμένης αγροτικής κοινωνίας" και θέτει υπό αμφισβήτηση αυτή τη θέση και υποστηρίζει ότι η "θεολογία των φτωχών" δημιουργήθηκε κυρίως από μία μεσαία τάξη μεταιχμαλωσιακών Ισραηλιτών όπως Λευιτών και Χασιδίμ, κι όχι από μία απένταρη κατώτερη τάξη, όπως αυτή των αγροτών, χωρικών, ποιμένων, χειρωνακτών και τεχνιτών. Ασχολείται επίσης με τις θεολογικές και ηθικές συνέπειες μίας "θεολογίας των φτωχών" για τη μεταμοντέρνα και μεταποικιακή εποχή.

Christopher B. Hays, "Damming Egypt / Damning Egypt: The Paronomasia of skr and the Unity of Isa 19,1–10", 612-616

Το ρήμα στο Ησ 19,4 μπορεί να κατανοηθεί ως "φράσσω /σταματώ" (όπως και η πλειοψηφία των Δ. σημιτικών και ακκαδικών παραδειγμάτων της ρίζας skr). Επομένως ο στίχος θα μπορούσε να μεταφρασθεί "Θα φράξω την Αίγυπτο με το χέρι ενός σκληρού άρχοντα" - ένα μοτίβο γνωστό από τα σύγχρονά του νεο-ασσυριακά κείμενα. Η ιδέα της "απόφραξης της Αιγύπτου" εισάγει το τμήμα για την "κατάρα του Νείλου" στην προφητεία των στ. 5-10, το οποίο βεβαιώνει την ενότητα του συνολικού κειμένου.

Ένα άρθρο για την παλαιοχριστιανική αρχαιολογία

Από το ιστολόγιο του Antonio Lombatti πληροφορούμαστε τη δημοσίευση στο διαδίκτυο ενός άρθρου της Kim Bowes, που πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό Religion Compass 4 (2008) 575-619.

Θέμα του άρθρου είναι η πορεία της έρευνας για την αρχαιολογία του χριστιανισμού του 3ου αι. : domus ecclesiae / κατ' οίκον εκκλησίες, αστική τοπογραφία, χριστιανικός ευεργετισμός, μετατροπή των ειδωλολατρικών ναών σε χριστιανικούς, μοναχισμός και προσκυνητές, ενοριακοί ναοί, ο χριστιανισμός στην επαρχία. Η συγγραφέας υποστηρίζει ότι αυτός ο ιδιαίτερα συντηρητικός ερευνητικός χώρος συνεχίζει να "παλεύει" με τα χριστιανικά κείμενα κι εξακολουθεί να κυριαρχείται από φορμαλιστικά και θετικιστικά παραδείγματα. Κατά τα νεότερα χρόνια υπάρχει μία αλλαγή, αλλά η συγγρ. είναι της γνώμης ότι περισσότερο ολιστικές προσεγγίσεις είναι αναγκαίες προκείμενου να τοποθετηθούν τα χριστιανικά αρχαιολογικά ευρήματα μέσα στην τοπική τοπογραφική, κοινωνική, εκκλησιαστική και κυρίως οικονομική συνάφεια.

Για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο, πατήστε εδώ.

Ο βιβλιογραφικός κατάλογος GNOMON στο Διαδίκτυο

Ο βιβλιογραφικός κατάλογος Gnomon Bibliographische Datenbank, ένας από τους πιο γνωστούς βιβλιογραφικούς καταλόγους με μηχανή αναζήτησης σχετικά με τον αρχαίο και ελληνορωμαϊκό κόσμο είναι από τον Ιανουάριο 2009 με την άδεια του εκδοτικού οίκου C. H. Beck στη διάθεση των χρηστών του Διαδικτύου. Για να κατεβάσετε τον κατάλογο και το πρόγραμμα αναζήτησης (470 ΜΒ), πατήστε εδώ. Η συγκεκριμένη έκδοση του καταλόγου καλύπτει τα έτη 2005-2008. Ο κατάλογος αυτός θα ενημερώνεται σε μηνιαία βάση στην εξής ιστοσελίδα: http://www.gnomon-online.de/

Πηγή πληροφ.: ABZU

Πάπυροι της παπυρολογικής συλλογής της Κολωνίας ψηφιοποιημένοι στο διαδίκτυο

Από το ιστολόγιο της April DeConick πληροφορούμαστε για την ύπαρξη στο διαδίκτυο των ψηφιοποιημένων φωτογραφιών πολλών παπύρων της παπυρολογικής συλλογής της Κολωνίας (P.Köln). Εκτός από τον κώδικα του Μάνη (με τη βιογραφία του), υπάρχουν επίσης παλαιοδιαθηκικά κείμενα, μαγικά κείμενα κτλ. Για να βρεθείτε στη σχετική σελίδα, πατήστε εδώ.

Η ιατρική στον αρχαίο κόσμο

Από το ιστολόγιο του Claude Mariottini πληροφορούμαστε για την ανάρτηση ενός ηλεκτρονικού άρθρου σχετικά με την ιατρική στον αρχαίο κόσμο στην ιστοσελίδα του Biblical Archaeology Review. Για να διαβάσετε το σχετικό άρθρο πατήστε εδώ.

Άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος στο νέο HTR

Στο νέο τεύχος του Harvard Theological Review 102:1 (2009) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος:

Simeon Chavel, "The Second Passover, Pilgrimage, and the Centralized Cult", 1-24
To θέμα του άρθρου είναι η νέα νομοθεσία σχετικά με τη θυσία του πάσχα στο Αρ 9,1-14.

Alan Mittleman, "The Job of Judaism and the Job of Kant", 25-50

Στο άρθρο παρουσιάζονται δύο αντιφατικές όψεις του πρωταγωνιστή του βιβλίου του Ιώβ: ο Ιώβ ο υπομονετικός, ο Ιώβ ο επαναστάτης. Οι αρχαίες ιουδαϊκές ερμηνείες επαινούν τον Ιώβ τον υπομονετικό και καταδικάζουν, ή τουλάχιστον δεν επαινούν, τον Ιώβ τον επαναστάτη. Από την άλλη οι σύγχρονες ιουδαϊκές ερμηνείες επαινούν τον επαναστάτη Ιώβ και δείχνουν ελάχιστο σεβασμό για τον υπομονετικό, ευσεβή Ιώβ της ιστορίας. Ο επαναστάτης Ιώβ γίνεται το πρότυπο της ειλικρίνειας ή της αυθεντικότητας, μία βασική αξία για το σύγχρονο κόσμο. Ο υπομονετικός Ιώβ που υπομονετικά υπομένει, τον οποίο πρόβαλε η αρχαιότητα, είναι το λιγότερο μία αμφιλεγόμενη προσωπικότητα.

Gabriella Gelardini, "From “Linguistic Turn” and Hebrews Scholarship to Anadiplosis Iterata: The Enigma of a Structure", 51-73

Στα 1963, όταν η "γλωσσολογική στροφή" άρχισε να επηρεάζει και τις καινοδιαθηκικές σπουδές, ο Albert Vanhoye, ένας καθολικός ιερέας με σπουδές στη γλωσσολογία, δημοσίευσε μία μονογραφία με τον τίτλο La structure littéraire de l'épître aux Hébreux. Οι ποικίλες αντιδράσεις στην εκπλεπτισμένη φιλολογική-ρητορική προσέγγισή του και στα συμπεράσματά του για μία ομόκεντρη δομή της επιστολής κινήθηκαν από την πολύ θετική αποδοχή μέχρι την επιθετική απόρριψη. Μαζί με τη μετάφραση του έργου του στα γερμανικά (1979/80) και μία δεκαετία αργότερα στα αγγλικά (1989), η μελέτη του Vanhoye επηρέασε κι έδωσε νέα ώθηση στη μελέτη της προς Εβραίους επιστολής όσο καμιά άλλη κατά τον 20ο αιώνα.

Η μαγεία στην ελληνιστική Αθήνα: ένα ενδιαφέρον αρχαιολογικό εύρημα

Από το ιστολόγιο Tropaion πληροφορούμαστε για την ανακοίνωση, την οποία θα διαβάσει η Marcie Handler στο πλαίσιο της ετήσιας συνάντησης των Archaeological Institute of America/American Philological Association σχετικά με ένα ενδιαφέρον εύρημα από την περιοχή κοντά στην αρχαία Αγορά. Πρόκειται για μία χύτρα που βρέθηκε θαμμένη σε ένα εμπορικό κτίριο Β της Ποικίλης Στοάς. Μέσα στη χύτρα βρέθηκαν μερικά οστά κοτόπουλου και ένα μεγάλο καρφί καρφωμένο στον πάτο του αγγείου. Στην εξωτερική επιφάνεια του αγγείου ήταν γραμμένα περισσότερα από 20 ονόματα και μία κόκκινη γραμμή ζιγκ-ζαγκ την πλάτη του αγγείου. Το αγγείο είναι φτιαγμένο από το ίδιο ακατάλληλο για μαγειρική χρήση υλικό όπως χύτρες-μινιατούρες που συνδέονται με ευρήματα από τοποθεσίες τελετουργικής πυράς. Καθώς το αντικείμενο αποτελεί το μοναδικό αρχαιολογικό εύρημα που μαρτυρεί, σύμφωνα με την Handler, τη χρήση ζώων στην τελετουργία της ελληνικής μαγείας, προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για τη σύνδεση των γραπτών και επιτελεστικών στοιχείων της μαγείας. Επιπλέον μία σύγκριση με παρόμοια κείμενα σε defixiones οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο λόγος που θάφτηκε ένα τέτοιο αντικείμενο ήταν μία νομική ή εμπορική διαφωνία μεταξύ μίας ομάδας ανθρώπων, των οποίων τα ονόματα είναι γραμμένα στο αγγείο, κι εκείνων που παράγγειλαν το αγγείο. Το εύρημα αυτό (βρέθηκε το 2006) αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα μίας άγνωστης μέχρι σήμερα μορφής τελετουργίας.

Για να διαβάσετε την ανάρτηση στο ιστολόγιο Tropaion, πατήστε εδώ. Για να διαβάσετε την ανάρτηση στο Παν/μιο Cincinnati, πατήστε εδώ.

Το ενδιαφέρον εύρημα μου θύμισε την ανακοίνωση του Matthews Morgenstern, που παρακολούθησα το καλοκαίρι 2008 στη Λισσαβώνα, σχετικά με βιβλικά χωρία επάνω σε Ιουδαϊκά μαγικά bowls. Τέτοια σκεύη πολύ μεταγενέστερα και γεωγραφικά απομακρυσμένα από το εύρημα της Αθήνας (βρέθηκαν στην περιοχή Ιράν-Ιράκ και χρονολογούνται κυρίως στον 5ο -6ο αι. μ.Χ.), παρουσιάζουν κάποιες ομοιότητες. Φέρουν τα ονόματα αυτών τους οποίους αφορά το ξόρκι κι εκείνου που ζήτησε να ετοιμαστεί το μαγικό, σε κάποια από αυτά βρέθηκαν αντικείμενα, όπως τσόφλια από αυγά. Αντίθετα με τη χύτρα της Αθήνας ήταν συνηθισμένα και φτηνά καθημερινά σκεύη, τα οποία στη συνέχεια ο μάγος χάραζε.

Πληροφορίες για αυτό το είδος μαγείας βλ. Gideon Bohak, Ancient Jewish Magic. A History, Cambridge 2008, σσ. 183-193).

Ένα νέο βιβλίο για την ταυτότητα των αρχαίων χριστιανικών ομάδων

Ο Phil Harland μας πληροφορεί ότι προσεχώς θα κυκλοφορήσει το νέο του βιβλίο από τον εκδοτικό οίκο Continuum / T & T Clark με τον τίτλο Dynamics of Identity and Early Christianity: Associations and Cultural Minorities in the Roman Empire.

Tο θέμα της ταυτότητας είναι ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον και επίκαιρο θέμα.Ιδιαίτερα η εφαρμογή των πορισμάτων της κοινωνιολογίας και πολιτισμικής ανθρωπολογίας και κυρίως μοντέλων όπως αυτών που συνδέονται με τη θεωρία της ταυτότητας και κυρίως των μειονοτήτων ή του στερεότυπου ανοίγουν νέες προοπτικές κατανόησης των αρχαίων χριστιανικών ομάδων. Ο ίδιος ο Harland περιγράφει ως εξής το περιεχόμενο του βιβλίου του:

Issues of acculturation among immigrant groups and minorities (Christians are included here) are central to the overall argument of the book. I draw heavily on anthropological, sociological and social psychological theories of identity formation and negotiation in order to analyze internal self-definitions and external categorizations (negative stereotypes) of various associations. Among the points I make is that early Christian groups could be viewed both as a typical association and as a dangerous anti-association depending on the moment of perception and the perceivers involved. As usual, I rely heavily on epigraphical evidence (inscriptions) to provide a new angle on groups of Judeans and Jesus-followers.

Klauck: Die apokryphe Bibel (7)

To μυστικό ευαγγέλιο κατά Μάρκον (Β΄ μέρος)

Eκτίμηση του αρχαίου κειμένου
Αρχικά ο Κ. ξεκινά με την υπόθεση ότι το κείμενο που έχουμε είναι αυθεντικό. Κι αν ακόμη υποθέσουμε ότι αυτό ισχύει, τίποτε δε μας αναγκάζει να δεχθούμε την εκδοχή του Κλήμεντα ότι το κατά Μάρκον γνώρισε τρεις φάσεις σύνταξης. Θα μπορούσε να είχε σφάλλει. Φαίνεται να έχει μεγάλη εμπιστοσύνη σε απόκρυφα κείμενα, όπως το Ευαγγέλιο του Πέτρου ή την Αποκάλυψη του Πέτρου, τα οποία αποδίδει στον ιστορικό Πέτρο. Επίσης είναι αβέβαιο, εάν ο Μάρκος βρέθηκε ποτέ στην Αλεξάνδρεια.
Το μοτίβο της γυμνότητος, το οποίο εκτιμήθηκε από ορισμένους ότι αποτελεί ένα σεξουαλικό υπονοούμενο, θα μπορούσε να υπαινίσσεται το βάπτισμα, αφού γνωρίζουμε ότι το βάπτισμα λάμβανε χώρα το χάραμα και οι βαπτιζόμενοι κάποιες φορές έβγαζαν όλα τα ενδύματά τους κι έμπαιναν στο νερό. Προηγείτο η κατήχηση, κάτι που υπαινίσσεται και το κείμενο του Κλήμεντα, που κάνει λόγο για μύηση και για μυστήρια. Επομένως η αφήγηση του Μυστικού κατά Μάρκον ίσως λειτουργούσε ως «αφήγηση καθιδρύσεως» του μυστηρίου του Βαπτίσματος.
Ένα μέρος της σύγχρονης έρευνας είδε ωστόσο πίσω από το συγκεκριμένο περιστατικό μία έμμεση αναφορά σε μία ομοερωτική σχέση. Ο Κ. αναφέρει εδώ το βιβλίο του T.W. Jennings, The Man Jesus Loved: Homoerotic Narratives from the New Testament (2003). Παρατηρεί ωστόσο πως κι αν ακόμη κατανοήσουμε το κείμενο εδώ κατά λέξη, και πάλι δεν μπορούμε να οδηγηθούμε στο προηγούμενο συμπέρασμα με βεβαιότητα.
Μία άλλη ομάδα ερευνητών, οι οποίοι ασχολήθηκαν με την ιστορία σύνταξης του Μκ, αντέστρεψαν το σχήμα του Κλήμεντα και υποστήριξαν ότι το εκτενέστερο Μυστικό Ευαγγέλιο του Μάρκου είναι η αρχαιότερη μορφή του Μκ. Το κανονικό ευαγγέλιο είναι μία συντομότερη εκδοχή, από την οποία έχουν αφαιρεθεί στοιχεία.
Όσον αφορά στο νεαρό άνδρα, υπάρχει μία εκτενής βιβλιογραφία: είναι ο πλούσιος νεαρός του Μκ 10,17-22, ο οποίος μολονότι ο Ιησούς τον αγάπησε, απομακρύνεται από αυτόν, μετά το θάνατο και την ανάστασή του από τον Ιησού γίνεται ο αγαπημένος μαθητής του. Κατά τη σύλληψη του Ιησού αποτυγχάνει για μια ακόμη φορά· το βάζει στα πόδια, όπως και οι υπόλοιποι μαθητές (Μκ 14,51). Η παρουσία του όμως στον τάφο του Ιησού, όπου οι γυναίκες συναντούν ένα νεαρό άνδρα ντυμένο στα λευκά, υποδηλώνει την προθυμία του να ακολουθήσει τον Κύριο και να πεθάνει.
Όλα αυτά παρατηρεί ο Κ. ότι είναι πολύ δελεαστικές υποθέσεις, οι οποίες όμως ελάχιστα μπορούν να στηριχθούν στα κείμενα που έχουμε στη διάθεσή μας. Θεωρεί ως πιο πιθανό μία δευτερογενή ή τριτογενή ανάπτυξη του Μκ κατά το 2ο αι. Πιθανόν ένας συντάκτης στην Αλεξάνδρεια να χρησιμοποίησε το υλικό του Μκ και να πρόσθεσε στοιχεία επηρεασμένος κυρίως από το Ιω. Αυτό κατά τον Κ. θα πρέπει να έλαβε χώρα γύρω στα 150 μ.Χ. (ο Κλήμης γεννήθηκε στα 140/50 μ.Χ.).

Το αμφισβητούμενο εύρημα
Το πρόσωπο που συνδέεται με την ανακάλυψη αυτού του χειρογράφου είναι ο Morton Smith (1915-1991), αμερικανός ερευνητής, ειδικός στην αρχαία εκκλησιαστική γραμματεία. Η εύρεση του χειρογράφου συνδέεται με το ορθόδοξο μοναστήρι Mar Saba, περίπου 20 χλμ. ΝΑ της Ιερουσαλήμ, όπου ο Smith ασχολήθηκε στα 1958 με την καταλογοποίηση των χειρογράφων και βιβλίων της βιβλιοθήκης. Στις τελευταίες σελίδες ενός τόμου των επιστολών του Ιγνατίου Αντιοχείας (έκδοση Άμστερνταμ 1646) βρήκε τρεις χειρόγραφες σελίδες στα ελληνικά, οι οποίες περιείχαν το κείμενο της επιστολής του Κλήμεντα. Με βάση τα γράμματα το χειρόγραφο χρονολογήθηκε στον 18ο αι. Η καταγραφή διαφόρων κειμένων στις άδειες πίσω σελίδες των τυπωμένων βιβλίων ήταν συνηθισμένη πρακτική στο μοναστήρι.
Κατά τον 8ο αι. στο μοναστήρι μόνασε ο Ιωάννης Δαμασκηνός, ο οποίος αναφέρει σε ένα κείμενό του ότι είχε στη διάθεσή του επιστολές του Κλήμεντος. Έτσι δημιουργείται μία γραμμή παράδοσης.
Ο Smith δημοσίευσε το χειρόγραφο στα 1973. Χρησιμοποίησε φωτογραφίες που ο ίδιος είχε ετοιμάσει. Με βάση αυτές ειδικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το κείμενο ανήκει στον Κλήμεντα.
Από την άλλη πολλές ήταν οι φωνές που διατύπωσαν τις αμφιβολίες τους για τη γνησιότητα αυτού του κειμένου. Θα μπορούσε να είναι πλαστογράφηση της αρχαιότητας ή και των νεότερων χρόνων, ακόμη και του ίδιου του Morton Smith.

Το πρωτότυπο κείμενο δεν το είδε κανείς άλλος μετά τον Smith. Σύμφωνα με πληροφορίες ο τόμος μεταφέρθηκε στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, όπου οι τρεις αυτές σελίδες αφαιρέθηκαν από το βιβλίο για να συντηρηθούν καλύτερα. Ο τωρινός βιβλιοθηκάριος του Πατριαρχείου δε μπόρεσε όμως να τις βρει. Οι κακές γλώσσες λένε πως οι σελίδες καταστράφηκαν, διότι παρουσίαζαν μία αρνητική εικόνα του Ιησού. Ο Κ. παραπέμπει στην ιστοσελίδα που υπάρχει για το Μυστικό κατά Μάρκον στο διαδίκτυο (http://www-user.uni-bremen.de/~wie/Secret/secmark_home.html).

Κατά τα έτη 2005 έως 2007 εκδόθηκαν τρία νέα βιβλία με θέμα το συγκεκριμένο χειρόγραφο σε Η.Π.Α. και Καναδά:
Ο Scott Brown (Mark’s Other Gospel , 2005) υποστηρίζει τη γνησιότητά του, κινείται όμως προσεκτικά αποφεύγοντας τη σκανδαλοθηρία και τον εντυπωσιασμό.
Ο Stephen Carlson (The Gospel Hoax, 2005) υποστηρίζει ότι είναι μία πλαστογράφηση. Χρησιμοποιεί τη λ. hoax, που έχει και τη σημασία της φάρσας και θεωρεί ότι το κείμενο είναι μία χοντρή φάρσα του ίδιου του Morton Smith. Ο Smith κατασκεύασε το κείμενο του Κλήμεντα με τη βοήθεια μίας έκδοσης των έργων του εκκλ. συγγρ., στη συνέχεια αγόρασε τον τόμο του Ιγνατίου από κάποιο παλαιοπωλείο, έγραψε το κείμενο στις τελευταίες σελίδες και το έβαλε κρυφά στη βιβλιοθήκη του μοναστηριού.
Ο P. Jeffery (The Secret Gospel of Mark Unveiled, 2007) θεωρεί το κείμενο πλαστό, γεμάτο αναχρονισμούς.
Σύμφωνα με τον Κ. το θέμα δεν έχει ακόμη κλείσει, η έρευνα όμως τείνει συνεχώς προς την εκδοχή ότι το κείμενο είναι πλαστό. Θεωρεί ότι το όλο θέμα είναι πολύ ενδιαφέρον κι αποτελεί παράδειγμα του τρόπου που λειτουργούν συχνά τα ΜΜΕ κατά την παρουσίαση τέτοιων κειμένων. Επιπλέον η συζήτηση για το μυστικό κατά Μάρκον ρίχνει φως στη συζήτηση για τα απόκρυφα ευαγγέλια. Το κείμενο αυτό είναι ένα σύγχρονο απόκρυφο, το οποίο ο Κ. το εντάσσει στην ίδια γραμμή παράδοσης με βιβλία όπως ο Κώδικας Da Vinci ή ταινίες όπως «Τα Πάθη» του Mel Gibson. O K. καταλήγει ότι, όσον αφορά στην αλήθεια για τον Ιησού, θα πρέπει να περιοριστούμε κυρίως στην Κ.Δ. Από την άλλη ωστόσο η ενασχόληση με τα απόκρυφα εξακολουθεί να είναι χρήσιμη. Μπορεί να μας πληροφορούν ελάχιστα για τον Ιησού, είναι όμως χρήσιμες πηγές για την Εκκλησία του 2ου αι. μ.Χ. Μας φανερώνουν επίσης πολλά για πληροφόρηση και ημιπληροφόρηση των σύγχρονων ΜΜΕ και δίνουν κάποια στοιχεία για τα όρια που θέτει στην έρευνα ο χαρακτήρας του εκάστοτε ερευνητή.

Ένα νέο βιβλίο του π. Ιωάννη Σκιαδαρέση

Από τον εκδοτικό οίκο Πουρναρά κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες ένα νέο βιβλίο του επίκουρου καθηγητή της Κ.Δ. στο Τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ., πρωτοπρεσβ. Ιωάννη Σκιαδαρέση, με ερμηνευτικές μελέτες σχετικές με περικοπές της ιωάννειας γραμματείας:

π. Ιωάννη Σκιαδαρέση, Ερμηνεία Περικοπών Ιωάννειας Γραμματείας, εκδ. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2008

ISBN: 978-960-242-396-7

Περιεχόμενα του βιβλίου

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου του ο συγγραφέας ασχολείται με επιμέρους ζητήματα του κατά Ιωάννην ευαγγελίου:

1. Στοιχεία εισαγωγής στο Δ΄ Ευαγγέλιο
2. Ερμηνεία περικοπών του Δ' Ευαγγελίου (Ιω 1.2.3. 7,53-8,11 [περικοπή της μοιχαλίδος]. 9.13)
Το επίμετρο του πρώτου μέρους είναι αφιερωμένο στο πρόσωπο και το έργο του Ιούδα στο Απόκρυφο "ευαγγέλιο" του Ιούδα και στην Κ.Δ.

Στο δεύτερο μέρος το θέμα είναι η Αποκάλυψη του Ιωάννη:

1. Εισαγωγικά
2. Ερμηνεία (Αποκ 1-7)
Στο επίμετρο του δεύτερου μέρους εξηγούνται τα σύμβολα του κριτικού υπομνήματος.

Πρόσκληση για συμμετοχή σε συνέδριο

Από το ιστολόγιο EUAGGELION πληροφορούμαστε τη διοργάνωση συνεδρίου στο Cambridge στις 6-10 Ιουλίου 2009 με θέμα "New Testament and Ethics". Όσοι ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν πρέπει να επικοινωνήσουν με τον Michael Bird.
Θεματικές οι οποίες θα αναπτυχθούν:

(a) Where are we with Caesar (questions of emperor cult, Romans 13, public Christianity, etc.)?
(b) Where are we with grace versus law in Pauline ethics?

Για περισσότερες πληροφορίες, πατήστε εδώ.

Ένα νέο ιστολόγιο για την προς Εβραίους

Ο N.T. Wrong μας πληροφορεί ότι ένα νέο ιστολόγιο με τον τίτλο POLUMEROS KAI POLUTROPOS λειτουργεί εδώ και λίγες μέρες στο διαδίκτυο. Ο ιδιοκτήτης του, Brian Small, είναι υποψήφιος διδάκτορας του Παν/μιου Baylor και στη διδακτορική του διατριβή θα ασχοληθεί με την προς Εβραίους. Ο Small περιγράφει έτσι τους στόχους του ιστολογίου του:

"This blog will explore the many and various ways in which the Book of Hebrews has been interpreted throughout the centuries.Expect to see reviews and summaries about articles and books on Hebrews, news about research in Hebrews, information about websites dedicated to Hebrews, and anything else pertinent to the study of Hebrews."

Για να βρεθείτε στο ιστολόγιό του, πατήστε εδώ.

Codex Vaticanus: νέα ονομασία για τα Umlauts

Στο ιστολόγιο Evangelical Textual Criticism έχει αναρτηθεί ένα κείμενο σχετικά με την προτεινόμενη νέα ονομασία του σημείου της τελείας, που συχνά απαντά στο περιθώριο των σελίδων του Codex Vaticanus. Το όνομα που χρησιμοποιούνταν μέχρι σήμερα ήταν "Umlaut(s)". H νέα ονομασία που προτείνεται είναι "διστίγμη". Για να διαβάσετε το σκεπτικό πίσω από αυτήν τη νέα πρόταση, πατήστε εδώ.

Klauck: Die apokryphe Bibel (6)

Στο τρίτο μέρος του πρώτου κεφαλαίου του βιβλίου του ο Κ. ασχολείται με το Μυστικό Ευαγγέλιο του Μάρκου.

3. Σκανδαλώδεις τελετουργίες μέσα στη νύχτα; Το Μυστικό Ευαγγέλιο του Μάρκου (Α΄ μέρος)

Το συγκεκριμένο κείμενο προκάλεσε και ακόμη προκαλεί έντονες συζητήσεις κυρίως στις Η.Π.Α. Πρόκειται για δύο αποσπάσματα –ένα μεγαλύτερο κι ένα μικρότερο- που είναι ενταγμένα σε μία αρχαία επιστολή, μια συνάφεια απολύτως απαραίτητη για την κατανόησή τους.
Σε αυτό το κεφάλαιο ο Κ. ακολουθεί αντίστροφη πορεία από ό,τι στα προηγούμενα κεφάλαια· πρώτα παρουσιάζεται το αρχαίο κείμενο του Μυστικού Ευαγγελίου και η συνάφειά του και στη συνέχεια εξετάζονται ζητήματα σχετικά με την εύρεσή του, την αξία του ως πηγή και τη γνησιότητά του.

Περιεχόμενο – δομή του κειμένου (απόκρυφου ευαγγελίου και επιστολής)
Το κείμενο, το οποίο διασώζει τα δύο αποσπάσματα του Μυστικού Ευαγγελίου, είναι μία επιστολή του Κλήμεντα Αλεξανδρέα (140/150 – 220 μ.Χ.). Στους πρώτους στίχους 1-7, ο συγγρ. της επιστολής καταδικάζει την αίρεση του Καρποκράτη. Στους στίχους 8-11 αναπτύσσεται το θέμα της αλήθειας (υπάρχουν αληθινά πράγματα, υπάρχει η αλήθεια, υπάρχει όμως και μία αληθινή αλήθεια, την οποία μόνο η γνήσια πίστη γνωρίζει). Από το στ. 11 εξ. ο συγγρ. ασχολείται με το θέμα του Μυστικού Ευαγγελίου του Μάρκου. Στην αρχή (στ. 11-15) ο Κλήμης ασκεί κριτική στα όσα λένε οι Καρποκρατιανοί για το ευαγγέλιο του Μάρκου. Ακόμη κι όταν λένε κάτι αληθές, αυτό είναι αναμεμειγμένο με τόσα ψεύδη, που δεν έχει καμία αξία. Στους στ. 15-18 δίνονται κάποιες πληροφορίες για το κατά Μάρκον. Ο Μκ ως μαθητής του Πέτρου κατέγραψε στη Ρώμη τα έργα του Κυρίου, δεν περιέλαβε όμως στο ευαγγέλιό του κάποιες περισσότερο «μυστικές» όψεις του έργου του Ιησού. Το ευαγγέλιό του είναι περισσότερο ευαγγέλιο των κατηχουμένων. Στους στ. 18-26 παρουσιάζεται η ιστορία συγγραφής της αλεξανδρινής εκδοχής του κατά Μάρκον. Όταν ο Μάρκος πήγε στην Αλεξάνδρεια, αποφάσισε να επεξεργαστεί το ευαγγέλιό του προσδίδοντάς του τώρα ένα περισσότερο πνευματικό χαρακτήρα. Το νέο αυτό κείμενο απευθυνόταν στους ώριμους πνευματικά χριστιανούς. Και πάλι ο Μάρκος δεν κατέγραψε κάθε δύσκολο και υψηλό νόημα, αλλά κράτησε μυστική την «ιεροφαντικήν διδασκαλίαν του Κυρίου» (στ. 23) (ένας όρος που θυμίζει τα αρχαία μυστήρια). Από το στ. 27 της πρώτης σελίδας του χειρογράφου έως και το στ. 2 της δεύτερης σελίδας γίνεται λόγος για τα όσα ακολούθησαν το θάνατο του Μάρκου. Η εκκλησία της Αλεξάνδρειας έχει στην κατοχή της αυτό το δεύτερο ευαγγελικό κείμενο, το οποίο όμως είναι προσβάσιμο μόνο στους μυημένους στα μεγάλα μυστήρια. Από το στ. 2 έως στ. 13 εμφανίζονται στο προσκήνιο ο Καρποκράτης και οι οπαδοί του, που θεωρούν ότι αυτό το κείμενο εξυπηρετεί τις γνωστικές τους τάσεις και αλλοιώνουν το κείμενο του αρχαίου ευαγγελικού κειμένου. Επομένως στην Αλεξάνδρεια σύμφωνα με την επιστολή κυκλοφορούσαν 3 διαφορετικές εκδοχές του κατά Μάρκον: το κανονικό κείμενο που έφερε ο Μάρκος από τη Ρώμη, η πνευματική εκδοχή, που συνέγραψε ο Μάρκος στην Αλεξάνδρεια και τέλος το αλλοιωμένο κείμενο των Καρποκρατιανών. Στους στ. 10-13 της 2ης σελίδας το θέμα και πάλι είναι η αλήθεια. Ο Κ. προτείνει την εξής ανάγνωση των στ. 11-12: θα πρέπει να ζητηθεί από τους Καρποκρατιανούς να υποστηρίξουν με όρκο τη θέση τους ότι το Μυστικό ευαγγέλιο του Μάρκου δεν έχει υποστεί αλλοιώσεις. Με τη βοήθεια βιβλικών χωρίων ο Κλήμης εξηγεί τον τρόπο που πρέπει κανείς να αντιμετωπίζει τους Καρποκρατιανούς και γενικότερα τους αιρετικούς.
Από το στ. 19 ο Κλήμης παραθέτει τα δύο αποσπάσματα του Μυστικού Ευαγγελίου. Ανάμεσα στο Μκ 10,34 και 10,35 πρόσθεσε ένα νέο κείμενο. Ο Ιησούς και οι μαθητές του πηγαίνουν στη Βηθανία πέραν του Ιορδάνη. Εκεί ζούσε μία γυναίκα, της οποίας ο αδελφός πέθανε. Μετά από παράκλησή της ο Ιησούς ανασταίνει το νεαρό άνδρα (η αφήγηση χρησιμοποιεί στοιχεία από τη διήγηση της ανάστασης του Λαζάρου στο Ιω και από τη διήγηση του Μάρκου για την ανάσταση του Ιησού). Ο νεαρός («νεανίσκος») «ἐμβλέψας αὐτῷ [τῷ Ἰησοῦ] ἠγάπησεν αὐτὸν» (φράση που αντιστρέφει όσα λέγονται στο κανονικό Μκ 10,21). Ο Ιησούς δεν του επιτρέπει να τον ακολουθήσει. Αργότερα πληροφορούμαστε ότι ο νεαρός άνδρας ήταν πλούσιος. Μετά από 6 μέρες ο Ιησούς του αναθέτει μία αποστολή, η οποία δε μας αποκαλύπτεται. Αργά το απόγευμα αναζητά τον Ιησού (η σκηνή θυμίζει τη συνάντηση με το Νικόδημο στο Ιω 3,2). Φορά μόνο «σινδόνα ἐπὶ γυμνοῦ», μια φράση που θυμίζει το Μκ 14,51 (τη σκηνή σύλληψης του Ιησού). Ο νεαρός μένει όλη τη νύχτα κοντά στον Ιησού και γίνεται μαθητής του. Στη συνέχεια ο Ιησούς αναχωρεί. Εδώ το τελειώνει η πρώτη περικοπή.
Η δεύτερη περικοπή ακολουθεί το 10,46 του κανονικού ευαγγελίου. Στην Ιεριχώ περιμένουν τον Ιησού η αδελφή του νεαρού, η μητέρα του και η Σαλώμη κι ο Ιησούς δεν τις δέχεται. Το γιατί δεν είναι βέβαιο.
Γι’ αυτά τα δύο κείμενα, που είναι γνήσια, ο Κλήμης υπόσχεται ότι θα δώσει μία εξήγηση, το κείμενο όμως διακόπτεται δυστυχώς εδώ.

Άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος στο νέο τεύχος του Studies in Religion

Στο νέο τεύχος του Studies in Religion δημοσιεύονται μεταξύ άλλων και τα εξής άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος:

• Jean J. Lavoie, "Ironie et ambiguïtés en Qohélet 10,16-20", 183-209
• Arthur J. Droge, "Cynics or Luddites? : excavating Q studies", 249-269
• Herbert Berg - Sarah Rollens, "The historical Muhammad and the historical Jesus : a comparison of scholarly reinventions and reinterpretations", 271-292
• Sébastien Falardeau, "Augustin conjugue-t-il souvent Ex 3,14 à Ex 3,15? : études sur l'exégèse augustinienne d'Ex 3,14-15", 293-310

Άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος στο νέο τεύχος του JETS

Στο νέο τεύχος του Journal of Evangelical Theology 51:4 (2008) δημοσιεύονται μεταξύ άλλων και τα εξής άρθρα βιβλικού ενδιαφέροντος:

• Gregory Goswell, "The order of the books in the Hebrew Bible", 673-688
• Richard D. Patterson, "Metaphors of marriage as expressions of divine-human relations", 689-702
• Mavis M. Leung, "The narrative function and verbal aspect of the historical present in the Fourth Gospel", 703-720
• James Greenbury, "1 Corinthians 14:34-35 : evaluation of prophecy revisited", 721-731
• Robert M. Bowman, "Jesus Christ, God Manifest : Titus 2:13 revisited", 733-752
• Casey W. Davis, "Hebrews 6:4-6 from an oral critical perspective", 753-767

Μετρώντας το χρόνο κατά την αρχαιότητα

Ένα ενδιαφέρον άρθρο για τη μέτρηση του χρόνου κυρίως στο Βυζάντιο αλλά και κατά τη ρωμαϊκή εποχή δημοσιεύεται στη σημερινή έκδοση της εφημερίδος ΒΗΜΑ. Η αρθρογράφος, Μαρία Θερμού, παρουσιάζει τους διάφορους τρόπους χρονολόγησης, εξηγεί τη σημασία και τη χρήση της έννοιας "ινδικτιών", συζητά το θέμα της πρωτοχρονιάς σε Ανατολή και Δύση και κάνει τις εξής ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις όσον αφορά στον τρόπο αντίληψης του χρόνου κατά τα βυζαντινά κυρίως χρόνια:

"...από τον 8ο αιώνα οι Βυζαντινοί άρχισαν να χρονολογούν με αφετηρία το έτος κτίσεως του κόσμου. Προσπάθησαν πολύ, έκαναν σύνθετους υπολογισμούς και ύστερα από διάφορες προτάσεις κατέληξαν στο ότι η αρχή του χρόνου έπρεπε να ορισθεί το 5509/8 π.Χ.και ειδικότερα η 21η Μαρτίου, ημερομηνία της εαρινής ισημερίας. Η παλαιότερη μάλιστα επιγραφή που αναφέρεται σε αυτό το σύστημα χρονολόγησης έχει εντοπισθεί στον Παρθενώνα και μιλάει για το έτος 6792 από κτίσεως κόσμου, δηλαδή το 704. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που αναφέρει η κυρία Τζιτζίμπαση, ότι δηλαδή οι Βυζαντινοί δεν έζησαν ποτέ τις χρονολογίες-σταθμούς 1000 ή 1500 μ.Χ., απλούστατα διότι ποτέ δεν υπολόγισαν τον χρόνο με αφετηρία τη γέννηση του Ιησού."

Για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο, πατήστε εδώ.

(Παράσταση του μήνα Ιούλιου με τη μορφή νέου άνδρα που κρατά στάχυα και δρεπάνι. Ψηφιδωτό του 5ου αι. μ.Χ. από τη Θεσσαλονίκη)

Ο Διόνυσος και η αμπελουργία στο Αιγαίο

Στο σημερινό φύλλο της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ (Τέχνες Γράμματα σ. 11) δημοσιεύεται ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του ομότιμου καθηγητή του Παν/μίου Αθηνών, Χρ. Γ. Ντούμα, σχετικά με τις απαρχές της λατρείας του Διονύσου στη μεσογειακή λεκάνη και τη σύνδεσή του με την καλλιέργεια του κρασιού. Μολονότι το θέμα μπορεί εκ πρώτης όψεως να μη θεωρηθεί ότι είναι βιβλικού ενδιαφέροντος, προσφέρει ωστόσο μία ακόμη ψηφίδα στο μωσαϊκό του ιστορικοκοινωνικού περίγυρου της Βίβλου. Αρκεί να θυμηθούμε τις συχνές αναφορές κυρίως στην Π.Δ. στο αμπέλι και στα προϊόντά του. Το ψαλμικό "οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου" για παράδειγμα αντικατοπτρίζει μία συγκεκριμένη πολιτισμική πραγματικότητα κι εξακολουθεί να έχει ισχύ μέχρι τις μέρες μας.

Σύμφωνα με τον καθ. Ντούμα αρχαιολογικά ευρήματα της καλλιέργειας του αμπελιού βρέθηκαν σε όλην τη μεσογειακή λεκάνη. Σύμφωνα με τις αρχαιολογικές μαρτυρίες η εξημέρωση της αμπέλου συντελέσθηκε στην περιοχή μεταξύ του Καυκάσου και της Αρμενίας, γύρω στα 6000 π.Χ. Εκεί σύμφωνα με το κείμενο της Γενέσεως ο Νώε «ήρξατο γεωργός γης και εφύτευσεν αμπελώνα. Και έπιεν εκ του οίνου και εμεθύσθη και εγυμνώθη εν τω οίκω αυτού» (Γένεσις 9,20).

Οι αρχαιότερες αρχαιολογικές μαρτυρίες από τον ελλαδικό χώρο προέρχονται από τον προϊστορικό οικισμό στο χωριό Σιταγροί της Δράμας. [Α.Τ.: η περιοχή του Παγγαίου θεωρείται στη μυθολογία η πατρίδα του θεού Διόνυσου]. Από κει η καλλιέργεια του αμπελιού πέρασε στα νησιά και μέχρι την Κρήτη. Με τη διάδοση της αμπελοκαλλιέργειας συνδέεται άμεσα και ο θεός Διόνυσος.

Για να διαβάσετε το άρθρο σε ηλεκτρονική μορφή, πατήστε εδώ.

Αρχαίες συριακές χριστιανικές πηγές στο διαδίκτυο

Στο ιστολόγιο DailyHebrew.com έχει αναρτηθεί ένας κατάλογος εκδόσεων αρχαίων συριακών χριστιανικών πηγών και μελετών σχετικά με αυτές, οι οποίες διατίθενται ελεύθερες στο διαδίκτυο. Για να βρεθείτε στη σχετική ανάρτηση του ιστολογίου, πατήστε εδώ.

Ένα οστεοφυλάκιο που συνδέεται με τον Σίμωνα Κυρηναίο;

Η April DeConick έχει αναρτήσει μία σύντομη παρουσίαση ενός οστεοφυλακίου, που εκτίθεται αυτές τις μέρες μαζί με άλλα ενδιαφέροντα αντικείμενα στο Houston Museum of National History στο πλαίσιο της έκθεσης: "The Birth of Christianity - A Jewish Story"
Πρόκειται για ένα οστεοφυλάκιο του 1ου αι. που φέρει σε μία πλευρά του την επιγραφή ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ (υιός του) ΣΙΜΩΝΑ. Στο σκέπασμα υπάρχει πάλι το όνομα ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ και η εβραϊκή λέξη QRNYT. Αν τελικά είναι σωστή η άποψη ότι το τελευταίο γράμμα θα έπρεπε να είναι H κι όχι Τ, τότε η λέξη σημαίνει ΚΥΡΗΝΑΙΟΣ, στην αντίθετη περίπτωση θα πρέπει να διαβάσουμε ΚΥΡΗΝΙΤΗΣ. Το οστεοφυλάκιο βρέθηκε το 1941 στην κοιλάδα Κεδρών από τον αρχαιολόγο Eleazar Sukenik και συνδέθηκε με την πληροφορία του Μκ 15,21 ότι ο Σίμων ο Κυρηναίος που κουβάλησε το σταυρό του Ιησού είχε δύο γιους, τον Αλέξανδρο και τον Ρούφο. Μολονότι δε μπορούμε με βεβαιότητα να συνδέσουμε τον Αλέξανδρο του ευαγγελίου με εκείνον του οστεοφυλακίου, η πιθανότητα είναι ιδιαίτερα γοητευτική.
Για να διαβάσετε όλο το κείμενο της DeConick, πατήστε εδώ.