Λκ 19,1-10 / Lk 19:1-10

Το αυριανό ευαγγελικό ανάγνωσμα είναι η γνωστή αφήγηση της συνάντησης του Ιησού με τον αρχιτελώνη Ζακχαίο. Ανήκει στο λεγόμενο ιδιαίτερο υλικό του Λουκά και διακόπτει τη ροή της αφήγησης σχετικά με την πορεία του Ιησού προς τα Ιεροσόλυμα, την οποία ο ευαγγελιστής δανείζεται από τον Μάρκο.

Στην ιστορία της ερμηνείας η περικοπή ερμηνεύεται παραδοσιακά ως η έκφραση της χάριτος και της σωτηρίας που παρέχει ο Θεός απλόχερα σε όλους τους ανθρώπους. Μία μικρή μερίδα, ωστόσο, θεωρεί ότι η βαρύτητα εδώ βρίσκεται στο ίδιο το πρόσωπο του Ζακχαίου και στην αξιοποίηση από μέρους του της ευκαιρίας που του προσφέρεται με την άφιξη του Ιησού. Αφήνοντας κατά μέρος την δογματική συζήτηση που κρύβεται πίσω από τον σχολαστικό τονισμό της μίας ή της άλλης ερμηνευτικής θέσης (σωτηρία διά της χάριτος - σωτηρίας μέσω των έργων) στη συνέχεια θα δώσουμε μερικά στοιχεία από την ενδοκειμενική ανάγνωση του κειμένου, η οποία αναδεικνύει ιδιαίτερες θεολογικές πτυχές της συγκεκριμένης περικοπής. Με τον όρο ενδοκειμενικότητα εδώ εννοούμε τη συγχρονική ανάγνωση του κειμένου κατά την οποία αναζητούμε τους πιθανούς δεσμούς (φραστικούς και ιδεολογικούς) μεταξύ διαφορετικών  σημείων του ίδιου κειμένου με σκοπό να κατανοήσουμε πώς τα επιμέρους αυτά τμήματα του κειμένου συγκροτούν το κείμενο / έργο στο σύνολό του καθώς και ποιο είναι το νόημα του καθενός από αυτά τα μέρη. 

Μία τέτοια ανάγνωση δεν ακυρώνει τη διαχρονική ανάλυση του κειμένου. Αντίθετα θα πρέπει να θεωρηθούν ως αλληλοσυμπληρούμενες. Για παράδειγμα, η παρατήρηση ότι εδώ συνδυάζονται πιθανόν δύο διαφορετικές ιστορίες, αυτή του Ζακχαίου (στ. 2-6. 8) κι εκείνη της αντιπαράθεσης του Ιησού με όσους τον κατηγορούσαν για τη συναναστροφή του με τους τελώνες κι άλλους αμαρτωλούς (στ. 7.9-10), συμπληρώνει τα όσα προκύπτουν από τη συγχρονική ανάγνωση της περικοπής σχετικά με το κέντρο βάρους και το νόημά της. 

Οι εξής ενδοκειμενικές συνδέσεις φαίνονται σημαντικές:

- η ιστορία του Ζακχαίου συνδέεται άμεσα με τα όσα λέει ο Ιησούς στο Λκ 18, όπου και πάλι η συνάφεια είναι εκείνη της αντιπαράθεσης του Ιησού με όσους τον κατακρίνουν για τις σχέσεις του με τους τελώνες και τους αμαρτωλούς. Οι αντίπαλοι του Ιησού (εκεί δεν είναι όλοι οι παρευρισκόμενοι αλλά οι Φαρισαίοι κι οι γραμματείς) στο 15,2 "διεγόγγυζον" όπως κι εδώ (στ. 7· βλ, επίσης την ιστορία του Λευί στο 5,27-32, όπου χρησιμοποιείται παρόμοια έκφραση). Και το θέμα εκεί είναι πάλι οι "αμαρτωλοί". Στο Λκ 15 ο Ιησούς, ωστόσο, χαρακτηρίζει όλους αυτούς τους αμαρτωλούς ως "χαμένους" (και λέει τις τρεις γνωστές παραβολές για χαμένα πράγματα, μία δραχμή, ένα πρόβατο κι ένα γιο) τα οποία όμως στο τέλος βρίσκονται (15,4-6.8-9.24.32). Κι εδώ, στον στ. 10, ο Ιησούς έρχεται να βρει το "ἀπολωλός" (βλ. επίσης ότι ο Ζακχαίος δεν προλαβαίνει να πει ή να κάνει κάτι κι ο Ιησούς αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να έρθει στο σπίτι του).

- η λέξη "σήμερον", η οποία χρησιμοποιείται στην περικοπή δύο φορές. Πρόκειται για τη δεύτερη φορά που συναντούμε στο Λκ τη λέξη. Η πρώτη ήταν στο κήρυγμα του Ιησού στη Ναζαρέτ (4,21), όπου ο Ιησούς χρησιμοποιεί για να δηλώσει ότι στο πρόσωπό του εκπληρώνεται η προφητεία του Ησαΐα την οποία προηγουμένως διάβασε. Αυτό το κήρυγμα έχει προγραμματική θέση μέσα στο κατά Λουκάν ευαγγέλιο (δηλ. προετοιμάζει και περιέχει συμπυκνωμένα βασικά θέματα της μετέπειτα αφήγησης). Από τον τρόπο που χρησιμοποιείται, λοιπόν, στην περικοπή του Ζακχαίου η λέξη ξανά (και μάλιστα στην πρώτη περίπτωση μαζί με το ρ. "δεῖ", το οποίο ο Λκ χρησιμοποιεί για δηλώσει ότι εκπληρώνονται οι προφητείες) υποδηλώνεται ότι η αποδοχή του αμαρτωλού Ζακχαίου είναι εκπλήρωση της αποστολής του Ιησού στον κόσμο και της προφητείας για τη λύτρωση όσων την έχουν ανάγκη. Η σωτηριολογική ανάγνωση της λ. "σήμερον" επιβεβαιώνεται και με τα όσα λέει ο Ιησούς στο στ. 10 (ἦλθεν γὰρ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ζητῆσαι καὶ σῶσαι τὸ ἀπωλολός). 

- το θέμα της συναναστροφής του Ιησού με τους τελώνες απαντά σε διάφορα σημεία του Λκ (στα κεφ. 5 και 15). Εξίσου χαρακτηριστικό στο Λκ είναι το θέμα της σωτηρίας, η οποία προσφέρεται σε όλους αδιάκριτα και ιδιαίτερα στους αμαρτωλούς. Η περικοπή του Ζακχαίου συνδέεται άμεσα και με την παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου (18,9-14). Για την ακρίβεια, η ιστορία του Ζακχαίου ερμηνεύει με τη μορφή της αφήγησης την παραβολή. Ένας ενδιαφέρον σύνδεσμος είναι τα ρήματα "ἀνέβη" και "κατέβη", τα οποία και στις δύο περιπτώσεις χρησιμοποιούνται σε σχέση με τον τελώνη και συνδέονται άμεσα και με την πνευματική/ψυχική τους κατάσταση. Ο Φαρισαίος της παραβολής ανεβαίνει στο Ναό να συναντήσει τον Θεό και να δηλώσει τη μετάνοιά του και κατεβαίνει δικαιωμένος. Ο Ζακχαίος ανεβαίνει στο δένδρο για να δει τον Ιησού και κατεβαίνει με τη σειρά του δικαιωμένος, αφού ο Ιησούς έρχεται στο σπίτι του.

- ο τρόπος που εκδηλώνει ο Ζακχαίος τη μετάνοιά του θυμίζει τον τρόπο που ο Ιωάννης ο Βαπτιστής στο Λκ προτρέπει τους στρατιώτες και τους τελώνες στο 3,11 εξ. Κι ο Ζακχαίος φέρει καρπούς μετανοίας, είναι επομένως έτοιμος να δεχτεί την βασιλεία του Θεού που έρχεται στο πρόσωπο του Ιησού.

- Ο Ιησούς χαρακτηρίζει τον Ζακχαίο ως "υἱὸ Ἀβραάμ". Εκτός από την ιστορική διάσταση (ο Ζακχαίος φέρει ιουδαϊκό όνομα, τον εξελληνισμένο τύπο του εβρ. Ζακκάι που θα πει αυτός που είναι καθαρός, αθώος) η αναφορά στον Αβραάμ έχει κι ένα βαθύτερο σωτηριολογικό περιεχόμενο. Ήδη στα 1,54-55.73-74 η σωτηρία συνδέεται άμεσα με την υπόσχεση που δόθηκε στον Αβραάμ κι η ιστορία του Ζακχαίου είναι μία πτυχή της εκπλήρωσης αυτής της υπόσχεσης. Ότι η προφητεία εκπληρώνεται στο πρόσωπο του Ιησού είναι μία έμμεση αλλά σαφής μαρτυρία για την ταυτότητά του (βλ. ιδιαίτερα 7,22). 

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω φαίνεται ότι ο σκοπός του ευαγγελιστή δεν ήταν να αφηγηθεί απλά την ιστορία ενός αμαρτωλού που συνάντησε τον Ιησού (δεν έχει δηλ. καθαρά βιογραφικό χαρακτήρα), αλλά να υπογραμμίσει μέσα από ένα παράδειγμα, του Ζακχαίου, αυτό που λέγεται στον τελευταίο στίχο της περικοπής για τη σωτηρία του αμαρτωλού. Μέσα από τον συνδυασμό των δύο διαφορετικών ιστοριών και με τις ενδοκειμενικές συνδέσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω υπογραμμίζεται ένα σημαντικό θέμα του Λκ, εκείνο της γενναιόδωρης προσφοράς της σωτηρίας προς όλους όσους την επιζητούν. Ο τελευταίος στίχος καθιστά σαφές ότι το κέντρο της ιστορίας δεν είναι ο Ζακχαίος αλλά ο ίδιος ο Ιησούς κι η σωτηρία κι η άφεση που χαρίζει στον Ζακχαίο είναι δική του πρωτοβουλία και δωρεά.

CFP Workshop: Quo Vadis Biblical Archaeology? (Jerusalem June 17-19, 2015)

The 50th anniversary of the German-Israeli diplomatic relations in 2015 provides an unique opportunity to reflect the German and German-Israeli Biblical Archaeology in Israel. Where are we coming from? Where are we now? And where are we heading?

The German Protestant Institute of Archaeology and the Hebrew University are hosting an interdisciplinary German-Israeli conference dedicated to graduate students working on various subjects in several disciplines that are connected to Ancient Near East – including Ancient History, Archaeology, Prehistory, Anthropology, Theology (Old and New Testament Studies), Jewish, Islamic or general religious studies and Social Science.

The aim is not only an interdisciplinary exchange of scientific knowledge between different fields, but also to increase and encourage contact and discussion between young German and Israeli researchers working on different regional specific aspects. The conference is designed to enable young scholars to present and discuss their work with colleagues on a high academic level without pressure.

We are looking forward to your proposals for the following themes (300 word abstract):

- German-Israeli Joint Ventures in the Past, Present and Future

- Sites after excavation – Restoration, Conservation and Presentation

- With Bible and Trowel? Biblical Archaeology today and future perspectives

- Archaeology and its Methods in Dialogue with other Sciences

The conference will be held in the Old City of Jerusalem in the middle-age refectory adjacent to Church of the Redeemer and will last for three days. The official language will be English.

Presentations should take 20 minutes. Additionally to the presentations, workshops are planned to allow a more intense discussion between scholars working in similar or adjacent fields (e.g. about common problems, new methods that could be applied, similar research questions).

This workshop is free of charge, but we kindly request your registration in advance.

The workshop is a “Preconference” to the international conference “Ancient Cultures in the Lands of the Bible“ (Archaeology 2015).

For further information see https://www.archaeologyisrael.com/

Please submit your abstracts before 10/02/2015 to: soennecken@deiahl.de

For further questions or registration please contact: soennecken@deiahl.de or

sekretariat@deiahl.de

Τρία νέα άρθρα στο τρέχον τεύχος του JSIJ / Three new articles in the current issue of JSIJ

Jewish Studies: an Internet Journal 12 (2013)

• Ishay Rosen-Zvi, "The Rise And Fall of Rabbinic Masculinity"
• Yehudit Henshke, "Biblical Citations in the Mishna: A Characterization of the Biblical Text Witnesses in Medieval Byzantium"
• Ilana Sasson, "Masorah And Grammar as Revealed in Tenth Century Karaite Exegesis"

O εσωτερικισμός στην αρχαιότητα / Esotericism in antiquity

Το περιοδικό Aries [15:1 (2015)] φιλοξενεί ένα αφιέρωμα στον εσωτερικισμό της αρχαιότητας:

• Kelley Coblentz Bautch, "Concealment, Pseudepigraphy and the Study of Esotericism in Antiquity," 1-9 (abstract)
• Raʿanan Boustan, "Secrets without Mystery: Esotericism in Early Jewish Mysticism," 10-15 (abstract)
• Kocku von Stuckrad, "Ancient Esotericism, Problematic Assumptions, and Conceptual Trouble," 16-20 (abstract)
• Joshua Ezra Burns, "Esotericism in Classical Rabbinic Culture: Interpretive Problems and Prospects," 21-46 (abstract)
• Matthew Twigg, "Esoteric Discourse and the Jerusalem Temple in the Gospel of Philip," 47-80 (abstract)
• Dylan M. Burns, "μίξεώς τινι τέχνῃ κρείττονι: Alchemical Metaphor in the Paraphrase of Shem (NHC VII,1)," 81-108 (abstract)
• Christian H. Bull, "Ancient Hermetism and Esotericism," 109-135 (abstract)
• Gregory Shaw, "Taking the Shape of the Gods:  A Theurgic Reading of Hermetic Rebirth," 136-169 (abstract)

RBL 23.1.2015

Pauline Allen, John Chrysostom, Homilies on Paul’s Letter to the Philippians
Reviewed by Julien M. Ogereau

Richard S. Ascough, Philip A. Harland, and John S. Kloppenborg, Associations in the Greco-Roman World: A Sourcebook
Reviewed by Steve Walton

Robert L. Cavin, New Existence and Righteous Living: Colossians and 1 Peter in Conversation with 4QInstruction and the Hodayot
Reviewed by Roy R. Jeal

Musa W. Dube, Andrew M. Mbuvi, and Dora R. Mbuwayesango, eds., Postcolonial Perspectives in African Biblical Interpretations
Reviewed by Peter Claver Ajer

Anne Marie Kitz, Cursed Are You! The Phenomenology of Cursing in Cuneiform and Hebrew Texts
Reviewed by Stephen C. Russell

Antti Laato, Who Is the Servant of the Lord? Jewish and Christian Interpretations on Isaiah 53 from Antiquity to the Middle Ages
Reviewed by Alphonso Groenewald

Jack R. Lundbom, Biblical Rhetoric and Rhetorical Criticism
Reviewed by Joel Barker

Graham Stanton; Markus Bockmuehl and David Lincicum, eds., Studies in Matthew and Early Christianity
Reviewed by Donald A. Hagner

Georg A. Walser, Old Testament Quotations in Hebrews: Studies in Their Textual and Contextual Background
Reviewed by Brian C. Small

Ziony Zevit, What Really Happened in the Garden of Eden?
Reviewed by John Walton

Birmingham Colloquium

Στο διάστημα 2-4 Μαρτίου 2015 θα λάβει χώρα το 9ο Birmingham Colloquium με τον τίτλο "The History and Text of New Testament Commentaries". Aκολουθεί το πρόγραμμα:  

Monday 2nd March

From 2pm:  Registration 

2.30pm   Welcome

2.45pm   Ronald Heine, “Origen’s Gospel Commentaries”

3.40pm   Carl J. Berglund, “Quotation practices in Origen’s Commentary on the Gospel of John: How dependable are his quotations of John, Paul and Heracleon?”

4.30pm  Christina Kreinecker, “The Biblical Text in Rufinus’ Translation of Origen’s Commentary on Romans”

5.00pm  Rory P. Crowley, “Justin’s Dialogue 88 and His Commentaries on the Baptism Material: Implications for the Variant Form of the Heavenly Voice in Luke 3:22”

5.30pm  Rosalind MacLachlan, “The Context of Commentary: Non-Biblical Commentaries in the Early Christian Period”

Tuesday 3 March

9.00am   Lukas J. Dorfbauer, “The Rediscovery of a Supposedly Lost Fourth-Century Work: Bishop Fortunatianus of Aquileia and his Commentary on the Gospels”

9.45am   Susan Griffith, “Sources and texts in Ambrose’s Commentary on Luke”

10.15am  Thomas O’Loughlin, “Capitula as commentary in the Sermon on the Mount (Mt 5:1-7:28): the implicit exegesis in Latin division systems

11.15am  Shari Boodts & Gert Partoens, “The critical edition of Florus of Lyons’ Expositio epistolarum beati Pauli apostoli. State of the art and new results.”

11.45am   Maria Valeria Ingegno, “Patristic Sources for the Pauline Epistle Commentary of Gilbert de la Porée”

12.15pm   Alexander Andrée, “Peter Comestor and the Glossa 'ordinaria' on the Gospels”

Afternoon excursion to Worcester

Wednesday 4 March

9.00am   Gilles Dorival, “Biblical catenae”

10.00am  Klaus Wachtel, “Coherence and History: Commentary Manuscripts in Acts and the Catholic Letters”

10.30am  John Gram and Bruce Morrill, “Parsing Paul: Layout and Sampling Divisions in Pauline Commentaries”

12 noon  Will Lamb, “Catenae and the Art of Memory”

12.45pm  Dora Panella, “Jesus’ Post-resurrection appearances in 1Cor 15:5-8 and their interpretation in the catenae of Oecumenius, Theophylact and Zygabenus.”

2.15pm  Matthias Schulz, “Catena Manuscripts in the Coptic Tradition – An Overview”

2.45pm  Carol Downer, "A consideration of some texts from de Lagarde's Coptic Catena"

3.00pm  Carla Falluomini, “The citations of the Gothic New Testament in the Skeireins commentary”  

4.00pm  Garick V. Allen, “The Scholia in Apocalypsin: The Edition of P. Tzamalikos (2013) and Scriptural Interpretation in Manuscript 2351”

4.30pm  Agnès Lorrain, “Theodoret’s text of Romans”

5.00pm  Jan Krans “Romans in the Hands of Radical Commentators”

5.30pm  Concluding round table

7.00pm  Colloquium dinner with address by Prof. Gordon Campbell.

Booking continues to be open for a couple of weeks: please use the form which can be downloaded from:

http://arts-itsee.bham.ac.uk/itseeweb/conferences/9Coll-booking.pdf

H κοιλάδα Jezreel / The Jezreel valley

Διαβάστε την αρχαιολογική έκθεση στη σελίδα The Bible and Interpretation σχετικά με τα όρια της κοιλάδας Jezreel. Από αυτήν προκύπτει ότι τα όριά της ήταν πολύ μεγαλύτερα από όσο εικάζουμε:

Miriam Feinberg Vamosh, "Path Perfect: Reclaiming Jezreel"

Στο τρέχον τεύχος του ETR / In the current issue of ETR

Etudes théologiques et religieuses 89:3 (2014)

• Harold W. Attridge, "La christologie kénotique et l'Épître aux Hébreux" (abstract)
• Sara Schulthess, "Philippiens et Hébreux: proximité et dissonances. Réponse à Harold W. Attridge" (abstract)
• Élian Cuvillier, "Abaissement et exaltation en Philippiens 2,5-11: une poétique de la foi"
• Jörg Röder, "Poétique de la foi ou poétique de l'éthique ? Réponse à Élian Cuvillier"

Μερικές νέες μελέτες στο τρέχον τεύχος του Scriptura / Some new studies in the current issue of Scriptura

Scriptura 113 (2014)

• Sidney K Berman, "Cognition and context in translation analysis : contextual frames of reference in Bible translation" 
• Hendrik Bosman, "From divine command and prophetic goals to sapiential character formation : a survey of Old Testament ethical reflection informed by philosophical ethics"
• Christo Lombaard, "Dating and debating : late patriarchs and early canon"
• Lilly Nortje-Meyer, "Effeminacy as vilification in the letter of Jude : female sexuality and the constitution of hierarchy and authority" 
• Mark Wilson, "Noah, the ark, and the flood in early Christian literature" 

Ιστορία Χρόνων ΚΔ (ΙΙ): απαρχές και η πρώτη φάση / Neutestamentliche Zeitgeschichte (II): beginnings and the first phase

Η ανάγκη γνώσης του περιβάλλοντος της ΚΔ από τον μελετητή της υπάρχει ήδη στην αρχαία Εκκλησία. Στα πατερικά κείμενα απαντούμε συχνά τέτοιες ιστορικές λεπτομέρειες που διευκολύνουν την ερμηνεία των βιβλικών χωρίων. Η ίδια ανάγκη εκφράζεται και σε έργα βιβλικών ερευνητών του 18ου και 19ου αι., όταν γεννιέται τελικά το μάθημα της Ιστορίας των Χρόνων της ΚΔ στο χώρο της ακαδημαϊκής θεολογίας. 

Χαρακτηριστικά ο Ελβετός θεολόγος του 18ου αι. Jakob Wettstein γράφει στο δεύτερο τόμο του έργο του "Η Καινή Διαθήκη":

"Ένας άλλος νόμος, πολύ χρήσιμος, μπορεί εύκολα να γίνει κατανοητός: αν θέλεις να καταλάβεις τα βιβλία της ΚΔ βάλε τον εαυτό σου στη θέση των προσώπων, στα οποία δόθηκαν αυτά τα βιβλία από τους αποστόλους για πρώτη φορά να διαβαστούν. Με το πνεύμα σου πήγαινε σε εκείνην την εποχή κι εκείνο τον τόπο, όπου για πρώτη φορά αυτά τα κείμενα διαβάστηκαν. Φρόντισε, όσο είναι δυνατό, να αναγνωρίσεις τα ήθη, τα έθιμα, τις συνήθειες, τις γνώμες, τις γενικότερες αντιλήψεις, τις παροιμίες, τη γλώσσα των εικόνων, τις καθημερινές εκφράσεις εκείνων των ανθρώπων καθώς και τον τρόπο, με τον οποίο προσπαθούσαν να πείσουν τον άλλο ή με τον οποίο προσπαθούσαν να αιτιολογήσουν την πίστη τους. Επιπλέον, να προσέχεις σε ποιο σημείο θα στραφείς σε ένα χωρίο όταν δεν μπορείς να προχωρήσεις με τη βοήθεια κανενός σύγχρονου συστήματος, είτε θεολογικής είτε λογικής μορφής, ούτε με τη βοήθεια των διαδεδομένων σήμερα απόψεων" (J.J. Wettstein, Novum Testamentum Graecum, τόμ. 2, Amsterdam 1742, 878)

Kατά τον 19ο αι. οι φιλοσοφικές και επιστημονικές εξελίξεις και κυρίως η ανάπτυξη του λεγόμενου Ιστορικισμού επηρέασαν και τις βιβλικές σπουδές και κυρίως οδήγησαν στην ανάπτυξη της λεγόμενης "ιστορικής κριτικής" (βλ. για παράδειγμα τη λεγόμενη Σχολή της Τυβίγγης). Πατέρας της Ιστορίας των Χρόνων της ΚΔ και μαθητής του Christian Baur, ιδρυτή της Σχολής της Τυβίγγης, υπήρξε ο καθηγητής της ΚΔ στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης, Matthias Schneckenburger (1804-1848), ο οποίος έκανε τις πρώτες διαλέξεις με θέματα ιστορίας Χρόνων της ΚΔ. Αυτές οι διαλέξεις άσκησαν τέτοια επίδραση ώστε 14 χρόνια μετά το θάνατό του εκδόθηκαν από τον καθηγητή του Πολυτεχνείου της Karlsruhe Theodor Löhlein. Πρόκειται για ένα γλαφυρό έργο το οποίο δίνει μια γενική εικόνα της εθιμικής και θρησκευτικής κατάστασης του ελληνορωμαϊκού κόσμου και της Παλαιστίνης κατά την εποχή του Ιησού. 

Ένας άλλος μαθητής του Baur, ο καθηγητής της ΚΔ στο Πανεπιστήμιο της Heidelberg, ο Adolf Hausrath (1837-1909), εκδίδει με τη σειρά του τη δική του τρίτομη και στη συνέχεια τετράτομη Ιστορία χρόνων. Το έργο δεν έχει εγχειριδιακό χαρακτήρα αλλά ακαδημαϊκό, δε φαίνεται όμως να άσκησε μεγάλη επίδραση στη μετέπειτα έρευνα. 

Το σημαντικότερο έργο της περιόδου, το οποίο αποτελεί και σήμερα κλασικό έργο αναφοράς, είναι εκείνο του καθ. του Göttingen Emil Schürer (1844-1910). Ο Schürer εξέδωσε αρχικά το Εγχειρίδιο τη Ιστορίας των Χρόνων της ΚΔ και στη συνέχεια τη γνωστή Ιστορία του Ιουδαϊκού λαού στην εποχή του Ιησού Χριστού. Οπαδός της ιστορικής κριτικής την εφάρμοσε με συνέπεια τόσο στην Καινή Διαθήκη όσο και την ιστορία του αρχέγονου Χριτσιανισμού. Το έργο του χαρακτηρίζεται από τη μεθοδικότητα, την ευρεία χρήση των πηγών και το βιβλιογραφικό πλούτο. Το νέο στοιχείο που προσφέρει το έργο του είναι η ανάδειξη των ιουδαϊκών καταβολών του Χριστιανισμού και η προβολή των ποικίλων σχέσεών του προς τον αρχέγονο Χριστιανισμό. Σίγουρα αρκετές από τις ιδέες του για τον αρχαίο Ιουδαϊσμό έχουν σήμερα εγκαταλειφθεί, όμως το έργο εξακολουθεί να αποτελεί ένα πολύτιμο ερευνητικό βοήθημα.

Χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου της έρευνας είναι:

α) η συγγραφή μεγάλων έργων, όπου παρουσιάζεται η γενικότερη πολιτική, θρησκευτική και κοινωνική κατάσταση

β) η εστίαση στην περιγραφή βασικών ιστορικών / πολιτιστικών μεγεθών, όπως της θρησκείας, των φιλοσοφικών ρευμάτων, της ρωμαϊκής διοίκησης, των κοινωνικών θεσμών και η επικέντρωση σε σημαντικές προσωπικότητες του παρελθόντος

γ) η δυαλιστική προσέγγιση της εποχής της ΚΔ. Τα δύο μεγέθη, Ελληνισμός και Ιουδαϊσμός, παρουσιάζονται συχνά ως αντίθετα μεταξύ τους ενίοτε δε και ως αντίπαλες δυνάμεις, ενώ ο Χριστιανισμός συνδέεται με τη μία ή άλλη πραγματικότητα. 

Αυτή η τάση, η οποία κυριαρχεί σε αυτήν την πρώτη φάση της έρευνας (μέχρι δηλ. τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) συνδέεται άμεσα με μία από τις βασικές θέσεις της ιστορικής κριτικής, ότι δηλαδή η κινητήριος δύναμη της ιστορικής πορείας του αρχέγονου Χριστιανισμού είναι η αντιπαράθεση της διδασκαλίας των πρώτων αποστόλων που έχει ιουδαϊκές καταβολές με εκείνην του αποστόλου Παύλου που προσδιορίζεται από τον εξ εθνών χριστιανισμό. Η αντιδιαστολή των δύο αυτών πραγματικοτήτων οδήγησε στη δημιουργία δύο σχολών, της Θρησκειοϊστορικής Σχολής στo Göttingen και του ερευνητικού προγράμματος Corpus Hellenisticum. Η πρώτη είχε ως βασική της αρχή ότι η ΚΔ πρέπει να ερμηνευτεί κυρίως με βάση ειδωλολατρικές και ελληνιστικές προϋποθέσεις. Το ενδιαφέρον των εκπροσώπων της επικεντρώνεται στον συγκρητισμό και στο κατά πόσο αυτός προσδιορίζει τον αρχέγονο Χριστιανισμό. Εκπρόσωποι της Σχολής είναι οι Hermann Gunkel, Wilhelm Bousset, Johannes Weiss, Rudolf Bultmann, Ernst Troeltsch κ.ά. Με αυτήν συνδέεται η έκδοση του εγκυκλοπαιδικού έργου Religion für die Geschichte und Gegenwart. Oι θέσεις της Θρησκειοϊστορικής Σχολής δέχθηκαν κριτική, επειδή κρίθηκαν ως υπεραπλουστευτικές της πολύμορφης ιστορικής πραγματικότητας και μονομερείς. Συχνά μάλιστα τα πορίσματά της εξυπηρέτησαν ιδεολογικούς σκοπούς στην ταραγμένη περίοδο πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και σε αυτήν του Μεσοπολέμου. Στον αντίποδά της εμφανίζεται η λεγόμενη Wissenschaft des Judentums, που σκοπό είχε να τονίσει την θέση του Ιουδαϊσμού μέσα στην ευρωπαϊκή ιστορία και τη σύνδεσή του με τον αρχέγονο Χριστιανισμό. Με αυτήν συνδέεται κι η έκδοση του μνημειώδους έργου των Strack-Billerbeck, Kommentar zum Neuen Testament aus Talmud und Midrash. 

Παράλληλα επιστήμονες της ΚΔ στην Ολλανδία και Γερμανία συγκροτούν το λεγόμενο ερευνητικό πρόγραμμα του Corpus Hellenisticum το οποίο επιθυμεί να ερμηνεύσει τον πρώιμο Χριστιανισμό και την ΚΔ μέσα στα πλαίσια του ελληνιστικού Ιουδαϊσμού. Μέλη του ερευνητικού προγράμματος, το οποίο συνεχίζει ακόμη και σήμερα τη δράση του υπήρξαν οι Georg Heinrici, Ernst Dobschütz, Hans Windisch, Adolf Deissmann, Herbert Preisker, W. van Unik. Στους νεότερους εκπροσώπους συγκαταλέγονται οι P. van der Horst, Eduard Lohse, Gerhard Delling κ.ά.

Συνέδριο για το θεσμό των διακονισσών / Conference on the institution of diaconesses

To Κέντρο Οικουμενικών, Ιεραποστολικών και Περιβαλλοντικών Μελετών "Μητροπολίτης Παντελεήμων Παπαγεωργίου" διοργανώνει διεθνές συνέδριο προς τιμήν του ομότιμου καθηγητή Ευάγγελου Θεοδώρου με τον τίτλο "Deaconesses, Ordination of Women and Orthodox Theology" στο διάστημα 22-24 Ιανουαρίου 2015. 

Για να διαβάσετε το πρόγραμμα πατήστε εδώ.

Joel Baden και Candida Moss για το σπάραγμα του κατά Μάρκον / Joel Baden and Candida Moss on the fragment from Mark's Gospel

Η συζήτηση για το νέο σπάραγμα του κατά Μάρκον, το οποίο σύμφωνα με τα πρώτα δημοσιεύματα χρονολογείται στον 1ο αι. μ.Χ., συνεχίζεται. Στις προηγούμενες κριτικές φωνές έρχονται να προστεθούν εκείνες των Joel Baden (Yale University) και Candida Moss (Notre Dame University) με τα ερωτήματα που θέτουν σε σχετικό άρθρο του CNN: 

Was oldest gospel really found in a mummy mask?

+ Marcus Borg (11.3.1942-21.1.2015)

Χθες έφυγε από τη ζωή ο γνωστός καινοδιαθηκολόγος Marcus Borg. Ο Borg δίδαξε ως καθηγητής σε διάφορα πανεπιστήμια και θεολογικά ιδρύματα της Αμερικής (π.χ. South Dakota State University, Carleton College και Oregon State University). Διετέλεσε πρόεδρος του ερευνητικού προγράμματος για τον ιστορικό Ιησού της SBL, πρόεδρος της Anglican Association of Biblical Scholars και μέλος του γνωστού Jesus Seminar. Υπήρξε συγγραφέας πολλών βιβλίων μεταξύ των οποίων και των: Jesus in Contemporary Scholarship (1994), Jesus: Uncovering the Life, Teachings, and Relevance of a Religious Revolutionary (2006), The Last Week: A Day-by-Day Account of Jesus's Final Week in Jerusalem (μαζί με τον John Dominic Crossan 2006) κ.ά.

Ο Χριστός κι ο αυτοκράτορας / Christ and the Emperor

Ένα νέο βιβλίο σχετικά με τον τρόπο που αντιπαραβάλλονται ο Ιησούς Χριστός κι ο αυτοκράτορας μέσα στην Καινή Διαθήκη, κι ειδικότερα στα ευαγγέλια, κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Peeters. Πρόκειται για ένα συλλογικό τόμο με τις εισηγήσεις που διαβάστηκαν σε διεθνές συνέδριο που διοργάνωσε η Θεολογική Σχολή του Leuven στο διάστημα 30 Νοεμβρίου - 2 Δεκεμβρίου 2011:

G. van der Belle /  J. Verheyden (επιμ.), Christ and the Emperor: The Gospel Evidence (Biblical Tools and Studies 20), Peeters, Leuven 2014 

ISBN: 978-90-429-3064-3

XXX-428 p.

78 EURO

Περιεχόμενα / Table of Contents

Το τρέχον τεύχος του Bibel u. Kirche / The current issue of Bibel und Kirche

Bibel und Kirche 4/2014

• Matthias Müller, "Licht der Völker und Religionen: Wie eine universale Christologie die Lehre von der Kirche öffnet, ohne sie zu relativieren," 192-198
• Regina Wildgruber, "Gottes Licht für alle Völker: Universalistische Linien im Alten Testament," 199-203
• Christoph Schaefer, "„Ein Licht zur Erleuchtung der Heiden und Herrlichkeit für dein Volk Israel“ (Lk 2,34): Jesus als Messias für Israel und die Völker in den lukanischen Kindheitserzählungen," 204-210
• Uta Poplutz, "Kinder Abrahams: Der universale Ursprung der matthäischen Kirche," 211-216
• Johannes Beutler, "„Ich bin das Licht der Welt“ Jesus und das Heil der Welt nach dem Johannesevangelium," 217-221
• Maria Neubrand, "Der Messias Israels und die Völker (Apg 15,14-21): Zur universalen Hoffnungsperspektive des lukanischen Doppelwerks," 222-227
• Rudolf Hoppe, "Versöhnung des Alls – Versöhnung der Menschheit: Der Christushymnus des Kolosserbriefes (Kol 1,15-20)," 228-233
• Tobias Nicklas, "„Und die Tore Jerusalems werden Jubellieder sprechen …“ (Tob 13,18)
• Hoffnung auf Heil in der frühjüdischen Diaspora," 234-241

Το τρέχον τεύχος του BibInt / The current issue of BibInt

Biblical Interpretation 23:1 (2015)

• Stephen L. Young, "Protective Strategies and the Prestige of the “Academic”: A Religious Studies and Practice Theory Redescription of Evangelical Inerrantist Scholarship," 1-35 (abstract)
• Anna Fisk, "Encounters in Feminist Revisioning
: Wrestling and Visitation
," 36-49 (abstract)
• Dmitri Slivniak, "Creation – Loneliness – Incest – Death
: A Freudian/Derridean Reading of the Garden Story
," 60-77 (abstract)
• Helen Efthimiadis-Keith, "Women, Jung and the Hebrew Bible
: An Evaluation of Jungian Interpretations of Hebrew Bible Texts by Way of the Book of Ruth
," 78-100 (abstract)
• T. M. Lemos, "The Apotheosis of Rage
: Divine Anger and the Psychology of Israelite Trauma," 101-121 (abstract)

Ερωτήματα για το νέο σπάραγμα του κατά Μάρκον / Questions regarding the new fragment of Mark

Πριν λίγες μέρες αναδημοσιεύσαμε το κείμενο της ηλεκτρονικής εφημερίδας Livescience σχετικά με το σπάραγμα του κατά Μάρκον πιθανόν κατά τις εκτιμήσεις του 1ου αι. Η συζήτηση έχει ανάψει στο διαδίκτυο και μετά τον αρχικό ενθουσιασμό σειρά έχουν οι φωνές εκείνες που συζητούν περισσότερο κριτικά αυτή τη νέα ανακάλυψη:

Questions about "First Century Mark" (Evangelical Textual Criticism)

New Manuscripts and the Destruction of Antiquities (Bart Ehrman's blog)

Τα θαύματα στη συνοπτική παράδοση (III): τύποι, δομή, μοτίβα / Miracles in the synoptic tradition (III): types, structure, and motifs

Τύποι θαυμάτων

Σήμερα σε γενικές γραμμές ακολουθείται η διάκριση των διαφόρων ειδών / μορφών αφηγήσεων θαυμάτων στην ευαγγελική παράδοση που πρότεινε ο καινοδιαθηκολόγος Gerd Theißen στο κλασικό του έργο για τα θαύματα: 

Θαύματα εξορκισμών / εκδίωξης δαιμόνων

(Μκ 1,23-28. 5,1-20. 9,14-29)

Ο άνθρωπος που κατέχεται από δαιμόνιο / δαιμόνια οδηγείται ή εμφανίζεται μπροστά στον Ιησού. Ακολουθεί συνήθως διάλογος μεταξύ του Ιησού και του δαιμονίου. Το δαιμόνιο τελικά εκβάλλεται.

Θεραπείες και αναστάσεις

(Μκ 1,29-31. 5,25-34. 7,31-37. 8,22-26. 10,46-52)

Ο Ιησούς θεραπεύει ασθενείς ή ανασταίνει νεκρούς. Βασικό μοτίβο που κυριαρχεί στην αφήγηση είναι εκείνο της πίστης.

Θαύματα ενάντια στο θρησκευτικό ή στο κοινωνικό κατεστημένο (π.χ. κατά το Σάββατο) 

(Μκ 2,1-12. 3,1-6. Μτ 8,5-13. Λκ 17,11-17)

Πρόκειται για θαύματα που ουσιαστικά ασκούν κριτική στο κοινωνικό και θρησκευτικό κατεστημένο και αποδυναμώνουν την τυπολατρική τήρηση του Νόμου ή υπερβαίνουν τις κοινωνικές/εθνικές διακρίσεις.

Θαύματα δωρεάς

(Μκ 6,30-44. 8,1-10. Λκ 5,1-11)

Ο Ιησούς προσφέρει υλικά αγαθά (π.χ. τροφή). Ο τρόπος που εκδηλώνονται αυτά τα θαύματα δεν είναι εντυπωσιακός, πιστοποιούνται όμως συνηθως από μεγάλο πλήθος.

Θαύματα σωτηρίας 

(Μκ 4,35-41. 6,45-52)

Θαυμαστή σωτηρία σε κατάσταση κινδύνου.

Επιφάνειες

(Μκ 6,45-52. 9,2-10)

Θαυμαστή εμφάνιση ή εξαφάνιση του Ιησού. Τέτοια θαύματα πιστοποιούν την θεότητά του και έχουν πολλές έμμεσες αναφορές στις επιφάνειες της ΠΔ. Ταυτόχρονα ανακαλούν στην μνήμη τις εμφανίσεις του Ιησού ως Αναστημένου.

Όλα τα θαύματα ωστόσο ακολουθούν την εξής βασική δομή:

• Εισαγωγή - Εδώ εμφανίζονται τα πρόσωπο της ιστορίας και περιγράφεται η κατάσταση
• Κύριο μέρος - Το πρόβλημα - κορύφωση της έντασης - η θαυματουργική πράξη - αποτέλεσμα της θαυματουργικής πράξης
• Κατακλείδα - Η εντύπωση που προκαλεί το θαύμα στους παρευρισκομένους

Στους διάφορους τύπους θαυμάτων συναντούμε σύμφωνα με την αφηγηματολογία χαρακτήρες, μοτίβα και θέματα. Χαρακτήρες είναι τα πρόσωπα που εμφανίζονται στην κάθε αφήγηση (π.χ. το πλήθος, οι μαθητές, οι αντίπαλοι  του Ιησού, ο ίδιος ο Ιησούς, το δαιμόνιο). Μοτίβα είναι τα μικρότερα κι όχι αυτόνομα αφηγηματικά στοιχεία. Μπορεί να είναι απλές φράσεις κι εικόνες που επαναλαμβάνονται σε κάθε αφήγηση στερεότυπα. Αυτή η επανάληψη δεν είναι τυχαία, αλλά έχει ένα βαθύτερο θεολογικό νόημα, όπως θα φανεί στις αναλύσεις θαυμάτων που θα ακολουθήσουν τις επόμενες εβδομάδες. Συχνά τα μοτίβα εμφανίζονται σε διαφορετικούς συνδυασμούς (δεν συναντάμε δηλ. τα ίδια μοτίβα σε όλα τα θαύματα). Τέλος, θέματα ονομάζονται οι βασικές ιδέες της αφήγησης που δίνουν εσωτερική μορφή και πληρότητα στη διαδοχή των μοτίβων και χαρακτήρων. Κάθε θέμα μπορεί να περιέχει έναν αριθμό από μοτίβα, τα οποία μπορεί να είναι συγκεκριμένα, χωρίς αυτό να αποκλείει να περιέχονται και σε άλλα θέματα. 

Ένα σημαντικό μοτίβο σε όλα τα θαύματα της συνοπτικής παράδοσης είναι εκείνο της πίστης. Πρόκειται για σημαντικό μοτίβο, το οποίο συνήθως απαντά στο κύριο μέρος και πριν από το ίδιο το θαύμα. Σε κάθε ευαγγελιστή, ωστόσο, το μοτίβο της πίστης λειτουργεί διαφορετικά μέσα στην αφήγηση προκειμένου να δοθεί διαφορετική θεολογική έμφαση. 

Στο κατά Μάρκον η πίστη ως υπέρβαση στηρίζεται στην ελεύθερη απόφαση του ανθρώπου που ζητά βοήθεια (συχνά εδώ το μοτίβο της πίστης συνδέεται με το μοτίβο της δυσκολίας προσέγγισης του Ιησού). Στο κατά Ματθαίον η πίστη συνδέεται με το στοιχείο της γνώσης (όσοι προσεγγίζουν τον Ιησού γνωρίζουν ότι μπορεί να τους θεραπεύσει), το οποίο εκφράζεται στην έκκληση για βοήθεια ή στην προσευχή. Το θαύμα σε αυτήν την περίπτωση συνδέεται με την ιστορία της σωτηρίας όχι μόνο του Ισραήλ αλλά και των εθνικών. Στο κατά Λουκάν κυριαρχεί το συναισθηματικό στοιχείο της ευγνωμοσύνης που συχνά συνδέεται άμεσα με την πίστη. Γενικά στις συνοπτικές αφηγήσεις των θαυμάτων η πίστη θεωρείται προϋπόθεση για την τέλεση του θαύματος. 

Βιβλιοκρισία του βιβλίου του Dylan M. Burns για τον σηθιανό Γνωστικισμό / Book review on Dylan M. Burns's on Sethian Gnosticism

Στην ιστοσελίδα Marginalia έχει αναρτηθεί η βιβλιοκρισία του Tuomas Rasimus για το βιβλίο του  Dylan M. Burns σχετικά με τον σηθιανό γνωστικισμό:

Tuomas Rasimus on Dylan M. Burns’s Apocalypse of the Alien God: Platonism and the Exile of Sethian Gnosticism

Το τρέχον τεύχος του JECH / The current issue of JECH

Journal of Early Christian History 4:1 (2014)

• Pieter F. Craffert, "Historical critical interpretation is not (necessarily) critical historical interpretation: taking account of the oral/aural conditions of the first-century Mediterranean world: orality and literacy in Early Christianity," 3-25 (abstract)
• Jonathan A. Draper, The 'theatre of performance' and 'the living word' of Jesus in the Farewell Discourse(s) in John's Gospel : orality and literacy in Early Christianity," 26-43 (abstract)
• Holly E. Hearon, "A social semiotic multi-modal approach to communication practices in Early Christianity : orality and literacy in Early Christianity," 44-67 (abstract)
• Gert J. Steyn, "Quotations from Scripture and the compilation of Hebrews in an oral world : orality and literacy in Early Christianity," 68-87 (abstract)
• Jean-Claude Loba-Mkole, "Beyond just wages : an intercultural analysis of Matthew 20:1-16 : general," 112-134 (abstract)
• Marius Nel, "The Gospel of Mark in light of its apocalyptic worldview : general," 135-148 (abstract)

Η απάντηση του N.P. Lemche στον Cline / N.P. Lemche's response to Cline

Λίγο παλαιότερα στη γνωστή ιστοσελίδα The Bible and Interpretation είχε δημοσιευθεί ένα κείμενο του Eric H. Cline με τον τίτλο "1177 BC: The Collapse of Civilizations and the Rise of Ancient Israel and Philistia". Στην ίδια σελίδα δημοσιεύεται σήμερα η απάντηση του καθ. την ΠΔ Niels Peter Lemche σε αυτό το άρθρο:

Notes on Eric H. Cline, 1177: The Year Civilization Collapsed

Η ιστορία του Σατανά / Satan's history

Στο ιστολόγιό του Anxious Bench o Philip Jenkins έχει αναρτήσει μία σειρά από κείμενα σχετικά με την εξέλιξη της ιδέας του Σατανά και της πτώσης στον αρχαίο Ιουδαϊσμό και στον αρχέγονο Χριστιανισμό (πηγή PaleoJudaica.com):

• The Rise of Satan
• The Devil’s Progress
• Creating Satan
• In Search of the Fall

James Swetnam: υπόμνημα στην προς Εβραίους / James Swetnam: Commentary on Hebrews

Ο ομότιμος καθηγητής του Ποντιφικού Βιβλικού Ινστιτούτου της Ρώμης James Swetnam ανάρτησε στην ιστοσελίδα του James Swetnam's Close Readings το υπόμνημά μου στην προς Εβραίους επιστολή:

Online Commentary on Hebrews

Το τρέχον τεύχος του CBQ / The current issue of CBQ

Catholic Biblical Quarterly 76:4 (2014)

• Dan Rickett, "Creating an unrighteous outsider : the separation of Abram and Lot in eary scriptural retellings," 611-633
• Joel S. Baden, "The narratives of numbers 20-21," 634-652
• Edward Allen Jones III, "'Who are you, my daughter MY T BTY' : a reassessment of Ruth and Naomi in Ruth," 653-664
• Stephen C. Carlson, "The davidic key for counting the generations in Matthew 1:17 / . - In: The Catholic biblical quarterly," 665-683
• Robert L. Foster, "The justice of the gentiles : revisiting the purpose of Romans / . - In: The Catholic biblical quarterly," 684-703
• Nijay K. Gupta, "'They are not Gods!' : Jewish and Christian idol polemic and Greco-Roman use of cult statues," 704-719

Βυζαντινό κείμενο, Textus Receptus, αρχικό κείμενο / Majority text, Textus Receptus, original text

Καθώς τον τελευταίο καιρό συχνά ακούγεται ότι το Βυζαντινό κείμενο και το Textus Receptus ταυτίζονται με το αρχικό κείμενο της ΚΔ καθώς επίσης ότι η διατήρηση του κειμένου συνδέεται άμεσα με την θεοπνευστία του, η απάντηση του καθηγητή Daniel Wallace σχετικά με το θέμα παρέχει αρκετή τροφή για σκέψη:

The Majority Text and the Original Text: Are They Identical?

Monumenta Asiae Minoris Antiqua (MAMA) XI: Μνημεία της Νότιας Φρυγίας / Monumenta Asiae Minoris Antiqua (MAMA) XI: Monuments from Southern Phrygia

Oι 387 επιγραφές από τη Νότια Φρυγία και την Λυκαονία που συγκεντρώθηκαν από τους Sir William Calder (1881-1960) και Dr Michael Ballance (†27 July 2006) κατά τις ετήσιες αποστολές στην περιοχή κατά τα έτη 1954-1957 είναι πλέον προσβάσιμες στο διαδίκτυο: 

Monumenta Asiae Minoris Antiqua (MAMA) XI

Σπάραγμα από το κατά Μάρκον του 1ου αι.; / Fragment of Mark's Gospel from the 1st c.?

Σύμφωνα με δημοσιεύματα που κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο σε κάλυμμα αιγυπτιακής μούμιας βρέθηκε μεταξύ άλλων και σπάραγμα από το κατά Μάρκον ευαγγέλιο, το οποίο χρονολογείται μετά από σχετικές εξετάσεις που έγιναν πριν το 90 μ.Χ. Αν αυτό είναι ακριβές, τότε πρόκειται για το αρχαιότερο χειρόγραφο ευαγγελικού κειμένου (όσα έχουμε σήμερα είναι των αρχών του 2ου αι.). Διαβάστε το σχετικό δημοσίευμα στην ηλεκτρονική σελίδα livescience όπου δίνονται κάποια στοιχεία για το εύρημα και ανακοινώνεται η δημοσίευση του κειμένου στο εγγύς μέλλον:

Mummy Mask May Reveal Oldest Known Gospel

Λκ 17,11-19 / Lk 17:11-19

ΙΒ' Κυριακή του Λουκά σήμερα και το ανάγνωσμα περιγράφει την θεραπεία των 10 λεπρών, ένας από τους οποίους ήταν Σαμαρείτης. Ο F. Bovon στο υπόμνημά του στο Κατά Λουκάν (τόμ. ΙΙΙ, 145 εξ.) θέτει τα εξής ενδιαφέροντα ερωτήματα σχετικά με το περιεχόμενο και το νόημα του θαύματος:

-  πού βρίσκεται η έμφαση; Στην θεραπεία των 10 λεπρών ή στον ένα Σαμαρείτη που είναι ευγνώμων;

- τι είναι εδώ σημαντικότερο; Η θεραπευτική δύναμη του Ιησού ή η πίστη του ανθρώπου;

- τι έχει μεγαλύτερη αξία; Η πίστη στην αρχή του θαύματος ή η ευγνωμοσύνη στο τέλος;

- έχει σημασία για την αφήγηση η αναφορά της ταυτότητας του ενός ευγνώμονος πρώην λεπρού;

- υπάρχουν διακειμενικοί υπαινιγμοί σε άλλες βιβλικές αφηγήσεις;

Μερικές παρατηρήσεις που μπορούν να βοηθήσουν στην απάντηση των παραπάνω ερωτημάτων:

Ενδοκειμενικές συνδέσεις: 7,1-10 (η θεραπεία του δούλου του εκατόνταρχου): κι εκεί η ιστορία καταλήγει με μία χρεία και ο Ιησούς επαινεί την πίστη ενός μη Ιουδαίου επικρίνοντας έμμεσα την στάση του Ισραήλ

Διακειμενικές συνδέσεις: Δ΄ Βασ 5,1-15, όπου περιγράφεται η θεραπεία του λεπρού Ναιμάν του Σύρου. Αν αυτή η σύνδεση ισχύει, δύο στοιχεία είναι σημαντικά: α) η σύγκριση του Ιησού με τον Ελισσαίο (ένα θέμα που υποφώσκει στο Λκ) και β) η πίστη ενός εθνικού, στον οποίο ο Θεός προσφέρει τη χάρη του

Η αναφορά στην ταυτότητα του ενός λεπρού: αυτή φαίνεται να είναι σημαντική καθώς ο Ιησούς την τονίζει μέσα από την εμφαντική θέση της πληροφορίας στο τέλος του στ. 16 καθώς και τις τρεις ρητορικές ερωτήσεις της χρείας στους στ. 17εξ. Η απάντηση σε αυτά τα τρία ερωτήματα είναι προφανής και προκύπτει από την προηγούμενη αφήγηση: κι οι 10 καθαρίσθηκαν, οι 9 δεν επέστρεψαν, μόνο ο αλλογενής επιστρέφει να δοξάσει τον Θεό. Οι Σαμαρείτες ήδη χρησιμοποιούνται ως θετικό παράδειγμα στη γνωστή παραβολή (10,30-35) και το παράδειγμα του Καλού Σαμαρείτη εκεί εντάσσεται μέσα στη γενικότερη θεματική του Λκ για την συμπερίληψη στον νέο λαό του Θεού ανθρώπων που ανήκουν σε περιθωριακές ομάδες ή που δεν είναι Ισραηλίτες. Είναι ταυτόχρονα μία έμμεση αλλά σαφής κριτική για την στενόκαρδη αντίληψη περί του λαού του Θεού από μερίδα των Ισραηλιτών. Το σωτηριολογικό περιεχόμενο της συγκεκριμένης αφήγησης είναι προφανές. Η δωρεά και το έλεος του Θεού προσφέρεται σε όλους όσους τον προσεγγίζουν με πίστη ανεξάρτητα εθνικών ή άλλων διακρίσεων.

Όσον αφορά στο ερώτημα τι είναι σημαντικότερο, η πίστη των 10 λεπτών ή η ευγνωμοσύνη του ενός, είναι προφανές ότι στην περικοπή η ευγνωμοσύνη του Σαμαρείτη είναι έκφραση της πίστης του (βλ. τα ρήματα που χρησιμοποιεί ο Λκ στην περιγραφή της αντίδρασης του Σαμαρείτη: δοξάζειν, πίπτειν ἐπὶ τὸ πρόσωπον (προσκήνυσις), εὐχαριστεῖν) κι επομένως εδώ κατά κάποιον τρόπο πίστη κι ευγνωμοσύνη ταυτίζονται. Αυτό επιβεβαιώνεται από το λόγιο του Ιησού προς τον Σαμαρείτη στο στ. 19. Ενώ αυτή η φράση είναι γνωστή κι από άλλες αφηγήσεις της συνοπτικής παράδοσης, χρησιμοποιώντας την εδώ ο Λκ για να περιγράψει την αντίδραση του Ιησού στην επιστροφή του Σαμαρείτη, της δίνει μία διαφορετική ποιότητα: η πίστη δεν είναι μόνο η βεβαιότητα ότι ο Θεός μπορεί να κάνει θαύματα μέσω του Ιησού αλλά κι η ευγνώμονη αναγνώριση αυτής της δύναμης. Επιπλέον, μέσω της προσκύνησης του Ιησού είναι η αναγνώριση της θεϊκής του ιδιότητας (στην αρχαιότητα η προσκύνηση αποδίδεται μόνο σε βασιλείς της Ανατολής και σε θεότητες). Το χριστολογικό επομένως νόημα της περικοπής είναι επίσης σαφές εδώ. Ο Σαμαρείτης, τέλος, ο αλλογενής και στα μάτια των συγχρόνων του Ιησού Ιουδαίων τουλάχιστον απεχθής, γίνεται ο τύπος του ανθρώπου της Βασιλείας του Θεού που ο Ιησούς επαγγέλλεται, καθώς αποδεικνύεται άνθρωπος αληθινής πίστης  και πνευματικής ωριμότητας.

Το τρέχον τεύχος του JBR / The current issue of JBR

Journal of the Bible and its Reception 1:2 (2014)

Christina Petterson, "'Gar nicht biblisch!' [Not biblical at all!]: Ephesians, Marriage, and Radical Pietism in Eighteenth-Century Germany," 191-205 (abstract)
Jorunn Økland, "Facilitating Speech and Discourse: Biblical Interpretation and the Emergence of a Concept of Gender Equality," 209-235 (abstract)
Anthony Swindell, "Three 1930s Novels about Satan," 237-251 (abstract)
Alison Jack, "Henry James’s 'The Jolly Corner': Revisiting the Parable of the Prodigal Son (Luke 15:11–32)," 253-262
Jason M. Silverman, ''Yes We Can (Hyperbolize)! Ideals, Rhetoric, and Tradition Transmission," 263-284 (abstract)
Eric Ziolkowski, "Dispatches from EBR: A Report on Volumes 1–10 (of 30), with Special Focus on Reception-related Matters," 285-308 (abstract)

Το τρέχον τεύχος του ZAC / The current issue of ZAC

Zeitschrift für antikes Christentum 18:2 (2014)

• Maarten Taveirne, "Das Martyrium als imitatio Christi: Die literarische Gestaltung der spätantiken Märtyrerakten und -passionen nach der Passion Christi," 167-203 (abstract)
• Petr Kitzler, "Tertullian and Ancient Embryology in De carne Christi 4,1 and 19,3−4," 204-209 (abstract)
• Josep Vilella, "The Pseudo-Iliberritan Canon Texts," 201-259 (abstract)
• Konrad F. Zawadzki, "Neue griechische Fragmente des Cyrill von Alexandrien, (Pseudo-) Athanasius, Philoxenos, Severus von Antiochien und Ammonios: patristische Auslegungen zum 1. Korintherbrief (ediert aus dem Codex Pantokratoros 28)," 260-282 (abstract)
• Geoffrey D. Dunn, "Why care for the poor? The role of almsgiving in Jerome’s asceticism," 283-301 (abstract)
• Maarten Wisse / Anthony Dupont, "Nostis qui in schola Christi eruditi estis, Iacob ipsum esse Israel: Sermo 122, In Iohannis euangelium tractatus 7 and the Donatist and Pelagian Controversies," 302-325 (abstract)

Το τρέχον τεύχος του ZNW / The current issue of ZNW

Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft 106:1 (2015)

• Walter T. Wilson, "Works of Wisdom (Matt 9,9–17; 11,16–19)," 1-20 (abstract)
• Kylie Crabbe, "Being found fighting against God: Luke’s Gamaliel and Josephus on human responses to divine providence," 21-39 (abstract)
• Nils Neumann, "Die πανοπλία Gottes. Eph 6,11–17 als Reflexion der Belagerung einer Stadt," 40-64 (abstract)
• Michael Theobald, "Vom Werden des Rechts in der Kirche. Beobachtungen zur Sprachform von Weisungen im Corpus Pastorale und bei Paulus,"65-95 (abstract)
• Ole Jakob Filtvedt / Martin Wessbrandt, "Exploring the High Priesthood of Jesus in Early Christian Sources," 96-114 (abstract)
• Gerhard Ringshausen, "Das Rätsel der Ἡρῳδιανοί im Markusevangelium. Für Eckhard Plümacher," 115-125 (abstract)
• Jason Staples, "Alte red Because of Transgressions? The ‘Law of Deeds’ in Gal 3,19a," 126-135 (abstract)
• Garrick V. Allen, "Textual Pluriformity and Allusion in the Book of Revelation. The Text of Zechariah 4 in the Apocalypse," 136-145 (abstract)