Ένα νέο βιβλίο για το κίνημα του Ιησού

Από τις εκδόσεις Kohlhammer κυκλοφορεί ένα νέο βιβλίο για το κίνημα του Ιησού και τα κίνητρα που οδήγησαν στην προσχώρηση σε αυτό το κίνημα:

Emilio Vogt, Die Jesusbewegung. Hintergründe ihrer Entstehung und Ausbreitung - eine historisch-exegetische Untersuchung über die Motive der Jesusnachfolge, (Beiträge zur Wissenschaft vom Alten Testament u. Neuen Testament, N.F., 169), Kohlhammer 2008

ISBN: 978-3-17-019108-2

EUR 39,80

Περιγραφή εκδοτικού οίκου

Μέχρι ποιο σημείο τα ιστορικά δεδομένα της αρχαίας κοινωνίας της Παλαιστίνης του 1ου αι. μ.Χ. επηρέασαν αρνητικά ή θετικά το κίνημα του Ιησού; Ποια κίνητρα υπήρξαν καθοριστικά ώστε οι άνθρωποι να αναζητήσουν τη βοήθεια του Ιησού ή να τον ακολουθήσουν; Με βάση αυτήν την προβληματική αναλύονται τρία βασικά κίνητρα: α) αρρώστεια και θεραπεία (ο Ιησούς ως ιατρός και εξορκιστής), β) οικονομικοί παράγοντες (ο Ιησούς απελευθερώνει από τη φτώχεια, το χρέος, χορταίνει στους πεινασμένους) και γ) η πολιτική διάσταση (ο Ιησούς ως ο εξουσιοδοτημένος από το Θεό ελευθερωτής, ο Ιησούς ως ο εσχατολογικός κύριος).

Για να διαβάσετε τα περιεχόμενα, πατήστε εδώ. Επίσης μπορείτε πατώντας εδώ να διαβάσετε τον πρόλογο και πατώντας εδώ την εισαγωγή και μέρος του α΄ κεφαλαίου.

Συγχρονικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις (1)

Συνεχίζοντας την παρουσίαση των κεντρικών σημείων του άρθρου του G. Röhser, “Von der Welt hinter dem Text zur Welt vor dem Text“, ThZ 64:3 (2008), 271-293, παρουσιάζουμε σήμερα τις 4 πρώτες από τις βασικές συγχρονικές τάσεις έρευνας που αναλύει ο R.:

α) Γλωσσολογικές – στρουκτουραλιστικές μέθοδοι: αντιμετωπίζουν πρώτιστα τα βιβλικά κείμενα ως κείμενα αυτά καθαυτά, δηλ. ως γραπτά «αντικείμενα», που μπορούν αντικειμενικά να μελετηθούν. Αυτή η νέα κατεύθυνση δίνει τη δυνατότητα να τεθούν νέα ερωτήματα, τα οποία επικεντρώνονται σε θέματα δομής και γλωσσικών ιδιαιτεροτήτων του κειμένου. Ο R. τονίζει εδώ όμως την ανάγκη να υιοθετηθούν πρακτικά και χρηστικά εργαλεία, ώστε η ερμηνεία να είναι κατανοητή και προσιτή. Το φιλοσοφικό υπόβαθρο αυτών των προσεγγίσεων θετικιστικό και δεν ασχολούνται με την επίδραση ή και την αλήθεια αυτών που λέγονται σε ένα κείμενο. Το ενδιαφέρον στρέφεται στις δομές ενός κειμένου, οι οποίες παράγουν σημασία (σύνδεση με τη σημειολογία).

β) «Αφηγηματική ανάλυση» (narrative criticism / Erzältextanalyse). Η μέθοδος αυτή θα πρέπει να διακριθεί από την αφηγηματική ερμηνεία και θεολογία, η οποία εφαρμόστηκε από διάφορους ερμηνευτές από τη δεκαετία του ’70 κι εξής. Η αφηγηματική ανάλυση ασχολείται με την ανάλυση πράξεων και ενεργούντων προσώπων ως δύο «νοηματικές γραμμές» του κειμένου αφήγησης καθώς και με τα γλωσσικά μέσα και τις γλωσσικές στρατηγικές, που υπηρετούν την αφήγηση (αφηγηματικό ύφος, προοπτικές της αφήγησης κτλ.). Δεν εξετάζεται και πάλι η αναφορά στην πραγματικότητα και σε ζητήματα ιστορικότητας. Σε αυτήν τη μέθοδο το ενδιαφέρον στρέφεται στον αφηγηματικό χαρακτήρα των βιβλικών ιστοριών, οι οποίες αντιμετωπίζονται ως αφηγήσεις κι όχι ως εκθέσεις γεγονότων. Στο πλαίσιο αυτής της γενικότερης ερμηνευτικής τάσης ο R. αναφέρει και μία νεότερη τάση αυτή της “New Literary Criticism” και παραπέμπει ως ενδεικτικό παράδειγμα στην ερμηνεία του βιβλίου του Ιώβ από τον Moshe Greenberg.

γ) Στα τελευταία χρόνια ιδιαίτερο ενδιαφέρον εκδηλώνεται και για τη λεγόμενη «διακειμενικότητα», όρο τον οποίο εισήγαγε η J. Kristeva. Η βασική αρχή της διακειμενικότητας, η οποία είναι μάλλον θεωρητική προϋπόθεση παρά ερμηνευτική μέθοδος, είναι ότι κάθε κείμενο μπορεί να κατανοηθεί ως μεταμόρφωση ήδη υπαρχόντων κειμένων. Κανένα κείμενο δεν είναι αυτόνομο, το καθένα μπορεί να θεωρηθεί ως διακείμενο. Στην περίπτωση της διακειμενικότητας τρία σημεία είναι σημαντικά: 1) πρέπει να μπορεί εντοπισθεί το κείμενο αναφοράς (προ-κείμενο) ως τέτοιο, 2) το κείμενο αναφοράς θα πρέπει να έχει μία σαφή λειτουργία μέσα στη νέα συνάφεια και 3) θα πρέπει να εξετασθεί ποια νέα σημασία και λειτουργία έχει το προ-κείμενο στη νέα συνάφεια. Επομένως στην περίπτωση της διακειμενικότητας έχουμε δύο κινήσεις: προκείμενο > διακείμενο ή διακείμενο > προκείμενο. Αυτή η προσέγγιση λαμβάνει υπόψη όχι μόνο την αποδεδειγμένη και προφανή πρόσληψη των κειμένων αλλά και την ιστορικά δυνατή όχι όμως προφανή και αποδεδειγμένη.

δ) Κανονική ερμηνεία (canonical approach). Αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ κι η επίδρασή της είναι ιδιαίτερα εμφανής για παράδειγμα στο νέο βιβλίο του πάπα για τον Ιησού. Κύριος εκπρόσωπος και εισηγητής της είναι ο B.S. Childs. Βασική θέση της είναι ότι το πλαίσιο αναφοράς του ερμηνευτή είναι ο κανόνας της Αγίας Γραφής, που όρισε η Εκκλησία. Προσανατολίζεται κι αυτή στην τελική μορφή του κειμένου (final-form interpretation) και χαρακτηρίζεται από τη συνεργασία με διάφορους τομείς της θεολογίας (ερμηνείας Κ.Δ. και Π.Δ., ιστορικής και συστηματικής θεολογίας κτλ.). Το σύγχρονο αυτής της μεθόδου έγκειται στο ότι λαμβάνει υπόψη της τη συγχρονική ανάγνωση των κειμένων. Από την άλλη είναι ταυτόχρονα παραδοσιακή, διότι αντιμετωπίζει τη διαμόρφωση της βιβλικής παράδοσης ως έργο του Αγίου Πνεύματος μέσα στη Συναγωγή και την Εκκλησία. Αντί για τις διαφορές τονίζεται η αρμονία και η σχέση των διαφόρων μερών της Βίβλου (ομάδες κειμένων, βιβλίων, ομάδες βιβλίων). Αυτό είναι δυνατό, γιατί ο τελικός συγγραφέας της είναι ο Θεός και περιεχόμενό της είναι η θεία αποκάλυψη.
Ο R. παρατηρεί ωστόσο ότι η κατάσταση στην Π.Δ. είναι κάπως διαφορετική από ό,τι στην Κ.Δ. Εξαιτίας της μακράς εξέλιξης του κειμένου τίθεται πλέον το ερώτημα σε ποια φάση της πορείας σύνταξης του κειμένου θα πρέπει να εφαρμοσθεί η συγχρονική ανάγνωσή του. Πρόκειται για ένα ερώτημα, το οποίο θα πρέπει να λάβει υπόψη της και η κανονική προσέγγιση του βιβλικού κειμένου. Ο R. προτείνει ως λύση στο πρόβλημα να θεωρηθούν ως πηγή της θεολογίας όχι ο κανόνας ως τέτοιος αλλά οι επιμέρους προφήτες, απόστολοι και συγγραφείς κι έτσι η έμφαση μεταφέρεται τώρα σε διακριτές φιλολογικές ενότητες. Όσον αφορά στην Κ.Δ. τα πράγματα είναι βέβαια διαφορετικά, αφού η πορεία σύνταξης των κειμένων της είναι σαφώς μικρότερη χρονικά, είναι όμως ανάγκη να διευκρινισθούν καταρχάς διάφορα ζητήματα κανόνος, που έχουν τεθεί στην έρευνα.

Ι. Καραβιδόπουλου: Βιβλικές Μελέτες Δ΄

Κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Πουρναράς στη σειρά Βιβλική Βιβλιοθήκη το εξής βιβλίο του ομότιμου καθηγητή Κ.Δ. της Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ:

Βιβλικές Μελέτες Δ΄, (Βιβλική Βιβλιοθήκη 40), Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2007
ISBN: 9789602423707

Όπως προδίδει και ο τίτλος του πρόκειται για τον τέταρτο τόμο μίας σειράς τεσσάρων μέχρι σήμερα τόμων, στους οποίους συγκεντρώθηκαν και εκδόθηκαν διάφορα άρθρα και μελέτες του καθ. κ. Ι. Καραβιδόπουλου. Ο τέταρτος τόμος χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος συγκεντρώθηκαν οι μελέτες των ετών 2004-2007 και στο δεύτερο μέρος αναδημοσιεύονται παλαιότερες μελέτες που αναφέρονται σε θέματα Κριτικής του κειμένου της Κ.Δ. Ο καθηγητής σημειώνει σχετικά με αυτές ότι ευελπιστεί:

"να προκαλέσουν το ενδιαφέρον των νεοτέρων της γενιάς μου ερευνητών, ώστε να ανταποκριθούν στη διεθνώς εκφραζόμενη επιθυμία από τους ειδικούς να μην υστερήσουν και οι Έλληνες στη μελέτη της χειρόγραφης και έντυπης παράδοσης του κειμένου της Καινής Διαθήκης, ιδιαιτέρως της Εκκλησιαστικής ή Λειτουργικής
(Βυζαντινής, κατά τους ξένους ερευνητές) παράδοσης, και δι' αυτής στην μελέτη της ιστορίας του κειμένου της Καινής Διαθήκης".

Σε όλες τις μελέτες του παρόντος τόμου, όπως και σε εκείνες των προηγούμενων τόμων, κοινό σημείο αναφοράς είναι η προσέγγιση των επιμέρους βιβλικών θεμάτων με βάση τόσο την Πατερική ερμηνευτική παράδοση όσο και τη σύγχρονη παράδοση.

Περιεχόμενα βιβλίου

ΜΕΡΟΣ Α΄

• Μισός αιώνας Θεολογίας. Κριτική παρουσίαση
• Η γλώσσα της Αγίας Γραφής
• Εβδομήκοντα, η Αγία Γραφή των συγγραφέων της Καινής Διαθήκης
• Τα είδωλα στην εποχή του απ. Παύλου και σήμερα
• Ο πλησίον στην Αγία Γραφή και σε άλλα ιερά κείμενα των Θρησκειών
• Ερμηνεία των Παραβολών του Ιησού από τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο

ΜΕΡΟΣ Β΄

• Η Κριτική του κειμένου της Καινής Διαθήκης στην Ελλάδα
• "Ἐν ἀνθρώποις εὐδοκίας". Ερμηνεία του στίχου Λκ 2,14
• "Καθαρίζων πάντα τὰ βρώματα" ή "καθαρίζον πάντα τὰ βρώματα"; Κριτικά και ερμηνευτικά σχόλια στο στίχο Μρ 7,19
• Το κείμενω των Πράξεων των Αποστόλων στον κώδικα του Βέζα (D)
• Ιουνιάς ή Ιουνία; Κριτική του κειμένου και ερμηνευτική προσέγγιση του ρωμ 16,7
• Σημειώματα στο περιθώριο και στον κολοφώνα βιβλικών χειρογράφων
• "Ευαγγελιστάριον" - "Ευαγγελιάριον" - "Ευαγγέλιον". Διευκρινίσεις στην επικρατούσα ορολογία
• Κριτική θεώρηση του κειμένου των Αγιογραφικών αναγνωσμάτων στην Ορθόδοξη λατρεία
• Σκέψεις για μια Κριτική έκδοση της Καινής Διαθήκης στην Ορθόδοξη Εκκλησία
• Η Πατριαρχική έκδοση της Καινής Διαθήκης του 1904 και οι προοπτικές για το μέλλον

April DeConick: The Jesus Project

Το θέμα του ιστορικού Ιησού και η ενασχόληση με αυτό εξακολουθεί να είναι θεμα συζήτησης σε διάφορα αγγλόφωνα ιστολόγια. Χθες η April DeConick, καθηγ. Βιβλικών Σπουδών στο Rice University, ανάρτησε ένα μικρό κείμενο σχετικά με κάποιες επιπλέον παραμέτρους, που θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη στη νέα φάση της συζήτησης για τον ιστορικό Ιησού. Παραθέτουμε τα βασικά σημεία αυτής της νέας παρέμβασης, στην οποία καταγράφονται μερικές από τις νέες τάσεις στην έρευνα και στη συζήτηση για την παράδοση του Ιησού.

Η DeConick επισημαίνει την απουσία κοινωνιολογικών, ψυχολογικών και ανθρωπολογικών μοντέλων / θεωριών. Παραπέμπει στην εφαρμογή μοντέλων από τη θεωρία της κοινωνικής μνήμης. Βασική αρχή της θεωρίας της κοινωνικής μνήμης είναι ότι όλες οι κοινωνίες δημιουργούν τις μνήμες τους για να στηρίξουν τις εμπειρίες τους και για να διατηρήσουν αυτές τις εμπειρίες και στο μέλλον με τον τρόπο που αυτές νομίζουν καλύτερα.

Για να διαβάσετε ολόκληρο το κείμενό της, πατήστε εδώ.

[Α.Τ.: η παρατήρηση της DeConick ότι θα πρέπει να αξιοποιηθούν τα συμπεράσματα και τα μοντέλα των νεότερων επιστημών, όπως της κοινωνιολογίας, ανθρωπολογίας κτλ. (παραπέμπει στο μοντέλο της κοινωνικής μνήμης), είναι πραγματικά πολύ επίκαιρη, καθώς συνδέεται άμεσα με το θέμα της προφορικότητας της παράδοσης και της ιστορικότητας. Από την άλλη η τελευταία παρατήρησή της για το πώς διαμορφώθηκε η χριστολογία, νομίζω ότι χρειάζεται αρκετή συζήτηση και μία σίγουρη τεκμηρίωση μέσα από τα κείμενα της Κ.Δ. και του αρχέγονου χριστιανισμού]

Klauck: Die apokryphe Bibel (12)

Ο Παύλος στον Παράδεισο και την Κόλαση: δύο απόκρυφες αποκαλύψεις (Α΄μέρος)

Στο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου του ο Κ. ασχολείται με το παράδειγμα δύο απόκρυφων αποκαλύψεων, που συνδέονται με το πρόσωπο του αποστόλου Παύλου.
Ο Κ. ξεκινά με μία ενδιαφέρουσα παρατήρηση: η τάση που παρατηρείται στα απόκρυφα δεν είναι να προχωρούν σε βάθος αλλά να καλύπτουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο εύρος πληροφοριών. Παραπέμπει στο υφολογικό μέσο της αρχαίας ρητορικής, το οποίο ονομάζεται amplificatio. Ο Λογγίνος (1ος αι. μ.Χ.) την ονομάζει «αὔξησιν» (Περὶ ὕψους 12.1) [Α.Τ.: βλ. επίσης Λογγίνου, Περὶ ὕψους 12.2: καὶ ἔστιν αὔξησις, ὡς τύπῳ περιλαβεῖν, συμπλήρωσις ἀπὸ πάντων τῶν ἐμφερομένων τοῖς πράγμασι μορίων καὶ τόπων...»] Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα amplificatio του 2 Κορ 12,1-5 είναι και δύο απόκρυφες αποκαλύψεις του Παύλου, μία στα κοπτικά και μία στα ελληνικά.
Το συγκεκριμένο κείμενο από την 2 Κορ είναι η «αρπαγή» του Παύλου «ἕως τρίτου οὐρανοῦ», το οποίο έχει προκαλέσει μεγάλη συζήτηση στους ερευνητές. Ο Κ. αναφέρει μερικά από τα ζητήματα που κυριάρχησαν στη μέχρι σήμερα συζήτηση της περικοπής:
-η αναφορά στο γεγονός σε γ΄ πρόσωπο δείχνει ότι ο απόστολος επιθυμεί να αποστασιοποιηθεί από αυτό
-ο Παύλος τοποθετεί το γεγονός 14 χρόνια πριν την συγγραφή της επιστολής. Αν η επιστολή χρονολογηθεί κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 50, τότε το γεγονός πρέπει να τοποθετηθεί στα 40-42 μ.Χ. και μάλλον αναφέρεται σε κάποια περίοδο που ο Παύλος αποσύρθηκε στη Συρία ή Κιλικία.
-Τα γεγονότα που περιγράφει είναι ένα ή δύο; Ο Κ. θεωρεί ότι είναι ένα γεγονός.
-Ποια η σχέση σε αυτήν την περίπτωση παραδείσου και τρίτου ουρανού; Και γιατί ο λόγος είναι μόνο για 3 ουρανούς, όταν συνήθως στα αποκαλυπτικά κείμενα ο λόγος είναι για 7 ή περισσότερους.
- Ποια μυστήρια αποκαλύφθηκαν στον Παύλο στον παράδεισο;
- Γιατί ο Παύλος εκφράζει μια τέτοια αμφιβολία, αν ήταν εν σώματι ή εκτός του σώματος.
Ο Hans Dieter Betz ερμήνευσε αυτήν την περιγραφή του Παύλου ως παρωδία ενός ουράνιου ταξιδιού. Με αυτόν τον τρόπο σατιρίζει τις πνευματικές εμπειρίες των αντιπάλων του (κατά έναν ανάλογο τρόπο όπως ο Λουκιανός). Η Paula R. Gooder υποστηρίζει ότι εδώ ο Παύλος περιγράφει ένα ουράνιο ταξίδι που απέτυχε: έφτασε μέχρι τον 3ο ουρανό, δεν κατάφερε να φτάσει στον 7ο, κάτι που έμεινε στη μνήμη του ως σκόλωψ τη σαρκί.
Οι δύο αποκαλύψεις, τις οποίες στη συνέχεια παρουσιάζει ο Κ., προσπαθούν να καλύψουν τα κενά της διήγησης του Παύλου και να απαντήσουν ορισμένα από τα παραπάνω ζητήματα. Ότι ήδη από την αρχαιότητα υπήρχε ενδιαφέρον για το ουράνιο ταξίδι του Παύλου, το μαρτυρεί ο Ειρηναίος, ο οποίος στο πλαίσιο μίας αντιπαράθεσης με τους γνωστικούς παραθέτει εκτενή ερμηνεία του 2 Κορ 12,1-5. Στο πλαίσιο της ιστορίας πρόσληψης αυτής της περικοπής εντάσσονται και οι δύο αποκαλύψεις του Παύλου.

ΙΙ. Η κοπτική Αποκάλυψη του Παύλου από το Nag Hammadi
Ανάμεσα στα κείμενα του Nag Hammadi οι Αποκαλύψεις είναι εκείνο το είδος κειμένου που απαντά με μεγαλύτερη συχνότητα. Στον Κώδικα V υπάρχει μία συλλογή από Αποκαλύψεις κι ανάμεσά τους ως πρώτη παραδίδεται εκείνη του Παύλου. Καταλαμβάνει 7 σελίδες του χειρογράφου και στην κοπτική εκδοχή ανάγεται στο έτος περίπου 350 μ.Χ. Πρέπει να μεταφράστηκε από ένα αρχαιότερο ελληνικό κείμενο αρχικά στη μποχαϊρική διάλεκτο και στη συνέχεια στην σαϊδική. Σύμφωνα με τη γενικά αποδεκτή θέση το ελληνικό κείμενο χρονολογείται στο 2ο αι. μ.Χ., ίσως στα χρόνια 150-170 μ.Χ.

Περιεχόμενο – ανάλυση επιμέρους σημείων
Η συνάντηση
Το κείμενο, που είναι κατεστραμμένο στην αρχή του, παρουσιάζει τον Παύλο σε ένα ταξίδι του προς την Ιερουσαλήμ. Συναντά ένα μικρό παιδί, το ρωτά για το δρόμο και αρχίζει μια συζήτηση μαζί του. Τρία πρώτα σημεία εντοπίζει εδώ ο Κ.: α) η Ιερουσαλήμ στο κείμενο έχει τη διπλή λειτουργία της επίγειας και της ουράνιας πόλης, β) το μικρό παιδί κατ’ αναλογία προς άλλα κοπτικά κείμενα είναι πιθανόν ο Χριστός κι εδώ μάλλον πρόκειται για μια συνάντηση του Παύλου με τον αναστημένο Χριστό. Λίγο αργότερα ωστόσο το παιδί ονομάζεται «πνεῦμα». Ας σημειωθεί επίσης ότι εκτός από αυτό το αμφίβολο σημείο πουθενά αλλού μέσα στο κείμενο δεν εμφανίζεται ο Χριστός, γ) υπάρχουν τρεις εκδοχές για το πότε σύμφωνα με την αντίληψη του συγγρ. έλαβε χώρα αυτή η συνάντηση:
-κατά το ταξίδι στην Ιερουσαλήμ => βλ. Γαλ 1,18-19
-κατά την Αποστολική Σύνοδο => βλ. Γαλ 2,2
-κατά τα γεγονότα που περιγράφονται στο Γαλ 1,15-17
Ο Κ. θεωρεί τη δεύτερη εκδοχή ως πιθανότερη.

Η διπλή αποκάλυψη
Στη συνέχεια το παιδί κάνει μία διπλή αποκάλυψη. Στην πρώτη αποκαλύπτει στον Παύλο ότι θα συναντήσει τους άλλους αποστόλους στην Ιερουσαλήμ και αναφέρει μία σειρά από εχθρικά όντα (δυνάμεις, αρχαγγέλους, κυριότητες, όλους τους δαίμονες κτλ.) που θα συνοδεύσουν τον Παύλο στο ουράνιο ταξίδι του.
Στο δεύτερο μέρος ο Παύλος βρίσκεται σε ένα όρος στην Ιεριχώ, όπου συναντά τους αποστόλους, οι οποίοι όμως είναι πνεύματα. Γενικά στη γνωστική ερμηνεία της παραβολής του Καλού Σαμαρείτη η Ιεριχώ συμβολίζει τα επίγεια. Η ψυχή, που ταξιδεύει από την ουράνια Ιερουσαλήμ προς τα εκεί πέφτει θύμα των ληστών, που είναι δαίμονες σαν αυτοί που αναφέρθηκαν από το παιδί στην προηγούμενη αποκάλυψη.

Ο τρίτος ουρανός
Οι δύο άλλοι ουρανοί δεν αναφέρονται καθόλου και ο Παύλος βρίσκεται στον τρίτο ουρανό που για το συγγρ. της αποκάλυψης δεν ταυτίζεται με τον παράδεισο. Κατευθυνόμενος προς τον τέταρτο ουρανό ο ουρανός βλέπει τον εαυτό του και τους 12 αποστόλους στο βουνό, κάτι που δηλώνει ότι κινούνται σε δύο παράλληλους κόσμους, ένα γήινο κι έναν ουράνιο. Πρόκειται για μια προσπάθεια ερμηνείας για τα «ἐν σώματι – χωρὶς τοῦ σώματος».

Τέταρτος ουρανός
Εδώ περιγράφεται ένα δικαστήριο. Μία ψυχή αντιμετωπίζει το κατηγορητήριο ενός τελωνίου και παρουσιάζονται τρεις μάρτυρες που αντιπροσωπεύουν τις εσωτερικές κινήσεις της ψυχής. Ως τιμωρία της αποκτά ένα νέο σώμα. Πρόκειται εδώ για μία μετενσάρκωση πλατωνικού χαρακτήρα.

Πέμπτος ουρανός
Στον πέμπτο ουρανό εμφανίζεται ένας άγγελος με ένα μεταλλικό ραβδί, έμμεση αναφορά στα Ψα 2,9 και Αποκ 2,26. 19,15. Συνοδεύεται από τρία ακόμη όντα και οδηγούν ψυχές στο δικαστήριο. Εδώ χρησιμοποιείται η ελληνική λέξη «ἐρίζειν» που θυμίζει τις Εριννύες.

Έκτος ουρανός
Εδώ υπάρχει ακόμη ένα τελώνιο, το οποίο όμως δε μπορεί να σταματήσει τον Παύλο, ο οποίος γνωρίζει την κατάλληλη φράση και περνά στον έβδομο ουρανό.

Έβδομος ουρανός
Δεν είναι ο τελευταίος ουσιαστικά ουρανός, αλλά το ύψιστο σημείο στο οποίο κατόρθωσε να φτάσει ο Παύλος. Εδώ βρίσκεται ο Δημιουργός Θεός της Π.Δ., ο οποίος στα γνωστικά κείμενα είναι ένα διφορούμενο πρόσωπο. Στη συζήτηση που ακολουθεί ο Παύλος απαντά στο ερώτημα σχετικά με την καταγωγή του: «θέλω να κατέβω στον κόσμο των νεκρών για να αιχμαλωτίσω την αιχμαλωσία, την οποία αιχμαλώτισαν στην αιχμαλωσία της Βαβυλώνας» (p. 23,18-22). Για να μπορέσει να περάσει και αυτό το στάδιο, όπως και τα προηγούμενα τελώνια, ο Παύλος πρέπει να δώσει το «σημεῖον», το οποίο σύμφωνα με τον Κ. πρέπει να ήταν συνθήματα ή φυλακτά ή άλλα αντικείμενα ή ακόμη η δράση των μυστηρίων.

Ο όγδοος, ένατος και δέκατος ουρανός
Ο όγδοος ονομάζεται με το ελληνικό όνομα «Όγδοάς», η οποία σε άλλα γνωστικά κείμενα είναι η πατρίδα της Σοφίας ή η ουράνια Ιερουσαλήμ. Εντωμεταξύ ο Παύλος έχει μεταμορφωθεί σε καθαρό πνεύμα.

Επειδή το τέλος παρουσιάζεται ως μια αντι-κλίμακα ο Κ. υποστηρίζει ότι το πραγματικό τέλος είναι η απάντηση που έδωσε ο Παύλος στο δημιουργό Θεό. Θυμίζει πολύ τη Βαβυλώνια Αιχμαλωσία, το Ψα 68,19 και την πρόσληψή του στο Εφ 4,8. Ο Παύλος έχει επομένως ένα έργο: πρέπει να ελευθερώσει αιχμάλωτες ψυχές που βρίσκονται στη γη και να εξασφαλίσει την επιστροφή τους στον ουρανό. Αυτή η άνοδος στον ουρανό θεωρείται γενικά στα γνωστικά κείμενα ως ένα γεγονός που θα λάβει χώρα μετά θάνατον. Εδώ το θέμα μεταμορφώνεται σε ένα ουράνιο ταξίδι, παρόμοιο με αυτό που συναντούμε σε μία ιουδαϊκή και ελληνιστική αποκάλυψη. Αυτό συνδέεται και με το γεγονός ότι ο Ιησούς δεν εμφανίζεται στο συγκεκριμένο κείμενο. Εδώ ο Παύλος αναλαμβάνει το ρόλο του και καθίσταται μία όμοια με τον Χριστό μορφή σωτήρα.
Ο Κ. καταλήγει ότι η κοπτική αποκάλυψη ανήκει στην ιστορία πρόσληψης (Rezeptionsgeschichte) τμημάτων της Κ.Δ και μάλιστα κειμένων από την προς Γαλάτας, Εφεσίους και 2 Κορινθίους.

Σε μία επόμενη ανάρτησή μας θα παρουσιάσουμε την ελληνική αποκάλυψη και τη σύγκριση που κάνει ο Κ. μεταξύ των δύο κειμένων.

Tο νέο τεύχος του JSNT

Στο νέο τεύχος του JSNΤ 31:3 (2009) δημοσιεύονται τα εξής άρθρα:

Bruce W. Longenecker, "Exposing the Economic Middle: A Revised Economy Scale for the Study of Early Urban Christianity", 243-278

Στα 2004 ο Steve Friesen πρότεινε μία "κλίμακα φτώχειας" για τον ελληνορωμαϊκό αστικό πληθυσμό ως το υπόβαθρο σε σχέση προς το οποίο θα έπρεπε να εκτιμηθούν τα στοιχεία των αρχαιότερων χριστιανικών κοινοτήτων. Στο άρθρο προσφέρεται μία εκτίμηση των δυνατών και αδύνατων σημείων της κλίμακας του Friesen και μάλιστα σε σχέση προς τις δυαδικές ταξινομίες της ελληνορωμαϊκής οικονομικής διαστρωμάτωσης, τους συμβατικούς ρητορικούς τρόπους έκφρασης του αρχαίου κόσμου και τις "μεσαίες ομάδες" του ελληνορωμαϊκού αστικού πληθυσμού. Προτείνει προσαρμογές στην κλίμακα (που ονομάζεται τώρα "οικονομική κλίμακα") και τονίζει τη σημασία που έχουν αυτές οι προσαρμογές για την αναπαράσταση του αρχέγονου Χριστιανισμού σε σχέση προς την αρχαία φτώχεια.

Peter M. Head, "Named Letter-Carriers among the Oxyrhynchus Papyri', 279-299

Σε αυτό το άρθρο αναλύεται ο ρόλος που διαδραμάτισαν οι επώνυμοι κομιστές επιστολών στην περίπτωση προσωπικών επιστολών στην Οξύρυγχο και μάλιστα ως το πιθανό πλαίσιο της παύλειας πρακτικής καθώς επίσης και μέσα στη συνάφεια των πρόσφατων υποθέσεων όσον αφορά στους κομιστές των παύλειων επιστολών. Περίπου 40 επιστολές παρουσιάζονται στο άρθρο και τρία παραδείγματα αναλύονται σε βάθος (P.Oxy. 113; P.Oxy. 3313; P.Oxy. 3505). Αποδεικνύεται ότι στην περίπτωση που ο κομιστής κατονομάζεται μέσα στην επιστολή, αυτός συμπληρώνει τη γραπτή επικοινωνία με κάποιες επιπλέον προφορικές πληροφορίες. Αντίθετα από τις πρόσφατες υποθέσεις δεν υπάρχουν μαρτυρίες που να υποστηρίζουν την άποψη ότι οι κομιστές διάβαζαν τις επιστολές στους παραλήπτες.

Mark Forman, "The Politics of Promise: Echoes of Isaiah 54 in Romans 4.19-21", 301-324

Κατά τα τελευταία χρόνια έχουν έρθει στο φως σημαντικές πληροφορίες όσον αφορά την κοινωνικοπολιτική φύση των παύλειων κειμένων. Παρά ταύτα υπάρχουν πολιτικά προκλητικά κείμενα, τα οποία δεν έχουν ακόμη εξετασθεί. Ένα από αυτά είναι το Ρωμ 4:13-25. Στο άρθρο προτείνεται η ιδέα ότι με την αναφορά στην παράδοση για την απόκτηση απογόνου από τον Αβραάμ και τη Σάρρα στους στ. 19-21, ο Παύλος εισάγει στη συζήτηση μία προοπτική σαφώς κοινωνικοπολιτική στη φύση της. Κάνοντας χρήση των κριτηρίων του Richard Hays υποστηρίζεται ότι εδώ ο Παύλος αναφέρεται έμμεσα στο Ησ 54:1-3 κι ότι αυτό το κάνει επειδή αυτό το κείμενο και η ερμηνευτική παράδοση που συνδέεται μαζί του παρέχει την ελπίδα ιδιαίτερα για τους πιστούς στην καρδιά της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ενώ οι ερμηνευτές συχνά απορρίπτουν τη φράση "να κληρονομήσουν τον κόσμο" (Ρωμ. 4:13) ως μία παράξενη ανωμαλία, αυτό το άρθρο διερευνά τους τρόπους με τους οποίους η συγκεκριμένη φράση συνδέεται με τους στίχους που ακολουθούν κι επομένως συμβάλλει στη γενική αντι-αυτοκρατορική προοπτική του Ρωμ 4:13-25.

Roy E. Ciampa, "Revisiting the Euphemism in 1 Corinthians 7.1", 325-338

Μέχρι σήμερα ο ευφημισμός "ἅπτεσθαι" του 1 Κορ 7,1 εξετάζεται υπό το φως οκτώ παραδειγμάτων της ελληνικής γραμματείας, τα οποία οδήγησαν τους περισσότερους ερμηνευτές στο συμπέρασμα ότι εδώ πρόκειται για ένα γενικό ευφημισμό για τη σεξουαλική επαφή. Στην παρούσα μελέτη εξετάζονται 25 παραδείγματα του ευφημισμού και παρουσιάζεται πώς αυτός ο ευφημισμός συνδέεται με τη συνηθισμένη αρχαία διάκριση μεταξύ της σεξουαλικής σχέσης για ευχαρίστηση και εκείνης για την τεκνογονία. Συμπεραίνεται ότι ο όρος χρησιμοποιείται μόνο για την πρώτη περίπτωση και έχει χαρακτηριστικά να κάνει με τη χρήση της γυναίκας (ή ενός αγοριού) από έναν άνδρα για τη σεξουαλική ικανοποίηση. Το άρθρο καταλήγει με μία εξέταση του 1 Κορ 7 και υποστηρίζεται ότι η συνάφεια εδώ ευνοεί την κατανόηση της χρήσης εδώ του ευφημισμού ως μία κριτική συγκεκριμένων σεξουαλικών σχέσεων παρά ως μία απόρριψη της σεξουαλικής σχέσης γενικά.

James Carleton Paget, "After 70 and All That: A Response to Martin Goodman's Rome and Jerusalem", 339-365

Στο άρθρο εξετάζονται κριτικά οι θέσεις του Martin Goodman στο νέο του βιβλίο για τη σχέση Ρώμης και Ιερουσαλήμ. [Στο βιβλίο έχουμε αναφερθεί σε παλαιότερη ανάρτησή μας]

Η τέταρτη συνάντηση του Σεμιναρίου Ορθοδόξου Ερμηνευτικής

Την Τετάρτη 28 Ιανουαρίου 2009 και ώρα 18:00 στην Αίθουσα Συνεδριάσεων στον 4ο όροφο της Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ θα λάβει χώρα η τέταρτη συνάντηση στο πλαίσιο των εργασιών του Σεμιναρίου Ορθοδόξου Ερμηνευτικής του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ.

Εισηγητές θα είναι:

Άννα Αναστασιάδου-Συμεωνίδου (Καθηγ. Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ), "Από την ιστορία του γλωσσικού ζητήματος: Τα Ευαγγελικά και Ορεστειακά με βάση τον τύπο της εποχής (αρχές του 20ου αι.)"

Βασίλειος Τζέρπος, δρ. Θ., "Το Ιωάννειο Πρόβλημα. Νέα θεώρηση"

Ένας τόμος με δημοσιεύσεις του Gilles Quispel

Από τον εκδοτικό οίκο Brill κυκλοφορεί μία συλλογή διαφόρων δημοσιεύσεων του καθηγητή της Ιστορίας του Αρχέγονου Χριστιανισμού στο Παν/μιο της Ουτρέχτης, Gilles Quispel (1916-2006), οι οποίες δημοσιεύθηκαν αρχικά στο διάστημα 1951-1983.

Johannes van Oort (εκδ.), Gnostica, Judaica, Catholica. Collected Essays of Gilles Quispel . With additional Prefaces by April deConick and Jean-Pierre Mahé, (Nag Hammadi and Manichaean Studies 55), Brill 2008

ISBN: 978 90 04 13945 9
€ 195.00

Περίληψη εκδοτικού οίκου
Οι 50 μελέτες που συγκεντρώθηκαν σε αυτόν τον τόμο αντιπροσωπεύουν τα κυριότερα θέματα με τα οποία ασχολήθηκε ο καθ. Quispel στη διάρκεια της ακαδημαϊκής του καριέρας: τα κείμενα της βιβλιοθήκη του Nag Hammadi γενικά και το Ευαγγέλιο του Θωμάς ειδικότερα, το Διά τεσσάρων του Τατιανού και τις επιρροές του, το Corpus Hermeticum, το Μανιχαϊσμό, τις ιουδαϊκές καταβολές του Γνωστικισμού, το Γνωστικισμό και το μέλλον του Χριστιανισμού. Σε αυτόν τον τόμο δημοσιεύονται και μία σειρά λιγότερο γνωστών παλαιότερων κειμένων του Quispel (στο τμήμα ‘Catholica’).
Μέχρι λίγο πριν το θάνατό του ο καθηγ. Quispel συμμετείχε ενεργά στην έρευνα του Ευαγγελίου του Θωμά. Ήταν ο πρώτος που είδε το κοπτικό κείμενο του συγκεκριμένου ευαγγελίου, το οποίο στη συνέχεια εξέδωσε και μετέφρασε αρχικά στα 1959 και στη συνέχεια στα 2005. Ασχολήθηκε επίσης με το Διά τεσσάρων και τον

γνωστικό Βαλεντίνο. Μία από τις πιο πρόσφατες μελέτες του, που δημοσιεύεται στον τόμο, είναι ‘Τhe Muslim Jesus.’

Περιεχόμενα του τόμου
PART I: GNOSTICA
1. Christliche Gnosis, jüdische Gnosis, hermetische Gnosis
2. Coptic Gnostic Writings
3. The Demiurge in the Apocryphon of John
4. A Diatessaron Reading in a Latin Manichaean Codex
5. The Diatessaron in Iceland and Norway Co-author: Andrea van Arkel-De Leeuw van Weenen
6. The Diatessaron of Romanos
7. A General Introduction to the Study of the Diatessaron of Tatian
8. Genius and Spirit
9. Gnosis als Erfahrung
10. Gnosis and Culture
11. Gnosticism
12. The Gospel of Thomas Revisited
13. The Gospel of Thomas and the Trial of Jesus :23 PM
14. Das Hebräerevangelium im gnostischen Evangelium nach Maria
15. Hermann Hesse and Gnosis
16. Mani et la tradition évangélique des judéo-chrétiens
17. Marcion and the Text of the New Testament
18. Note sur “Basilide”
19. Origen and the Valentinian Gnosis
20. Saint Augustin et l’Évangile selon Thomas
21. Some remarks on the Gospel of Thomas
22. The Study of Encratism: A Historical Survey
23 Valentinian Gnosis and the Apocryphon of John
24. Valentinus and the Gnostikoi

PART II:

25. African Christianity before Minucius Felix and Tertullian

26. Ezekiel 1,26 in Jewish Mysticism and Gnosis
27. The Fourth Gospel and the Judaic Gospel Tradition
28. Jewish Christian Gospel Tradition
29. Jewish Gnosis and Mandaean Gnosticism. Some reflections on the Writing Brontè
30. A Jewish Source of Minucius Felix
31. Judaism and Gnosis
32. Jung and Pauli
33. Meristae Chapter 34. Plotinus and the Jewish Gnōstikoi
35. The Muslim Jesus

PART III: CATHOLICA

36. African Christianity before Tertullian
37. Anima naturaliter christiana
38. An Apocryphal Variant in Macarius
39. Apocalyptics and Gnosis from Job to Jan van Eyck
40. The Epistle to the Laodiceans: A Marcionite Forgery
41. Eros and Agape in the Gospel of John
42. L’Extase de Saint Paul
43. God is Love
44. Gregory of Nyssa and Mysticism
45. The Holy Spirit According to the Early Church
46. The Holy Spirit as Woman in Apocalypse 12
47. Johannesevangelium und Gnosis
48. Time and History in Catholic Christianity, especially Augustine
49. Utrecht and the Conversion of Germany. Liudger and the Gospel of Thomas

PART IV: EPILOGUE

50. Gnosis and the Future of Christian Religion

Για να διαβάσετε μία σύντομη παρουσίαση του τόμου από την April DeConick, πατήστε εδώ.

Το χρονικό του Ναβονίδη

Στο ιστολόγιο LacusCurtius και Livius.org έχει αναρτηθεί το κείμενο του λεγόμενου Χρονικού του Ναβονίδη (556-539), τελευταίου βασιλιά της Βαβυλώνας, ο οποίος ηττήθηκε τελικά από τον βασιλιά της Περσίας Κύρο. Στο κείμενο αυτό, χαραγμένο σε μία πέτρα που εκτίθεται σήμερα στο Βρεττανικό Μουσείο, παρουσιάζονται τα έργα του Ναβονίδη, η άνοδος του Κύρου και η πτώση της Βαβυλώνας. Στην παραπάνω ιστοσελίδα δημοσιεύεται ολόκληρο το κείμενο του Χρονικού με βάση την έκδοση .K. Grayson, Assyrian and Babylonian Chronicles (1975, 1977²) καθώς και σχόλια σε αυτό.

Για να βρεθείτε στη σχετική σελίδα, πατήστε εδώ.
(Φωτ. Η επιγραφή στο Βρεττανικό Μουσείο)

Διαχρονία και συγχρονία

Κείμενα που ασχολούνται με μεθοδολογικά ζητήματα, που παρουσιάζουν την ιστορία της έρευνας μέχρι σήμερα ή τις σύγχρονες τάσεις σε αυτήν είναι πάντα ευπρόσδεκτα και αναμφισβήτητα ωφέλιμα. Ένα τέτοιο κείμενο σαφές και κατατοπιστικό είναι και το άρθρο του καθ. της Κ.Δ. στο Πανεπιστήμιο της Βόννης, Günter Röhser, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο ThZ 64:3 (2008) 271-293. Φέρει τον τίτλο „Von der Welt hinter dem Text zur Welt vor dem Text“ και στόχο έχει να παρουσιάσει τις νέες τάσεις στην ερμηνευτική. Σε αυτές το ενδιαφέρον μετατίθεται από τον κόσμο πίσω από το κείμενο σε εκείνον μπροστά από αυτό, από την ιστορική-διαχρονική προσέγγιση του κειμένου στη συνολική-συγχρονική.
Σημειώνουμε στην παρούσα ανάρτηση μερικά από τα κεντρικά σημεία αυτού του άρθρου, που θεωρούμε διαφωτιστικά:

Διάκριση διαχρονίας / συγχρονίας
Οι διαχρονικές μέθοδοι εξετάζουν το κείμενο από απόψεως της δημιουργίας του (προφορική παράδοση, επεξεργασία γραπτών παραδόσεων, πηγές, παραδόσεις). Αντιλαμβάνονται δηλ. το κείμενο ως το αποτέλεσμα μίας μεγάλης εξέλιξης.
Οι συγχρονικές μέθοδοι εξετάζουν το κείμενο στην παρούσα του μορφή (περιγραφή των φαινομένων του κειμένου). Παρατηρούν δηλαδή το κείμενο ως δομή και στοιχείο επικοινωνίας.
Υφίσταται το ερώτημα της σχέσης των δύο τάσεων, το οποίο ακόμη δεν έχει επαρκώς απαντηθεί: είναι συμπληρωματικές η μία προς την άλλη ή μπορούν να ιεραρχηθούν;

Διάκριση ιστορικού / συνολικού
Σαφώς η έννοια «ιστορικό» συνδέεται με τη διαχρονία. Όμως και μία συγχρονική ερμηνεία μπορεί επίσης να είναι «ιστορική». Το κείμενο ως στοιχείο επικοινωνίας είναι ένα ιστορικό μέγεθος, έχει μία πρόθεση, η οποία ενεργοποιείται σε ένα ιστορικό επίπεδο (την εποχή σύνταξης του κειμένου ή και αργότερα) και σε ένα παροντικό επίπεδο => ένα κείμενο είναι πάντα συγχρονικό όσον αφορά στους αναγνώστες του.
Η έννοια «συνολικό» παραπέμπει α) στις συναισθηματικές, δημιουργικές και κοινωνικές μεθόδους βιβλικής ερμηνείας (π.χ. διαδραστική ερμηνεία, με βάση την ψυχολογία του βάθους κτλ.) και β) στην «ολιστική» ερμηνεία του κειμένου.

Αιτίες για την ανάπτυξη των νέων τάσεων στην ερμηνευτική
Ο Röhser κατονομάζει τρεις βασικές ομάδες αιτίων που οδήγησαν σε αυτήν τη στροφή:
α) Επιστημονικοί λόγοι: οι κλασικές μέθοδοι της ιστορικοκριτικής ερμηνείας έχουν ως ένα σημείο οδηγηθεί σε αδιέξοδο. Η εφαρμογή της φιλολογικής κριτικής, της ιστορίας των μορφών και παραδόσεων καθώς και της κριτικής παραδόσεων οδήγησαν στη διαπίστωση ότι αυτές οι μέθοδοι μάλλον απομακρύνουν από το κείμενο παρά οδηγούν στην ερμηνεία του. Προσανατολίζονται στην εξέλιξη του κειμένου κι όχι στο κείμενο ως φιλολογικό και δομημένο μέγεθος. Μία νέα κατεύθυνση στην έρευνα διαπιστώνεται με την εφαρμογή της Redaktionskritik και στη συνέχεια με την επιστήμη της λογοτεχνίας και τη δομική γλωσσολογία (αρχικά στην Π.Δ. με τον W. Richter και στη συνέχεια στην Κ.Δ. με τον K. Berger).

β) Γενικότεροι θεολογικοί λόγοι: Ο R. Τοποθετεί τις απαρχές του νέου προσανατολισμού στην έρευνα στα 1940 στον αγγλοαμερικανικό βιβλικό χώρο και μάλιστα σε σχέση με τη διαλεκτική θεολογία, η οποία τόνισε την ανάγκη σύνδεσης της πίστης με την Αγία Γραφή και μάλιστα με το σύνολό της (Π.Δ. και Κ.Δ.). Ο R. αναφέρει επίσης το ρόλο που διαδραμάτισε στις νεότερες εξελίξεις η έρευνα στις ΗΠΑ. Εντοπίζει δύο τάσεις: από τη μία οι νεότερες και προοδευτικές τάσεις στη βιβλική ερμηνεία (new literary criticism, narrative criticism, canonical criticism, rhetoricall criticism, φεμινιστική ερμηνεία, reader response criticism, cultural studies) και από την άλλη συντηρητικές και περισσότερο επηρεασμένες από το συστηματικό τομέα τάσεις (βλ. π.χ. τον B.S. Childs). Στις γενικές θεολογικές αιτίες ο R. συγκαταλέγει τον χριστιανικό-ιουδαϊκό διάλογο και τα ερεθίσματα που δέχθηκε η χριστιανική ερμηνευτική από την ιουδαϊκή.

γ) Διεπιστημονικοί λόγοι. Ερεθίσματα που δέχθηκε η βιβλική ερμηνευτική από τις μη θεολογικές επιστήμες. Κατά την εκτίμηση του R. αυτοί οι λόγοι υπήρξαν σημαντικότεροι από ό,τι οι θεολογικοί. Η λεγόμενη «γλωσσολογική στροφή» (linguistic turn) εφαρμόστηκε αρχικά στη φιλολογική επιστήμη και στη συνέχεια άρχισε να επηρεάζει και τις υπόλοιπες ανθρωπιστικές σπουδές (κοινωνιολογία, ανθρωπολογία, εθνολογία, ψυχολογία).

Με τις επιμέρους συγχρονικές τάσεις, όπως τις παρουσιάζει ο R. θα ασχοληθούμε σε επόμενη ανάρτηση.

Jesus Project και η παραδοσιακή ιστορική αντίληψη

Το θέμα του ιστορικού Ιησού και της νέας ερευνητικής προσπάθειας, που φέρει το όνομα Jesus Project, εξακολουθεί να αποτελεί θέμα συζήτησης στα θεολογικά fora του διαδικτύου. Πριν από λίγο αναρτήθηκε ένα νέο άρθρο σχετικά με το Jesus Project στην ιστοσελίδα The Bible and Interpretation. Ο συγγραφέας του νέου άρθρου είναι ο James Crossley, Senior Lecturer in New Testament Studies του Παν/μίου του Sheffield, μέλος του νέου προγράμματος για τον ιστορικό Ιησού.

Το κείμενό του ασχολείται στο πρώτο μέρος με μία σύντομη συζήτηση ορισμένων θέσεων των δύο άρθρων που δημοσιεύθηκαν στην ίδια ιστοσελίδα πιο πριν, του Bruce Chilton και του Joseph Hoffmann και στα οποία αναφερθήκαμε σε προηγούμενες αναρτήσεις. Στο δεύτερο μέρος ο Crossley προτείνει κάποιες νέες κατευθύνσεις, στις οποίες θα μπορούσαν οι συμμετέχοντες στο νέο πρόγραμμα να επικεντρώσουν το ενδιαφέρον τους.

Η τελευταία συζήτηση σίγουρα επιβεβαιώνει ότι το ζήτημα του ιστορικού Ιησού δεν έχει ακόμη κλείσει. Η ανασκόπηση της μέχρι σήμερα έρευνας οδηγεί επίσης στο συμπέρασμα ότι παρά τα πολλά υποθετικά πορτραίτα του Ιησού (εσχατολογικός προφήτης, ραββίνος, Κυνικός φιλόσοφος, επικριτής της κοινωνίας, χαρισματούχος κτλ.), που έχουν μέχρι σήμερα προταθεί, η ανάγκη μελέτης του αραμαϊκού υπόβαθρου του ιστορικού Ιησού εξακολουθεί, όπως τόνισε και ο Chilton στο άρθρο του, να είναι υπαρκτή. Αυτός λοιπόν θα μπορούσε να είναι ένας από τους νέους στόχους του Jesus Project.

Μία δεύτερη παρατήρηση του Crossley είναι ότι όλες οι προσεγγίσεις του ιστορικού Ιησού μέχρι σήμερα έγιναν με βάση την αντίληψη της ιστορίας των μεγάλων ανδρών:

"The sheer amount of scholarly attention to Jesus’ words and deeds and the massive range of lives of Jesus suggest the dominance of the “great man” paradigm. "

Μετά από αυτήν τη σύντομη κριτική ο Crossley προτείνει κάποιες νέες κατευθύνσεις, στις οποίες θα μπορούσε να κινηθεί το νέο project.

α) προσανατολισμός στην κοινωνική και ανθρωπολογική ανάλυση της κοινωνίας της εποχής του ιστορικού Ιησού. Ο Crossley αναφέρει μάλιστα συγκεκριμένους τομείς, στους οποίους θα μπορούσε να επικεντρωθεί η έρευνα:

"...social networks, ethnic interaction, and the origins of gentile inclusion; class-conflicts and the emergence of a new religion; universal monotheism, developments in communication, and the origins of the deification of Jesus; and so on. In each case, the influence of Jesus the individual could be tested."

Συζητώντας την πιθανή σχέση Ιησού και διαμόρφωσης της χριστιανικής ταυτότητας παρατηρεί:

"Perhaps broader socio-economic developments better explain change than the individual; in this case, we could add a further question: why was the figure of Jesus the object of affection?"

Ο Crossley συγκεκριμενοποιεί τα παραπάνω στο παράδειγμα της θεοποίησης (deification) του Ιησού, την οποία συνδέει με την προσπάθεια του αρχέγονου χριστιανισμού να δημιουργήσει τη δική του ιδιαίτερη ταυτότητα:

"... as part of developing Christian distinctiveness over the world and as a way of bringing an international and disparate group of people together."

Κι ένα ερώτημα που συνδέεται με τα παραπάνω και το οποίο ο Crossley το συζητά στη συνάφεια των εξορκισμών είναι το ποια ήταν η αυτοσυνειδησία του ίδιου του ιστορικού Ιησού.

Ένα άλλο θέμα που θα μπορούσε να συζητηθεί από τα μέλη του Jesus Project είναι οι γενικότερες τάσεις που κρύβονται πίσως από τις μεγάλες ιστορικές αλλαγές. Μία ευρύτερη ανάλυση των απαρχών του χριστιανισμού είναι αναγκαία.

Ο Crossley παρατηρεί κλείνοντας το σύντομο άρθρο του ότι η μέχρι σήμερα έρευνα είναι θεολογικά και ιδεολογικά φορτισμένη, ενώ δεν απουσιάζουν και το εμπορικό / δημοσιογραφικό ενδιαφέρον στην έρευνα από τη δεκαετία του ΄80 του προηγούμενου αιώνα κι εξής.

[Α.Τ.: στη νέα φάση συζήτησης για τον ιστορικό Ιησού θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν όλα τα νεότερα συμπεράσματα περί ιστορικότητας και ιστορικής αλήθειας παράλληλα με εκείνα της πολιτισμικής ανθρωπολογίας και της κοινωνιολογίας, για τα οποία κάνει λόγο ο Crossley. Η μέχρι σήμερα συζήτηση για τον ιστορικό Ιησού, ακόμη και ο ίδιος ο τρόπος με τον οποίο τέθηκε το συγκεκριμένο ζήτημα, θεωρώ ότι είναι γέννημα του θετικισμού και ιστορικισμού. Σήμερα έχουμε απεμπολήσει κατά πολύ την αισιοδοξία μίας τέτοιας θετικιστικής αντίληψης της ιστορίας. Είναι επομένως αναγκαίο πρώτα από όλα όχι να δοθούν νέες απαντήσεις αλλά να τεθούν εκ νέου οι ερωτήσεις από διαφορετική οπτική γωνία. Για παράδειγμα τι εννοούμε με τον όρο "ιστορικό", ποια είναι η σχέση παράδοσης -προφορικής και στη συνέχεια γραπτής- και ιστορικού προσώπου, ποια η σχέση διαμόρφωσης της παράδοσης και του πολιτισμικού περιβάλλοντος (αυτό που ο Craffert στο νέο του βιβλίο, στο οποίο ήδη αναφερθήκαμε χαρακτηρίζει ως "enscripturation") κτλ. Νέα εργαλεία ιστορικής έρευνας θα μπορούσαν επίσης να αξιοποιηθούν στη νέα φάση έρευνας, όπως για παράδειγμα η μικροϊστορία, πολιτισμική ιστορία κτλ.]

Για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο του Crossley, πατήστε εδώ.

Ερμηνευτικές προσεγγίσεις της Αποκάλυψης

Ο Alan Bandy δημοσιεύει στο ιστολόγιό του Café Apocalypsis ένα κείμενο σχετικά με τις διάφορες ερμηνευτικές προσεγγίσεις του κειμένου της Αποκάλυψης. Παραθέτουμε εδώ τα κεντρικά σημεία αυτής της ανάρτησης.

Ο Alan Bandy διακρίνει 4 βασικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις (σχολές, όπως τις ονομάζει):

(1) "Σύγχρονη ιστορική ερμηνεία" (preterist / contemporary historical / zeitgeschichtliche Deutung). Σύμφωνα με αυτήν την προσέγγιση η σχέση Αποκάλυψης και ιστορίας ορίζεται από τη θέση ότι τα γεγονότα που προφητεύονται στην Αποκάλυψη έχουν ήδη πραγματοποιηθεί στον 1ο αι.

(2) "Ερμηνεία από απόψεως της εκκλησιαστικής ιστορίας" (kirchengeschichtliche Deutung). Σύμφωνα με αυτήν την ερμηνευτική προσέγγιση, η οποία επικράτησε στη Δύση κατά το Μεσαίωνα και την εποχή της Μεταρρύθμισης, τα γεγονότα που προφητεύονται στην Αποκάλυψη αφορούν σε εκκλησιαστικά γεγονότα της ιστορίας της Δυτικής Εκκλησίας.

(3) "Ιδεαλιστική ερμηνεία" (spiritualisierende Deutung). Σύμφωνα με αυτήν τη θέση τα γεγονότα που περιγράφει η Αποκάλυψη δεν πρέπει να ενταχθούν μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι, αλλά συμβολικά απεικονίζουν την πνευματική και αένναη μάχη μεταξύ του καλού και του κακού.

(4) "Εσχατολογική ερμηνεία" (Futurist / endzeitliche Deutung). Δείγματα μιας τέτοιας τέτοιας εσχατολογικής ερμηνείας, γνωστής και ως χιλιαστικής, απαντούμε ήδη στους αρχαίους εκκλησιαστικούς συγγραφείς (Ιουστίνο, Ειρηναίο, Τερτυλλιανό, Ιππόλυτο). Διακρίνονται δύο επιμέρους τάσεις: α) dispensational futurism (A.T.: εσχατολογία που θα πραγματοποιηθεί επίγεια σε ένα μελλοντικό βασίλειο του Ιησού, θεοκρατικής φύσης) και β) modified / moderate futurism (Α.Τ.: η χιλιετής βασιλεία θα προηγηθεί της βασιλείας του Χριστού).

Τέλος ο Alan Bandy αναφέρει και μία πέμπτη νέα ερμηνευτική τάση, την οποία ονομάζει "εκλεκτισμό", μία προσέγγιση, η οποία αξιοποιεί εκλεκτικά στοιχεία από όλες τις παραπάνω τάσεις, και τα εφαρμόζει στα σημεία εκείνα του κειμένου που θεωρεί ότι η καθεμιά τάση μπορεί να βοηθήσει ερμηνευτικά. Ένα πρόβλημα που συνδέεται με αυτήν την τάση είναι ο υποκειμενικός της χαρακτήρας. Ο Bandy αναφέρει διάφορα παραδείγματα επιλεκτικής ερμηνευτικής προσέγγισης από διάφορους ερμηνευτές της Αποκάλυψης. Ωστόσο θεωρεί πως παρά τις ατέλειές της αυτή η νέα προσέγγιση είναι συνολική κι έχει τη δυνατότητα να τηρεί την ισορροπία μεταξύ της ιστορικής, συμβολικής και εσχατολογικής πλευράς του κειμένου της Αποκ.

Για να διαβάσετε ολόκληρο το κείμενο, πατήστε εδώ.

Το πολιτικό πλαίσιο της δράσης του Ιησού

Με αφορμή σημερινή μας δημοσίευση, όπου δώσαμε περιλήψεις των άρθρων του νέου τεύχους του περιοδικού Protokolle zur Bibel, ο συνάδελφος Θεολόγος-Ιστορικός κ. Νίκος Παύλου, μας πληροφόρησε ότι έχει δημοσιεύσει άρθρο σχετικό με το πολιτικό πλαίσιο της δράσης του Ιησού, όπου παρέχει στοιχεία για την ιστορικοκοινωνική κατάσταση στην Παλαιστίνη του 1ου αι. μ.Χ. αξιοποιώντας κυρίως τις πληροφορίες του Φλ. Ιωσήπου. Το σχετικό άρθρο έχει δημοσιευθεί στη σελίδα Μικρός Απόπλους. Για να βρεθείτε στο σχετικό κείμενο, πατήστε εδώ.

Με την ευκαιρία αναφέρουμε ότι στην ίδια ιστοσελίδα είναι αναρτημένο κι ένα άλλο κείμενο του συναδέλφου, με θέμα την παρουσία των τελωνών στα ευαγγέλια. Για να διαβάσετε το κείμενο, πατήστε εδώ.

Ένα άρθρο για το απόκρυφο ευαγγέλιο του Θωμά

Στο νέο τεύχος του Vigiliae Christianae 63:1 (2009) δημοσιεύεται ανάμεσα σε άλλα ενδιαφέροντα άρθρα κι ένα άρθρο για το ευαγγέλιο του Θωμά:

P.J. Williams, "Alleged Syriac Catchwords in the Gospel of Thomas", 71-82

O Nicholas Perrin στη μονογραφία του με τον τίτλο "Thomas and Tatian: The Relationship between the Gospel of Thomas and the Diatessaron" (2002) και σε μία σειρά από άλλες δημοσιεύσεις πρότεινε πως, εάν το ευαγγέλιο του Θωμά μεταφραστεί στα συριακά, τότε θα διαπιστώσει την ύπαρξη λέξεων κλειδιών που απαντούν σε όλο το ευαγγέλιο. Σύμφωνα με τον Perrin αυτός ο αριθμός είναι μεγαλύτερος από εκείνων των λέξεων-κλειδιών στα κοπτικά (269) ή στα ελληνικά (263) και καταδεικνύει ότι το ευαγγέλιο του Θωμά αρχικά συντάχθηκε στα συριακά κι ότι είναι πολύ πιθανόν να γράφηκε έχοντας υπόψη το Δια τεσσάρων του Τατιανού. Στο άρθρο εξετάζεται ένα μικρό δείγμα των υποτιθέμενων λέξεων-κλειδιών που προτείνει ο Perrin και υποστηρίζεται ότι η υπόθεσή του δεν ισχύει. Επομένως δε μπορεί να υποστηριχθεί μία χρονολόγηση του απόκρυφου ευαγγελίου σε μία νεότερη εποχή.

Αφιέρωμα στον Ιώσηπο στο νέο τεύχο PzB

Το νέο τεύχος του Protokolle zur Bibel 17:2 (2008) συνεχίζει το αφιέρωμα στον Φλ. Ιώσηπο. Το πρώτο μέρος του αφιερώματος είχε δημοσιευθεί στο τεύχος 17:1 του ίδιου έτους:

Michael Zugmann, "Josephus Flavius und der Hellenismus", 73-90

Ο Ιώσηπος φαίνεται να είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα Ιουδαίου συγγραφέα της ελληνιστικής Διασποράς. Δεν πρέπει όμως να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι ήταν "Ιουδαίος της Διασποράς καθ' υιοθεσίαν" κι ότι πέρασε το πρώτο μισό της ζωής του στην ιουδαϊκή Παλαιστίνη. Πώς μπόρεσε λοιπόν και συνέταξε το έργο του Ιουδαϊκός Πόλεμος σε πολύ καλό ελληνικό ύφος μόνο πέντε χρόνια μετά την άφιξή του στη Ρώμη; Χρησιμοποίησε " βοηθούς" (πρβλ. Κατά Αππίωνος 1,50), οι οποίοι τον βοήθησαν να γράψει το ελληνικό κείμενο ή ίσως οι ίδιοι συνέταξαν τμήματά του; Ή μήπως γνώριζε την ελληνική γλώσσα ήδη από την εποχή στην Παλαιστίνη και κατόρθωσε γρήγορα να μάθει πώς να γράφει μία ιστορία σε αυτήν τη γλώσσα (πρβλ. Ιουδ. Αρχαιολ. 20,262-264); Στο άρθρο υποστηρίζεται η δεύτερη εκδοχή και επισημαίνονται κάποιες πληροφορίες που δίνει ο ίδιος ο Ιώσηπος για τις γνώσεις που είχε της ελληνικής γλώσσας.

Martin Stowasser, "Pontius Pilatus in der Darstellung des Bellum Iudaicum", 91-103

Η εικόνα του Ποντίου Πιλάτου, του πέμπτου διοικητή της Ιουδαίας, είναι γενικά αρνητική, αλλά αποδεικνύεται αποτέλεσμα μίας σύνθετης λογοτεχνικής στρατηγικής στο έργο του Ιωσήπου Ιουδ. Πόλεμος. Η μορφή του Πιλάτου ορίζεται κατά πολύ από τον αφηγηματικό ρόλο που επέλεξε ο Ιώσηπος να έχει αυτός μέσα στην πλοκή της ιστορίας του. Οι αντιπαραθέσεις του Πιλάτου και των υπηκόων του υποδεικνύουν στους Ιουδαίους αναγνώστες τη σωστή στρατηγική που πρέπει να υιοθετήσουν σε μελλοντικές καταστάσεις σύγκρουσης με τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Επιπλέον ο τρόπος που απεικονίζεται έχει και κοινωνιολογικές διαστάσεις. Ο διοικητής Πόντιος Πιλάτος χρησιμοποείται ως το σκοτεινό φόντο με σκοπό να αναδειχθεί ο αυτοκρατορικός legatus στη Συρία, ο Πετρώνιος, ως ο τέλειος Ρωμαίος πολίτης που προέρχεται από τις ανώτερες τάξεις. Ο χαρακτήρας του Πετρώνιου έχει σκοπό να ενθαρρύνει τον εθνικό αναγνώστη να υιοθετήσει μία θετική και προστατευτική στάση απέναντι στην ιουδαϊκή θρησκεία και παράδοση. Επομένως ο Πετρώνιος λειτουργεί ως πρότυπο, ενώ ο Πιλάτος είναι το αρνητικό παράδειγμα. Η συνηθισμένη σύγκριση μεταξύ του Πόντιου Πιλάτου και των άλλων Ρωμαίων διοικητών της Ιουδαίας δε συμβάλλει τόσο πολύ στο λογοτεχνικό του χαρακτήρα, ακριβώς όπως ο συχνός τονισμός της ευθύνης του Πιλάτου και των συναδέλφων του για την Ιουδαϊκή εξέγερση είναι μία μη πειστική ερμηνεία της λογοτεχνικής αντίληψης που έχει ο Ιώσηπος στον Ιουδ. Πόλεμο.

Markus Tiwald, "ΕINAI BEBAIWS IOUDAIOS (Ant XX,38). "Authentisches Jude-Sein" bei Josephus und Paulus", 105-125

Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα οι ερμηνευτές τόνιζαν τη διάσταση μεταξύ της θεολογίας του Παύλου και της ραββινικής σκέψης. Η σύγχρονη όμως έρευνα για τον Ιουδαϊσμού της εποχής του Δεύτερου Ναού κατέδειξε ότι ο ραββινικός Ιουδαϊσμός γεννήθηκε κατά το 2ο αι. μ.Χ. Επομένως η απαρίθμηση των διαφορών μεταξύ του Παύλου και της ραββινικής διδασκαλίας δεν είναι πια μια έγκυρη απόδειξη ότι ο Παύλος ως μαθητής του Ιησού απέρριψε την ιουδαϊκή του ταυτότητα ή "απεμπόλησε" την Τορά. Στον αρχαίο Ιουδαϊσμό ήταν δυνατό να υπάρχειωμία μεγάλη ποικιλία ιουδαϊκών θέσεων. Επομένως ο Παύλος, ακόμη κι όταν ήταν χριστιανός, εξακολουθούσε να είναι Ιουδαίος. Μία μελέτη του Ιωσήπου και άλλων συγγραφέων της εποχής του αρχαίου Ιουδαϊσμού μπορεί να χρησιμεύσει ως απόδειξη γι' αυτήν την ερμηνεία.

Andreas Vonach, "Josephus Flavius’ Bedeutung hinsichtlich der Topographie und Geographie der Levante in hellenistisch-römischer Zeit", 127-137

Τα σημαντικότερα έργα του Φλ. Ιωσήπου, Ιουδ. Πόλεμος και Ιουδ. Αρχαιολ., περιέχουν πολλές εκτενείς αναφορές στη γεωγραφία και τοπογραφία της Παλαιστίνης και πληροφορίες για την οικονομία, το κλίμα και την κοινωνία. Αυτές οι σημειώσεις είναι συνήθως πολύ ακριβείς κι επομένως εκτιμάται ότι είναι έργο του ίδιου του συγγρ., ο οποίος είχε μια πολύ καλή γνώση της χώρας του. Ωστόσο στα έργα αυτά περιέχονται και κάποια δείγματα "ιδανικής γεωγραφίας", ειδικά όταν δίνονται πληροφορίες για τις σημαντικότερες ιουδαϊκές περιοχές - για παράδειγμμα για τη Γαλιλαία και την Ιερουσαλήμ - ή για τα χαρίσματα του Ηρώδη του Μεγάλου. Γενικά αυτά τα κείμενα είναι μία πολύ σημαντική πηγή για τη γεωγραφία της Παλαιστίνης κατά τη ρωμαϊκή εποχή.

Βιβλιοπαρουσιάσεις του Review of Biblical Literature, 20/01/2009

Στη νέα ηλεκτρονική έκδοση του Review of Biblical Literature (20/1/2009) δημοσιεύονται οι βιβλιοκρισίες των εκής βιβλίων:

Dwayne H. Adams, The Sinner in Luke
Reviewed by Bruce Chilton
Reviewed by I. Howard Marshall

Barry Bandstra, Genesis 1-11: A Handbook on the Hebrew Text
Reviewed by Paul L. Chen

Diane Banks, Writing the History of Israel
Reviewed by Susanne Scholz

Wesley J. Bergen and Armin Siedlecki, eds., Voyages in Uncharted Waters: Essays on the Theory and Practice of Biblical Interpretation in Honor of David Jobling
Reviewed by James West

William Sanger Campbell, The "We" Passages in the Acts of the Apostles: The Narrator as Narrative Character
Reviewed by Deborah Prince

Philip R. Davies, The Origins of Biblical Israel
Reviewed by K. L. Noll
Reviewed by Thomas L. Thompson

Wilfried Eckey, Das Lukasevangelium: Unter Berücksichtigung seiner Parallelen. Teilband I: 1,1-10,42; Teilband II: 11,1-24,53
Reviewed by Joel B. Green

Gershon Galil, The Lower Stratum Families in the Neo-Assyrian Period
Reviewed by Michael S. Moore

Katrin Keita, Gottes Land: Exegetische Studien zur Land-Thematik im Hoseabuch in kanonischer Perspektive
Reviewed by Marvin A. Sweeney

Clemens Leonhard, The Jewish Pesach and the Origins of the Christian Easter: Open Questions in Current Research
Reviewed by Jeffrey L. Morrow

Victor H. Matthews, Studying the Ancient Israelites: A Guide to Sources and Methods
Reviewed by Trent Butler

Madeline Gay McClenney-Sadler, Recovering the Daughter's Nakedness: A Formal Analysis of Israelite Kinship Terminology and the Internal Logic of Leviticus 18
Reviewed by Deborah W. Rooke

Wayne A. Meeks and John T. Fitzgerald, eds., The Writings of St. Paul: Annotated Texts, Reception and Criticism
Reviewed by V. George Shillington

Hyung Dae Park, Finding Herem? A Study of Luke-Acts in the Light of Herem
Reviewed by Darin H. Land

John Riches, Galatians through the Centuries
Reviewed by John Dunnill
Reviewed by Martin Meiser

Todd D. Still, ed., Jesus and Paul Reconnected: Fresh Pathways into an Old Debate
Reviewed by Otis Coutsoumpos

Paul Trebilco, The Early Christians in Ephesus from Paul to Ignatius
Reviewed by Markus Oehler

Το νέο τεύχος του TC

Στο νέο τεύχος του TC: A Journal of Biblical Textual Criticism 13 (2008) δημοσιεύονται τα ακόλουθα άρθρα. (Πατώντας επάνω στον τίτλο μπορείτε να βρεθείτε στο κείμενο σε μορφή pdf):

P. J. Williams, An Evaluation of the Use of the Peshitta as a Textual Witness to Romans
Ο συγγραφέας αξιολογεί τον τρόπο που παρουσιάζει η N27 την P ως μάρτυρα του κειμένου της Κ.Δ. Από τις 150 παραλλαγές, όπου οι εκδότες της Ν27 παραπέμπουν στην Ρ, ο συγγρ. συζητά τις 48, οι οποίες θεωρεί ότι είναι αμφιβόλου αξίας ή λάθος.

Gerald Donker, "Athanasius's Contribution to the Alexandrian Textual Tradition of the Pauline Epistles: An Initial Exploration"

Ο Αθανάσιος συχνά παραπέμπει στα παύλεια κείμενα στα έργα του. Ο συγγρ. εξετάζει και ταξινομεί τις αναφορές σε αυτά τα κείμενα ως κατά λέξη παραθέσεις, παραφράσεις ή έμμεσες αναφορές. Στη συνέχεια εξετάζει κατά πόσο ο Αθανάσιος παραθέτει από μνήμης ή αντιγράφει ένα γραμμένο κείμενο. Τέλος συζητά τη συμφωνία του κειμένου του Αθανασίου με τους πρωτεύοντες και δευτερεύοντες μάρτυρες του Αλεξανδρινού κειμένου καθώς κι επίσης με εκείνους του Βυζαντινού.

Peter Hill, "Matthew 16:18 in the Philoxenian Version"
Πολύ λίγα διασώζονται από τη Φιλοξένια εκδοχή του κειμένου της Κ.Δ. πέρα από μερικές παραθέσεις σε μεταγενέστερα κείμενα του ίδιου του Φιλοξέως. Ο συγγρ. προσφέρει μία επισκόπηση του προβλήματος ταύτισης των παραθεμάτων από αυτήν την εκδοχή κειμένου και στη συνέχεια προχωρά στην ανάλυση ενός στίχου, του Μτ 16,18 - όπως αυτό μαρτυρείται στο Φιλοξένιο κείμενο και στους συριακούς μάρτυρες κειμένου (Κουρετώνιο, Πεσσιτώ, Ηρακλέωνος).

Peter Head, The Gospel of Mark in Codex Sinaiticus: Textual and Reception-Historical Considerations
Το ευαγγέλιο του Μάρκου δε μαρτυρείται συχνά στους μάρτυρες κειμένου της Κ.Δ. κι επομένως η μαρτυρία του Σιναϊτικού Κώδικα για το κείμενο του κατά Μάρκου είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς προέρχεται από έναν από τους δύο αρχαιότερους πλήρεις μάρτυρες. Ο συγγρ. εξετάζει τον τρόπο που παρουσιάζεται το κατά Μάρκον στο Σιναϊτικό κώδικα, όχι μόνο το κείμενό του αλλά επίσης στοιχεία όπως παράγραφοι, διορθώσεις αντιγραφέων, το δέσιμο των φύλλων, συντομεύσεις, nomina sacra, τα τμήματα του Αμμωνίου και οι κανόνες του Ευσεβίου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το ερώτημα εάν κάποιο από τα χαρακτηριστικά του κειμένου και της παρουσίασής του επηρεάζουν τον τρόπο θεώρησης από την πλευρά του ερευνητή του τρόπου που κατανοούνταν το ευαγγέλιο κατά τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού.

Maria Teresa Ortega-Monasterio, Textual Criticism of the Bible in the Spanish Renaissance
Η κριτική του κειμένου της εβραϊκής Βίβλου είχε αναπτυχθεί ιδιαίτερα κατά τον 16ο αι. στην Ισπανία, ιδιαίτερα σε σχέση με την ίδρυση του Παν/μιου της Alcalá και την κυκλοφορία της Κομπουλτεσιανής Πολύγλωσσης έκδοσης (Compultensian Polyglot). Οι δύο σημαντικότερες μορφές που συνδέθηκαν με αυτό το εγχείρημα ήταν οι Francisco Jiménez Cardinal de Cisneros και Benito Arias Montano.

Curt Niccum, Ms 2345: A 15th Century Ethiopian Manuscript of Acts and the Catholic Epistles

Ο συγγρ. περιγράφει το σημαντικό χειρόγραμα του 15ου αι. με αρ. 1245, το οποίο ήταν τμήμα μίας συνολικής έκδοσης της Κ.Δ. στο Ge'ez. Το χειρόγραφο αυτό περιέχει το κείμενο των Πράξεων και των Καθολικών επιστολών. Ο συγγρ. παρέχει μία αποκατάσταση κειμένου των καθολικών διαφορετική από το κριτικό κείμενο που εξέδωσαν οι Hofmann και Uhlig.

Επίσης δημοσιεύονται οι ακόλουθες βιβλιοκρισίες:

• Peter Arzt-Grabner, Ruth Elisabeth Kritzer, Amphilochios Papathomas, and Franz Winter, 1. Korinther (Thomas J. Kraus, reviewer)
• Christfried Böttrich, ed., Eschatologie und Ethik im frühen Christentum (Albert Hogeterp, reviewer)
• Brock, Sebastian, The Bible in the Syriac Tradition, 2d ed. (P.J. Williams, reviewer)
• Peter Busch, Magie in neutestamentlicher Zeit (Tobias Nicklas, reviewer)
• Linda M. Day, Esther, Abingdon Old Testament Commentaries (Marie-Theres Wacker, reviewer)
• P.W. Flint, E. Tov, and J.C. VanderKam, eds., Studies in the Hebrew Bible, Qumran, and the Septuagint Presented to Eugene Ulrich (Heinz-Josef Fabry, reviewer)
• James M.M. Francis, Adults as Children: Images of Childhood in the Ancient World and the New Testament (Reidar Aasgaard, reviewer)
• Josef Hainz, Neues Testament und Kirche: Gesammelte Aufsätze (Nicole Chibici-Revneanu, reviewer)
• James Rendel Harris, New Testament Autographs and Other Essays (Thomas J. Kraus, reviewer)
• L.W. Hurtado, ed., The Freer Biblical Manuscripts: Fresh Studies of an American Treasure Trove (Tommy Wasserman, reviewer)
• Othmar Keel and Silvia Schroer, Die Ikonographie Palästinas/Israels und der Alte Orient: Eine Religionsgeschichte in Bildern, Vol. 1: Vom ausgehenden Mesolithikum bis zur Frühbronzezeit (Thomas Hieke, reviewer)
• Ralph W. Klein, 1 Chronicles, Hermeneia (Korinna Zamfir, reviewer)
• Bart J. Koet, Dreams and Scripture in Luke-Acts: Collected Essays (Heike Braun, reviewer)
• André Lemaire, Congress Volume, Leiden 2004 (Thomas Hieke, reviewer)
• Johannes Marböck, Weisheit und Frömmigkeit: Studien zur alttestamentlichen Literatur der Spätzeit (Géza G. Xeravits, reviewer)
• Séamus O'Connell, From Most Ancient Sources: The Nature and Text-Critical Use of the Greek Old Testament Text of the Complutensian Polyglot Bible (Siegfried Kreuzer, reviewer)
• L. Painchaud and P.-H. Poirier, eds., Coptica – Gnostica – Manichaica: Mélanges offerts à Wolf-Peter Funk (Tobias Nicklas, reviewer)
• B. Palme, ed., Akten des 23. Internationalen Papyrologenkongresses, Wien 22.-28. Juli 2001 (Tobias Nicklas, reviewer)
• Hermann Josef Riedl, Anamnese und Apostolizität: Der Zweite Petrusbrief und das theologische Problem neutestamentlicher Pseudepigraphie (Tord Fornberg, reviewer)
• Gottfried Schimanowski, Juden und Nichtjuden in Alexandrien: Koexistenz und Konflikte bis zum Pogrom unter Trajan (117 n. Chr.) (Michael Tilly, reviewer)
• Tor Vegge, Paulus und das antike Schulwesen: Schule und Bildung des Paulus (Uta Poplutz, reviewer)
• Géza G. Xeravits and József Zsengellér, eds., The Book of Tobit: Text, Tradition, Theology. Papers of the First International Conference on the Deuterocanonical Books, Pápa, Hungary, 20-21 May, 2004 (Michaela Hallermayer, reviewer)
• G.G. Xeravits and J. Zsengellér, eds., The Books of the Maccabees: History, Theology, Ideology (Jan Willem van Henten, reviewer)

Για να βρεθείτε στη σελίδα του περιοδικού, όπου μπορείτε να βρείτε παλαιότερα άρθρα, πατήστε εδώ.

Πηγή: PaleoJudaica

Μία ημερίδα για τους Φιλισταίους

Από το ιστολόγιο BiblePlaces.com πληροφορούμαστε ότι ο Aren Maeir δημοσίευσε στο ιστολόγιό του περιλήψεις των εισηγήσεων που διαβάστηκαν στο πλαίσιο της ημερίδας για τους Φιλισταίους στη Beersheba. Για να διαβάσετε τη σχετική ανάρτηση του Aren Maeir, πατήστε εδώ.

Το νέο τεύχος του Vox Reformata

Το νέο τεύχος του περιοδικού Vox Reformata (επιστημονικού οργάνου του Reformed Theological College) είναι αφιερωμένο στην προς Εβραίους επιστολή:

• Alastair MacEwen, "Old Testament background to Hebrews", 4-21
• Stephen Voorwinde, "How Hebrews works : theme, structure and purpose", 22-39
• Murray Capill, "Hebrews as a sermon : learning from its preaching style", 40-53
• Keith Weeks, "What is the role of the warning passages in Hebrews?", 54-59
• Stephen Voorwinde, "Hebrews' use of the Old Testament", 60-82

Το νέο τεύχος του Etudes théologiques et religieuses

Στο νέο τεύχος του Etudes théologiques et religieuses δημοσιεύονται τα εξής άρθρα του Gerd Theissen:

• Gerd Theißen, , "Franchir les frontières de façon paradoxale : propositions pour une psychologie religieuse du christianisme primitif", 481-505
• Gerd Theißen, "La conversion de Paul et celle de Nasir Khusraw : une rencontre au musée imaginaire de l'histoire", 507-527
• Gerd Theißen, "La nouvelle perspective sur Paul et ses limites : quelques réflexions psychologiques", 529-551
• Gerd Theißen, "Église ou secte? : unité et conflit dans le christianisme primitif", 553-574
• Gerd Theißen, "Du Jésus de l'histoire au fils de Dieu du kérygme : l'apport de l'analyse sociologique des rôles à la compréhension de la christologie du Nouveau Testament", 575-604

Jesus Seminar vs. Jesus Project - η παρέμβαση του Joseph Hoffmann

Το θέμα του ιστορικού Ιησού είναι ένα από τα κύρια θέματα της δυτικής κυρίως βιβλικής έρευνας. Η πορεία έρευνας έχει γνωρίσει διάφορες φάσεις (γνωστές και ως Quests), οι οποίες φέρουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και μαρτυρούν τις επιρροές των ιδιαίτερων φιλοσοφικών και μεθοδολογικών τάσεων της εκάστοτε εποχής μέσα στις οποίες τοποθετούνται χρονολογικά. Για μία αναλυτική και μεθοδική παρουσίαση του θέματος παραπέμπουμε στο έργο των G. Theißen / A. Merz, Der historische Jesus. Ein Lehrbuch, 3. Auflage, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2001 (ISBN: 3525521987).

Μία νέα προσπάθεια διερεύνησης του προβλήματος του ιστορικού Ιησού, η οποία χαιρετίσθηκε από τα ΜΜΕ ως μία νέα φάση της έρευνας, στον αντίποδα μάλιστα του γνωστού Jesus Seminar, είναι το λεγόμενο Jesus Project, στο οποίο αναφερθήκαμε σε προηγούμενες αναρτήσεις. Μάλιστα σε ανάρτησή μας στις 10/1/2009 (πατήστε εδώ για να τη διαβάσετε) είχαμε παρουσιάσει το άρθρο-κριτική των δύο αυτών ερευνητικών προγραμμάτων (Jesus Seminar & Jesus Project) του Bruce Chilton, που είχε αναρτηθεί στην ιστοσελίδα The Bible and Interpretation.

Στην ίδια σελίδα σήμερα έχει αναρτηθεί η απάντηση (και μάλιστα εφ' όλης της ύλης) του Joseph Hoffmann, συνδιευθύνoντος του Jesus Project, στο άρθρο του Chilton, όπου παρουσιάζεται η κριτική του στον τρόπο προσέγγισης των πηγών από τα μέλη του Jesus Seminar και στο ρόλο της αρχαιολογίας στην "ανακάλυψη" του ιστορικού Ιησού, γίνεται μία πολύ σύντομη αναδρομή στη μέχρι σήμερα έρευνα του ιστορικού Ιησού και τέλος παρουσιάζονται οι τάσεις του νέου προγράμματος με το όνομα Jesus Project.

O Ηoffmann παρουσιάζεται πολύ κριτικός απέναντι σε αυτό που ονομάζει Platonic Fallacy και το οποίο θεωρεί ότι χαρακτηρίζει ιδιαίτερα την έρευνα μέχρι σήμερα του ιστορικού Ιησού και ειδικότερα τον τρόπο προσέγγισης των πηγών από το Jesus Seminar. Πρόκειται για την πεποίθηση ότι είναι αναγκαίο και δυνατό με τη χρήση διαφόρων μεθοδολογικών εργαλείων να ανακαλύψουμε τον ιστορικό πυρήνα ενός ιστορικού Ιησού που κρύβεται κάτω από το κείμενο των πηγών που έχουμε στη διάθεσή μας. Αυτό πρακτικά σύμφωνα με τον Hoffmann σήμαινε μέχρι σήμερα:

"...dismantle the canon, factor and multiply the sources of the Gospels, marginalize the orthodox settlement as one among dozens of possible outcomes affecting the growth of the church, incorporate all the materials the church fathers sent to the bin or caused to be hidden away."

Σχολιάζοντας τον τρόπο που εργάστηκε το Jesus Seminar με βάση την παραπάνω λογική παρατηρεί:

"The Seminar was happy with a miracle-free Jesus, a fictional resurrection, a Jesus whose sayings were as remarkable as “And how are you today, Mrs. Jones?” It used and disused standard forms of biblical criticism selectively and often inexplicably to offer readers a “Jesus they never knew,” a Galilean peasant, a cynic, a de-eschatologized prophet, a craftsman whose dad was a day-laborer in nearby Sepphoris (never mind the Nazareth issue, or the Joseph issue)."

Με αφορμή τα παραπάνω και κυρίως την εισαγωγή νέων πηγών στη συζήτηση για τον ιστορικό Ιησού ο Hoffmann παρατηρεί ότι ένας κύριος λόγος για αυτήν την τάση ήταν η "κόπωση" που παρατηρήθηκε στην έρευνα ("Jesus- fatigue").

Στο τέλος εξηγεί ότι ως απάντηση στο μέχρι σήμερα αδιέξοδο της έρευνας γεννήθηκε το Jesus Project, το οποίος δεν έχει ως στόχο του να αποδείξει τη μη ύπαρξη του Ιησού, όπως εσφαλμένα παρουσιάσθηκε στα ΜΜΕ, αλλά να θέσει ερωτήματα αξιοποιώντας τις πηγές. Καταλήγει:

"What I personally hope the Project will achieve is to eschew breaking rocks, and instead learning to train our lens in the right direction. Part of that process is to respond to Droge’s challenge: Why is this important? And I have the sense that in trying to answer that question, we will be answering bigger questions as well."

Με αφορμή τα παραπάνω αναφέρουμε εδώ το νέο βιβλίο, του Pieter Craffert [The Life of a Galilean Shaman; Jesus of Nazareth in Anthropolocial-Historical Perspective, (Matrix: The Bible in Mediterranean Context), 2008 ] σχετικά με την έρευνα του ιστορικού Ιησού, το οποίο κινείται στο χώρο της πολιτισμικής ανθρωπολογίας και όπου στα πρώτα κεφάλαια υπάρχει μία πολύ ενδιαφέρουσα μεθοδολογική συζήτηση σχετικά με την ιστορικότητα και τον τρόπο προσέγγισης του θέματος του ιστορικού Ιησού με βάση τα νεότερα πορίσματα σχετικά με την ιστορικότητα και την ιστορική αλήθεια. Με το συγκεκριμένο βιβλίο θα ασχοληθούμε σε επόμενες αναρτήσεις. Για μία πρώτη ωστόσο αντίδραση σε αυτό βλ. το άρθρο του van Aarde στο τεύχος του 2008 του HTS, περίληψη του οποίου παρουσιάσαμε σε παλαιότερη ανάρτηση. Για να διαβάσετε τώρα ολόκληρο το άρθρο του van Aarde, πατήστε εδώ.

Για να διαβάσετε το άρθρο του J. Hoffmann στο Bible and Interpretation πατήστε εδώ.

Το φρούριο της Masada, ο Ιώσηπος και τα αρχαιολογικά ευρήματα

Στο ιστολόγιο ASOR blog έχει αναρτηθεί ένα σχόλιο της καθηγήτριας για τον Αρχαίο Ιουδαϊσμό του Παν/μιου North Carolina at Chapel Hill, Jodi Magness, σχετικά με τη μαρτυρία του Ιωσήπου για την Masada και τα αρχαιολογικά ευρήματα.

Το φρούριο της Masada χρησιμοποιήθηκε κατά τα τελευταία χρόνια μέσα στα πλαίσια μίας συγκεκριμένης πολιτικής στο Ισραήλ ως σύμβολο της ιουδαϊκής αντίστασης και του ιουδαϊκού πατριωτισμού. Αιτία γι' αυτό είναι η μαρτυρία του Ιωσήπου ότι 960 περίπου επαναστάτες Ιουδαίοι κατά τον πρώτο Ιουδαϊκό Πόλεμο προτίμησαν να αυτοκτονήσουν παρά να παραδοθούν στους Ρωμαίους που πολιόρκησαν το φρούριο. Αρχηγός τους αναφέρεται Eleazar ben Yair.

Οι ανασκαφές που διενήργησε στον αρχαιολογικό χώρο του φρουρίου ο αρχαιολόγος Yigael Yadin κατά τα έτη δεν επιβεβαίωσαν απόλυτα τη μαρτυρία του Ιωσήπου. Σύμφωνα με την Magness τα αρχαιολογικά ευρήματα μπορούν να ερμηνευτούν με έναν τέτοιο τρόπο που είτε να επιβεβαιώνουν είτε να καταρρίπτουν την ιστορία του Ιωσήπου. Αναφέρει για παράδειγμα το εύρημα οστράκων επάνω στα οποία είναι γραμμένα ονόματα, ανάμεσά του κι εκείνο του "ben Yair". Η μία ερμηνεία είναι ότι πρόκειται για κλήρους που τράβηξαν οι επαναστάτες, πριν αυτοκτονήσουν, η άλλη ότι πρόκειται για κουπόνια τροφίμων. Το πιο πιθανό είναι ότι κάποιοι επαναστάτες αυτοκτόνησαν, κάποιοι σκοτώθηκαν και κάποιοι αιχμαλωτίσθηκαν από τους Ρωμαίους.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα μας πληροφορούν ότι η πολιορκία της Masada κατά το χειμώνα άνοιξη του 72/73 ή 73/74 κράτησε περίπου 2-3 μήνες . Τα ίχνη του ρωμαϊκού στρατοπέδου έχουν εντοπισθεί. Στη συνέχεια η Jodi Magness δίνει πληροφορίες για τα ευρήματα των ανασκαφών στο στρατόπεδο F, ΒΔ του φρουρίου στις οποίες συμμετείχε κι η ίδια.

Καταλήγει με μία ιδιαίτερα ιδιαίτερα νηφάλια και επιστημονική προσέγγιση όσον αφορά τους τρόπους χρήσης της αρχαιολογίας από επιστήμονες και μη:

"For me archaeology is not a means of validating (or negating) personal faith and beliefs. Instead it is a means of recovering and understanding the past, often one potsherd at a time, as in the case of Masada. These potsherds are pieces of a puzzle which enable us to reconstruct part of a picture that was otherwise lost."

Για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο, πατήστε εδώ.

Klauck: Die apokryphe Bibel (11)

Άνθρωποι και άλλα ζώα στις απόκρυφες Πράξεις των Αποστόλων (Δ΄μέρος)

IV. Οι Πράξεις του Θωμά
Το μόνο κείμενο των αρχαίων απόκρυφων Πράξεων που διασώζεται σήμερα ολόκληρο είναι εκείνων των Πράξεων του Θωμά. Μάλλον συντάχθηκε αρχικά στα συριακά και μεταφράστηκε αμέσως μετά στα ελληνικά. Το συριακό κείμενο που έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας είναι μεταγενέστερο της ελληνικής μετάφρασης. Σε αυτό υπάρχουν ίχνη επεξεργασίας με σκοπό το κείμενο να προσαρμοστεί στη διδασκαλία της επίσημης Εκκλησίας. Το κείμενο χωρίζεται σε 13 πράξεις και το μαρτύριο του αποστόλου.
Η ιστορία λαμβάνει χώρα στις Ινδίες. Στις επιμέρους αφηγήσεις εμφανίζονται διάφορα ζώα. Ο Κ. αναφέρει δύο επιμέρους παραδείγματα.

1. Το ερωτευμένο φίδι
Στην πρώτη ιστορία ο Θωμάς προκαλεί την ανάσταση ενός νεαρού, τον οποίο σκότωσε ένα φίδι από ζήλεια, επειδή ήταν ερωτευμένο με την κοπέλα που αγαπούσε ο νέος. Το φίδι ομολογεί την πράξη του, δηλώνει ότι κατάγεται από τον άρχοντα αυτού του κόσμου, είναι συγγενής με το κοσμικό φίδι που δαγκάνει την ουρά του και περιβάλλει τον κόσμο (Α.Τ.: ο ουροβόρος, αρχαίο θρησκευτικό σύμβολο), είναι αυτό που κρύβεται πίσω από την αποπλάνηση της Εύας και του Αδάμ, την αδελφοκτονία του Κάιν, την πτώση των αγγέλων και την προδοσία του Ιούδα (Α.Τ.: βλ. ακόμη τις γνωστικές ομάδες στην Αίγυπτο και Συρία στις αρχ. του 2ου αι. μ.Χ., γνωστές με το όνομα «Οφιανοί» που λάτρευαν το φίδι στην ιστορία της Γενέσεως. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, Στρωματείς VII 17.108 τους αναφέρει μαζί με τους Καϊνίτες, γνωστική ομάδα που λάτρευε τον Κάιν). Το φίδι θανατώνεται από τον απόστολο. Η ιστορία του απόκρυφου κειμένου έχει συμβολικό χαρακτήρα, κάτι που φανερώνει και ο λόγος του ίδιου του αποστόλου. Ήδη στη Βίβλο το φίδι συνδέεται με το διάβολο, κάτι που στην ιστορία μας επιβεβαιώνεται και από τον τρόπο που αυτοσυστήνεται και από το μαύρο χρώμα του. Δεν είναι μάλιστα τυχαίο ότι η ιστορία διαδραματίζεται στην Ινδία, για την οποία υπήρχε στα αρχαία χρόνια η αντίληψη ότι είχε μεγάλα φίδια με μαγικές ιδιότητες. Ταυτόχρονα ο Κ. βρίσκει ομοιότητες με ανάλογες ιστορίες ερωτευμένων φιδιών στην αρχαία γραμματεία και παραπέμπει σε ένα περιστατικό που διηγείται ο Πλούταρχος (972Ε-F). Ο συγγραφέας των αποκρύφων Πράξεων είχε γνώση τέτοιων περιστατικών, στα οποία όμως προσδίδει ένα θεολογικό περιεχόμενο και συμπληρώνει την αφήγηση σε μοτίβα όπως προσευχές, κατηχήσεις, επικλήσεις κτλ. Καθώς στην ιουδαϊκή και χριστιανική παράδοση το φίδι της Γενέσεως συνδέεται και με την αρχή της σεξουαλικότητας, ο Κ. υποθέτει ότι εδώ υπάρχει ένας τονισμός της ασκητικής ζωής και καθαρότητας, ένα θέμα που επαναλαμβάνεται και στο επόμενο περιστατικό.

2. Το πουλάρι και οι άγριοι γάιδαροι
Στο πρώτο περιστατικό ένας πώλος όνου υπηρετεί ως υποζύγιο τον απόστολο Θωμά και με ανθρώπινη φωνή τον αναγνωρίζει ως το δίδυμο αδελφό του Κυρίου. Εδώ οι έμμεσες αναφορές στον όνο του Βαλαάμ και το υποζύγιο, στη ράχη του οποίου εισήλθε ο Ιησούς στην Ιερουσαλήμ, είναι προφανείς. Το πουλάρι χαρακτηρίζεται σε ένα πρώτο επίπεδο ως «ξένο σώμα» που υπηρετώντας τον απόστολο τον ξεκουράζει. Σε ένα δεύτερο όμως επίπεδο η φράση «ξένο σώμα» δηλώνει το ανθρώπινο σώμα που μεταφέρει την αθάνατη ψυχή στον κόσμο και το ταξίδι επάνω στο ονάριο συμβολίζει το ταξίδι της ανθρώπινης ζωής.
Στη συνέχεια άγριοι όναγροι υπηρετούν ως υποζύγια στην άμαξα που μεταφέρει τον απόστολο στην οικία ενός αξιωματούχου, την οποία έχουν καταλάβει οι δαίμονες. Ο ισχυρότερος από αυτούς τους όναγρους στη συνέχεια λειτουργεί ως απόστολος του αποστόλου και με ανθρώπινη φωνή ελέγχει τους δαίμονες και καλεί τον απόστολο να αναλάβει δράση. Σύμφωνα με τον Αιλιανό ο όναγρος της Ινδίας είναι ένα σχεδόν μυθικό πλάσμα με μεγάλη δύναμη (De natura animalium 4.52). Στο έργο Φυσιολόγος είναι παράδειγμα εγκράτειας και ασκητικής ζωής.

V. Οι Πράξεις Φιλίππου
Ο Φίλιππος είναι ένας από τους λιγότερο γνωστούς αποστόλους και συχνά ταυτίζεται στην αρχαία παράδοση με τον ομώνυμο διάκονο των Πράξεων των Αποστόλων. Οι Πράξεις Φιλίππου συντάχθηκαν γύρω στα 400 μ.Χ. στη Μ. Ασία. Αρχικά ήταν γνωστά μόνο αποσπάσματα αυτού του κειμένου. Στα 1974 όμως ο F. Bovon ανακάλυψε στη Μονή Ξενοφώντος του Αγ. Όρους ένα χειρόγραφο, όπου διασώζεται σχεδόν ολόκληρο το κείμενο (Xenofontos 32). Ο Κ. παρουσιάζει και πάλι δύο περιστατικά από αυτό το κείμενο.

1. Η λεοπάρδαλη και το ερίφιο
Οι απόστολοι Φίλιππος, Μαριάμμη και Βαρθολομαίος συναντούν μία λεοπάρδαλη κι ένα κατσικάκι τους ακολουθούν (εδώ ο Κ. διακρίνει μία αναφορά στην εσχατολογική ειρήνη μεταξύ των ζώων, Ησ 11,6-9). Μαζί νικούν δράκους και φίδια που συναντούν στο δρόμο και στη συνέχεια τα δύο ζώα βαπτίζονται.

2. Στην πόλη της μητέρας των φιδιών
Οι απόστολοι φτάνουν στην πόλη, όπου λατρεύεται η μητέρα των φιδιών και με τη βοήθεια των φαρμάκων που τους είχε δώσει ο Ιησούς στη Γαλιλαία θεραπεύουν τον ιερέα της μητέρας των φιδιών και τη γυναίκα του επάρχου, που έχουν πέσει θύματα των φιδιών. Τελικά στη θέση του ναού των φιδιών κτίζεται μία εκκλησία, όπου παραμένουν η λεοπάρδαλη και το κατσικάκι.
Η ιστορία φαντάζει παράδοξη και προφανώς κακόγουστή, όμως ο Κ. διακρίνει έναν ενδιαφέροντα συμβολικό συσχετισμό. Συνδέει το κείμενο με την περιοχή της Φρυγίας, όπου γνωρίζουμε τη δράση διαφόρων ασκητικών ομάδων, όπως π.χ. των Μοντανιστών. Ίσως το κείμενο λοιπόν να προέρχεται από τέτοια ομάδα. Στην περιοχή της Φρυγίας επίσης γνωρίζουμε ότι επιχωρίαζε η λατρεία της Κυβέλης, θεά, η οποία είχε για σύμβολό της τη λεοπάρδαλη, ενώ ο σύντροφός της Άττις είχε ως σύμβολο το ερίφιο. Τα φίδια επίσης συχνά στη χριστιανική παράδοση συνδέονταν με την ειδωλολατρεία. Η μητέρα των φιδιών λοιπόν στην ιστορία μας σύμφωνα με τον Κ. είναι η Κυβέλη. Ο Χριστιανισμός τη νίκησε, όπως δηλώνει το βάπτισμα των δύο ζώων που συνδέονται με τη λατρεία της. Ο Απόλλων πάλι, ο οποίος είχε ένα γνωστό ιερό στην περιοχή της Ιεραπόλεως της Φρυγίας και ο οποίος συνδέεται με τα φίδια, κατατροπώνεται από τους αποστόλους. Τέλος ο Κ. αναφέρει και την αρχαιολογική μαρτυρία της ύπαρξης ενός Οκταγώνου έξω από την Ιεράπολη το οποίο ήταν αφιερωμένο στον απόστολο Φίλιππο.
Ο Κ. κλείνει την παρουσίαση των απόκρυφων Πράξεων με ορισμένες παρατηρήσεις. Τα περιστατικά με τα ζώα που παρουσιάστηκαν οπωσδήποτε φαντάζουν στο σημερινό αναγνώστη παράδοξα και από θεολογικής απόψεως ανόητα. Ο Κ. επισημαίνει όμως το συμβολικό τους χαρακτήρα και παραπέμπει στα παράλληλα από την αρχαία φιλοσοφία, μυθολογία και γραμματεία. Επίσης τονίζει ότι ο χαρακτήρας αυτών των ιστοριών είναι αλληγορικός και τονίζει το ρόλο που διαδραμάτισε η αλληγορία στην παραγωγή αρχικά και στην ερμηνεία κειμένων κατά την αρχαιότητα. Θεωρεί λοιπόν ότι είναι αναγκαίο, προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα αυτήν την εποχή, να τα λάβουμε όλα αυτά υπόψη και να προσεγγίσουμε τα κείμενα όχι τόσο με αισθητικά όσο με ιστορικοκριτικά κριτήρια.

Η χρήση της Π.Δ. στην Αποκάλυψη

Ο Alan Bandy ανάρτησε στο ιστολόγιό του έναν ακόμη ενδιαφέροντα πίνακα με τα χωρία και τα θέματα της Παλαιάς Διαθήκης, τα οποία εμφανίζονται στην Αποκάλυψη. (Για να διαβάσετε την ανάρτηση, πατήστε εδώ).

Το θέμα της χρήσης της Π.Δ. στην Αποκάλυψη έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον το ερμηνευτών (βλ. για παράδειγμα J. Fekkes, Isaiah and Prophetic Traditions in the Books of Revelation, Sheffield 1994, J.P. Ruiz, Ezekiel in the Apocalypse: The Transformation of Prophetic Language in Rev 16,17-19, Frankfurt 1989, S. Moyise, "Intertextuality and the Use of Scripture in the Books of Revelation, Scriptura 84 [2003] 391-401 κ.ά.). Η εκτενής χρήση της Π.Δ. σε έμμεσες κυρίως αναφορές (allusions) είναι αδιαμφισβήτη, αυτό όμως που απασχολεί σήμερα την έρευνα είναι α) ποια κείμενα της Π.Δ. λειτουργούν ως προκείμενο του κειμένου της Αποκάλυψης, β) με ποιον τρόπο αξιοποιούνται αυτά τα παλαιοδιαθηκικά κείμενα από το συγγρ. της Αποκ και γ) ποια σημασία έχει αυτή η χρήση της Π.Δ. για την κατανόηση του μηνύματος του κειμένου.

Παραπέμπω στο πρώτο μέρος της μελέτης του Ian Paul, "The Use of Old Testament in Revelation 12", στο: S. Moyise, The Old Testament in the New Testament. Essays in Honour of J.L. North, Sheffield 2000, σσ. 256 εξ., όπου γίνεται αναφορά σε αυτά τα ζητήματα. Ταυτόχρονα ο τρόπος χρήσης της Π.Δ. από τους συγγραφείς της Κ.Δ. και η ερμηνεία της με αυτόν τον τρόπο καταδεικνύει μία δυναμική και σύνθετη σχέση μεταξύ Παλαιάς Διαθήκης και Καινής Διαθήκης, η οποία δεν εξαντλείται απλά στο σχήμα υπόσχεση - εκπλήρωση.

Σε αυτό το σημείο μία παρατήρηση του I. Paul στην παραπάνω μελέτη είναι νομίζω πολύ ενδιαφέρουσα και επιτυχής:

"It should be noted that intertextuality, as an approach, does not provide a method for interpretation, so much as highlighting the importance of considering the relation between the new context and the old in interpreting allusion and citation. In each case, only study of the texts in question can show the way in which the contexts interrelate." (σ. 259).

Αναζητώντας το πιθανό κείμενο της Π.Δ., που λειτουργεί ως προκείμενο του Αποκ 15,3-4, ο Steve Moyise στο πρόσφατο βιβλίο του Evoking Scripture. Seeing the Old Testament in the New, London 2008) σχολιάζει αυτήν τη σύνθετη σχέση μεταξύ προκειμένου - διακειμένου - αναγνώστη:

"... the literary phenomenon is not captured by terms such as 'exegesis' or 'interpretation'. Narrative theory offers insights into how readers may experience the text but as Ben-Porat points out, allusions are elusive. They do not 'pester' (pesher?) the reader into particulart interpretations but allow 'space' for creative involvement." (σ. 124)