Αρχέγονος Χριστιανισμός και Εσσαίοι

Στο ιστολόγιο The Bible and Interpretation έχει αναρτηθεί το άρθρο της επίκουρης καθηγήτριας Elizabeth McNamer, του Rocky Mountain College σχετικά με τις πιθανές σχέσεις της πρώτης Εκκλησίας με τους Εσσαίους. Όπως σημειώνει η ίδια το συγκεκριμένο άρθρο στηρίζεται κυρίως στο βιβλίο της Jesus and the First Century Christianity in Jerusalem, 2008.

Στην περίληψη που δίνεται στην αρχή του άρθρου συνοψίζονται οι βασικές θέσεις της McNamer. H συγγραφέας υποστηρίζει ότι στα κείμενα της Κ.Δ. διασώζονται διάφορες πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τη θέση της ότι η πρώτη χριστιανική κοινότητας της Ιερουσαλήμ υιοθέτησε πρακτικές των Εσσαίων. Μετά το θάνατο του Ιησού οι μαθητές επέστρεψαν στο υπερώο. Ήταν όλοι μαζί την Πεντηκοστή και την εόρτασαν σύμφωνα με τον ημερολόγιο των Εσσαίων. Εξέλεξαν τον Ματθία με κλήρο (στο Χάλκινο Κύλινδρο του Κουμράν γίνεται λόγος για μία οικία του Ματθία). Η Πεντηκοστή κατέστη η κύρια εορτή της αρχαίας εκκλησάις. Το βάπτισμα ήταν η τελετή ένταξης στην αρχαία Εκκλησία. Το άγιο Πνεύμα (για το οποίο δε γίνεται λόγος πουθενά στην Π.Δ., σύμφωνα με τη συγγραφέα) κατέχει κεντρική θέση στα κείμενα της Νεκράς Θάλασσας. Οι πρώτοι χριστιανοί είχαν ένα κοινό ιερό δείπνο. Ζούσαν όλοι μαζί. Και οι δύο ομάδες είχαν κανόνες οργάνωσης της κοινότητάς τους (για τους πρώτους χριστιανούς βλ. π.χ. τη Διδαχή). Υπήρχε μία ιεραρχία με επικεφαλής 12 πρόσωπα και στις δυο ομάδες. Οι ώρες προσευχής και στις δύο ομάδες είναι κοινές. Αναφέρονται θεραπείες και στις δύο ομάδες. Η McNamer υποστηρίζει ότι αυτό δε μπορεί να είναι τυχαίο. Θεωρεί μάλιστα ότι δε μπορεί να ήταν Σαδδουκαίοι , οι οποίοι εμφανίζονται στις Πράξεις ως αντίπαλοι των χριστιανών κι εκτιμά ότι η μόνη άλλη περίπτωση ομάδας με κοινά προς την πρώτη εκκλησία στοιχεία ήταν οι Εσσαίοι.

[Α.Τ.: η υπόθεση της πιθανής στενής σχέσης μεταξύ Εσσαίων και χριστιανών είναι σχετικά παλιά και κατά καιρούς επανέρχεται στο προσκήνιο. Θα πρέπει ωστόσο καταρχάς να σημειωθεί ότι όσα γνωρίζουμε για τους Εσσαίους είναι ελάχιστα και κυρίως προέρχονται από τον Ιώσηπο, ο οποίος μιλά γι' αυτούς με πολύ θετικό τρόπο, αλλά οι πληροφορίες του πάντοτε πρέπει να προσεγγίζονται με ιδιαίτερη προσοχή. Τα κείμενα του Κουμράν συνδέθηκαν από πολύ νωρίς με τους Εσσαίους, όμως αυτή η ταυτοποίηση παραμένει ένα ανοικτό ζήτημα στην έρευνα. Επομένως είναι δύσκολο να καταλήξει κανείς με βεβαιότητα σε οποιαδήποτε απευθείας σύνδεση της πρώτης εκκλησίας με τους Εσσαίους. Δεν είναι βέβαια απίθανο να υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ των δύο ομάδων, όμως δεν θεωρώ ότι είναι και τόσο βέβαιο ότι τα στοιχεία σύγκλισης των δύο ομάδων-αιρέσεων (sects με την κοινωνιολογική σημασία του όρου) αποτελούν αποκλειστικά χαρακτηριστικά της ομάδας των Εσσαίων. Το κοινό δείπνο για παράδειγμα απαντά στον ιουδαϊσμό γενικότερα αλλά και στον εθνικό κόσμο. Το βάπτισμα αποτελεί χαρακτηριστικό και άλλων ομάδων, όπως π.χ. εκείνης της ομάδας του Ιωάννη του Βαπτιστή, για τον οποίο υπάρχουν αμφιβολίες ότι συνδέεται άμεσα με τους Εσσαίους. Τέλος η αναφορά της συγγραφέως στα κείμενα της Κ.Δ. και κυρίως των Πρξ για να τεκμηριώσει τη θέση της έχει κάποια προβλήματα. Πουθενά στην Κ.Δ. δε γίνεται λόγος για Εσσαίους, αντίθετα η πρώτη εκκλησία φαίνεται να βρίσκεται σε αντιπαράθεση προς τους Φαρισαίους και τους Σαδδουκαίους και κυρίως με τους πρώτους. Αυτό καθίσταται ιδιαίτερα σαφές σε εκείνα τα κείμενα όπου εικάζουμε μεγαλύτερη σχέση με ιουδαϊκές και ιουδαιοχριστιανικές ομάδες π.χ. κατά Ματθαίον. Αν πάρουμε στα σοβαρά όσα μας πληροφορεί η θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας, τότε συνήθως μεταξύ ομάδων με κοινά χαρακτηριστικά αναπτύσσονται τάσεις διάκρισης και υιοθετούνται πολεμικές στρατηγικές σαφούς ορισμού των ορίων τους. Κάτι τέτοιο φαίνεται να ισχύει και στην περίπτωση χριστιανών και Φαρισαίων. Μεταξύ των δύο ομάδων μπορεί κανείς να διαπιστώσει ομοιότητες όπως βέβαια και διαφορές. Καθώς μάλιστα είναι πολύ λίγα όσα γνωρίζουμε για τον Ιουδαϊσμό του 1ου αι. στην Παλαιστίνη, πολλά ερωτήματα, όπως αυτό της πιθανής επίδρασης συγκεκριμένων ιουδαϊκών ομάδων στην πρώτη εκκλησία, θα πρέπει να παραμείνουν προς το παρόν ανοικτά].