Όπως αναφέραμε σε προηγούμενη σημερινή ανάρτηση ένα θέμα που απασχόλησε τα ιστολόγια χθες ήταν το θέμα της προφορικής και γραπτής παράδοσης και αυτό της κοινωνικής μνήμης. Πρόκειται για θέματα, τα οποία απασχολούν τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα μέσα στο πλαίσιο της γενικότερης συζήτησης για τον ιστορικό Ιησού.
Η April DeConick δημοσίευσε χθες ένα κείμενο, το οποίο σχολιάζει τις εργασίες της συνεδρίας Cross and Diversity in early Christianity του SBL του περασμένου Νοεμβρίου. Στο θέμα επανήλθε σήμερα με δύο ακόμη αναρτήσεις. Τις θέσεις της σχολίασαν στα δικά τους ιστολόγια οι Mark Goodacre και N.T. Wrong.
Η DeConick στην πρώτη της ανάρτηση συζητά τα εξής σημεία:
α) η ανθρώπινη μνήμη διαδραμάτισε ένα σημαντικό ρόλο στις παραδόσεις για τον Ιησού
β) θα πρέπει να εξετασθεί ο τρόπος με τον οποίο γινόταν η σύνθεση του υλικού σε έναν κόσμο, όπου το επίπεδο του αλφαβητισμού ήταν ιδιαίτερα χαμηλό και όπου η προφορικότητα κυριαρχούσε και στο γραπτό κόσμο και στις πρακτικές γραφής
γ) ο μόνος τρόπος για να έχουμε κατά λέξη 100% τα λόγια του Ιησού είναι να του τα υπαγόρευε και το κείμενο αυτό να αντιγραφόταν χωρίς καθόλου λάθη όλες τις επόμενες φορές. Ή κάποιος με καλή μνήμη να τα μετέφερε αμέσως σε κάποιον με ακριβώς την ίδια καλή μνήμη και η μεταβίβαση από κει και πέρα να γινόταν χωρίς λάθη
δ) κι αν ακόμη υποθέσουμε ότι ο Ιησούς δίδαξε στους μαθητές του κείμενα που έπρεπε να απομνημονεύσουν (κάτι που δε μπορεί να αποδειχθεί), και σε αυτήν την περίπτωση η απομνημόνευση δε γινόταν κατά λέξη, αλλά απομνημονευόταν το κεντρικό νόημα και κάποιες λέξεις που μπορούσαν να βοηθήσουν στην επανάληψη του κειμένου
ε) ο τρόπος που λειτουργούσε η απομνημόνευση στην αρχαιότητα ήταν πολύ διαφορετικός από το δικό μας, αφού σήμερα η απομνημόνευση συνδέεται άμεσα με το γραπτό κείμενο
στ) στην κατανόηση του τρόπου που λειτουργούσε η μνήμη σε αυτούς τους πολιτισμούς είναι καλό να λάβουμε υπόψη μας τα πορίσματα της γνωσιολογικής ψυχολογίας
ζ) χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Ευαγγελίου του Θωμά, όπου συχνά παρατίθενται η αρχή και το τέλος μίας παραβολής όχι όμως και το μεσαία τμήμα, πράγμα που συχνά την καθιστά ακατανόητη. Το φαινόμενο αυτό θα μπορούσε να εξηγηθεί με τη βοήθεια των πορισμάτων για την προφορικότητα και για τις παραμορφώσεις της μνήμης. Πολύ πιθανόν να μην είχε ο συγγραφέας στη διάθεσή του γραπτό κείμενο αλλά να παραθέτει από μνήμης
Η DeConick παραθέτει στη συνέχεια κάποια από τα πορίσματά της για μνήμη και της παραμορφώσεις της μνήμης. Κανείς θυμάται τα κεντρικά θέματα μιας ιστορίας. Συνήθως στοιχεία χάνονται από το μεσαίο τμήμα μίας αφήγησης.
Η DeConick αναπτύσσει τα αποτελέσματα της έρευνάς της και σε μία ανάρτηση σήμερα.
Τις θέσεις της σχολίασε στο δικό του ιστολόγιο ο Mark Goodacre, ο οποίος θεωρεί το μοντέλο, το οποίο προτείνει η DeConick για να εξηγήσει τη σύνθεση του Ευαγγελίου του Θωμά ως αναπόδεικτο. Ο Goodacre θεωρεί ότι ο συγγραφέας του ευαγγελίου του Θωμά γνώριζε τα συνοπτικά ευαγγέλια, επειδή τα άκουγε να διαβάζονται κι επομένως τα γνώριζε από μνήμης. Στη συνέχεια σχολιάζει την έρευνα του F. C. Bartlett, Remembering: A Study in Social Psychology (Cambridge: Cambridge University Press, 1995; πρώτη έκδ., 1932). Ο Bartlett στήριξε τα πορίσματά του για την απώλεια του μεσαίου τμήματος μίας ιστορίας σε ένα γραπτό κείμενο, το οποίο έπρεπε η ομάδα ανθρώπων, που χρησιμοποιήθηκε στο πείραμα, να απομνημονεύσει.
Ο N.T. Wrong σχολιάζοντας σήμερα το κείμενο της deConick προτείνει την εφαρμογή του μοντέλου που προτείνει η λεγόμενη "middle range theory". Στο μοντέλο αυτό εξετάζονται οι αμοιβαίες σχέσεις μεταξύ σύγχρονων αντικειμένων και των σύγχρονων πολιτισμών με σκοπό να εφαρμοσθούν αυτά τα πορίσματα στη συνέχεια στα αρχαία αντικείμενα. Μολονότι μπορούμε σήμερα να μελετήσουμε πώς χρησιμοποιούνται τα διάφορα αντικείμενα, μελετούμε μόνο τα αρχαία αντικείμενα κι όχι τη χρήση τους. Ο N.T. Wrong παρουσιάζει σχηματικά τον τρόπο που λειτουργεί αυτό το σχήμα.
Με το θέμα της προφορικότητας και του τρόπου μετάδοσης των παραδόσεων για τον Ιησού θα ασχοληθούμε και σε μελλοντικές αναρτήσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου