Τρίτη 10 Μαρτίου 2015

Τα θαύματα στη συνοπτική παράδοση (IX): η σημασία τους στο κατά Ματθαίον / Miracles in the synoptic tradition: their significance in Matthew

Με μεγαλύτερη έμφαση από ό,τι στο κατά Μάρκον τα θαύματα του Ιησού στο κατά Ματθαίον επιβεβαιώνουν και υπομνηματίζουν τη διδασκαλία του. Διαφορετικά από ό,τι κάνει ο Μάρκος, ο Ματθαίος συγκεντρώνει το μεγαλύτερο μέρος των θαυμάτων σε μία ενότητα (Μτ 8-9). Η τοποθέτησή της αμέσως μετά την επί του Όρους Ομιλία δεν είναι τυχαία·ο Ιησούς που στα κεφ. 5-7 αναδεικνύεται ο Μεσσίας του Λόγου, στη συνέχεια με τα θαύματα αποδεικνύεται επίσης ο Μεσσίας των πράξεων. Επιπλέον τα summaria (4,23-25· 9,35) δημιουργούν την εντύπωση ότι οι δύο ενότητες (διδασκαλία και θαύματα) συγκροτούν μία μεγάλη ενότητα.
Jesus walking on waterΤο βαθύτερο νόημα της ενότητας των θαυμάτων δεν είναι κυρίως χριστολογικό, όπως υποστηριζόταν παλαιότερα στην έρευνα, αλλά εκκλησιολογικό. Μέσα από την επεξεργασία των θαυμάτων στο κατά Ματθαίον προβάλλεται κυρίως η μαθητεία και η Εκκλησία (αυτό, για παράδειγμα, υπονοείται στην εκδοχή του Ματθαίου για το θαύμα της κατάπαυσης της τρικυμίας, η οποία λειτουργεί ως παράδειγμα της κοινότητας που αντιμετωπίζει τις τρικυμίες της ζωής κι ο σωτήρας της είναι ο Ιησούς ή στο θαύμα του εκατόνταρχου, τύπο του ανοίγματος της κοινότητας του Ματθαίου προς τα έθνη ή στην αναφορά στην εξουσία που δίνεται στους ανθρώπους να συγχωρούν αμαρτίες στο 9,8). 
Οπωσδήποτε,  ο Ιησούς παραμένει το κέντρο στα θαύματα στο Μτ κι αυτά κατανοούνται ως έκφραση της αγάπης και του ελέους του Ιησού προς τους ανθρώπους. Στον Ματθαίο, λοιπόν, βρίσκουμε μία ιδιαίτερη έμφαση στη θεραπεία που χαρίζει ο Ιησούς σε όλα τα μέλη του Ισραήλ. Μάλιστα με την προσθήκη επιπλέον περιληπτικών αφηγήσεων θαυμάτων (summaria) ο Ματθαίος συνεχίζει να αφηγείται θαύματα μέχρι την ιστορία του Πάθους. Διαφορετικά από τον Μκ, όπου ο Ιησούς εμφανίζεται ως ο υιός του Θεού, ο Μτ τονίζει κυρίως τη δαυιδική του καταγωγή (βλ. χαρακτηριστικά για τη σύνδεσή του με τον Δαυίδ: Μτ 9,27· 15,22· 20,30-31· 21,15). Για τον Μτ όμως ο Ιησούς δεν είναι πολεμιστής απόγονος του Δαυίδ αλλά ο ειρηνικός βασιλιάς και χαρακτηριστικό της βασιλείας του είναι το έλεος όσων υποφέρουν  και θεραπεύει τους ασθενείς. 
Με παραθέσεις χωρίων από τον Ησαΐα ο Ματθαίος συνδέει τη θαυματουργική δράση του Ιησού με τον πάσχοντα δούλο του Κυρίου (8,17· 12,18-21). Με αυτόν όμως τον τρόπο μετριάζεται η όποια έμφαση στα θαύματα και προβάλλεται κυρίως η ευσπλαχνία και η ταπείνωση του Ιησού μέσα σε αυτά. 
Επιπλέον, στον Μτ υποχωρεί η προβολή του δαιμονικού στοιχείου κι απαλείφονται όσα στοιχεία θα μπορούσαν να παρεξηγηθούν ως μαγικές πρακτικές. Για παράδειγμα, συχνά ο Μτ μιλά για ασθένεια εκεί που ο Μκ μιλά για δαιμόνια κι ο Μτ αποσιωπά το θαύμα της θεραπείας του τυφλού με το σάλιο του Ιησού. 
Αυτές οι τάσεις στην αφήγηση του Μτ οδηγούν στις εξής υποθέσεις όσον αφορά στη σκοπιμότητα των θαυμάτων στον Μτ; α) για τους έξω αποτελούν τα θαύματα μία απάντηση στις όποιες κατηγορίες, που πιθανόν προέρχονται από το ιουδαϊκό περιβάλλον της κοινότητας του Μτ, ότι ο Ιησούς εξαπάτησε τον λαό με μαγικές πράξεις (βλ. αργότερα τις κατηγορίες του Κέλσου) και β) για την ίδια την κοινότητα ο μετριασμός της όποιας έμφασης στα θαύματα ίσως ήταν η απάντηση σε κάποιους χαρισματούχους που με τη δράση τους απειλούσαν την ενότητα της κοινότητας. 

Δεν υπάρχουν σχόλια: