Κυριακή 1 Μαρτίου 2015

Ιω 1,43-51 / Jn 1:43-51

Το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα είναι από το πρώτο κεφάλαιο του κατά Ιωάννην ευαγγελίου και περιγράφει την κλήση δύο μαθητών από τον Ιησού: του Φίλιππου και του φίλου του Ναθαναήλ. Το περιστατικό εντάσσεται σε μία ενότητα κλήσεων των πρώτων μαθητών και στην ευρύτερη ενότητα της δράσης του Ιησού στην Γαλιλαία, Σαμάρεια και Ιουδαία (1,19-6,71). 
Η ενότητα χωρίζεται στις εξής υποενότητες: (α) ο Ιησούς συναντά τον Φίλιππο (στ. 43-44), (β) ο Φίλιππος ενημερώνει τον Ναθαναήλ (στ. 45-46), (γ) η συνάντηση του Ναθαναήλ με τον Ιησού (στ. 47-41).
Η συνάντηση του Ιησού με τον Φίλιππο και τον Ναθαναήλ παρουσιάζει ομοιότητες με την προηγούμενη αφήγηση της συνάντησης με τον Ανδρέα και τον Σίμωνα, κάτι που οδήγησε ορισμένους ερμηνευτές στην ταύτιση του ανώνυμου μαθητή στο στ. 37 (ο άλλος είναι ο Ανδρέας σύμφωνα με τον στ. 40) με τον Φίλιππο. Μολονότι αυτό είναι πιθανό, δεν είναι κι απαραίτητο για να διατηρηθεί η ισορροπία μεταξύ των δύο αφηγήσεων. Η αναλογία σε αυτήν την περίπτωση έγκειται στο ότι τόσο ο Ανδρέας όσο κι ο Φίλιππος γίνονται μάρτυρες του Ιησού καταθέτοντας τη δική τους εμπειρία στους Πέτρο και Ναθαναήλ αντίστοιχα. 
Η σύνδεση του Ανδρέα και του Σίμωνα με την Βηθσαϊδά διαφοροποιεί τον Ιωάννη από τους συνοπτικούς, όπου ως τόπος κατοικίας του Πέτρου δηλώνεται η Καπερναούμ (βλ. Μκ 1,29-31). Είναι πιθανό η Βηθσαϊδά να ήταν ο τόπος καταγωγής των δύο αδελφών και να μετακινήθηκαν προς την Καπερναούμ. Σε κάθε περίπτωση το Ιω εδώ ακολουθεί μία ανεξάρτητη από εκείνη των συνοπτικών παράδοση κι η έμφαση του ευαγγελίου σε περιοχές της Γαλιλαίας, για τις οποίες οι Συνοπτικοί δεν κάνουν λόγο, πιθανόν είναι ενδεικτικό της ιδιαίτερης παράδοσής του από την περιοχή της Γαλιλαίας κι ενός ακροατηρίου που προέρχεται από εκεί.
Ο Ναθαναήλ αντιμετωπίζει τον ενθουσιασμό του Φιλίππου ότι βρήκαν τον Μεσσία με επιφύλαξη, καθώς δεν θεωρεί ότι μπορεί ο Μεσσίας να κατάγεται από μία τέτοια πόλη σαν την Ναζαρέτ. Αυτή η αρνητική στάση δεν είναι υποχρεωτικό να οφείλεται σε κάποια κακή φήμη της Ναζαρέτ, αλλά ίσως στο ότι είναι μια μικρή και άσημη πόλη και πολύ περισσότερο στο ότι δεν συνδέεται στις προφητείες με το πρόσωπο του Μεσσία.
Τέλος, ο Ιησούς πληροφορεί τον Ναθαναήλ ότι τον γνωρίζει, γιατί τον είδε κάτω από τη συκιά. Ορισμένοι ερμηνευτές θεωρούν ότι η φράση είναι συνώνυμη με τη μελέτη του Νόμου, κάτι τέτοιο όμως μαρτυρείται μόνο σε μεταγενέστερες πηγές. Ίσως, σύμφωνα με κάποιους άλλους, συνδέεται με την ιστορία της Σωσάννας στον Δανιήλ, όπου το ψεύδος των κατηγόρων της αποδεικνύεται από το ότι δίνουν λάθος πληροφορίες για το δένδρο κάτω από το οποίο την είδαν. Σε αυτήν την περίπτωση η αληθινή μαρτυρία του Ιησού αποδεικνύεται για μία ακόμη φορά. Ο Ναθαναήλ επίσης προσφωνείται ως "ἀληθινὸς Ἰσραηλίτης" σε αντιδιαστολή προς του Ιουδαίους, την υποκρισία των οποίων ελέγχει το Ιω. 
Η συγκεκριμένη περικοπή παρουσιάζει ένα ιδιαίτερο θεολογικό ενδιαφέρον, κυρίως όσον αφορά την χριστολογία του τετάρτου ευαγγελίου. 
α) Η Παλαιά Διαθήκη (προφήτες και Μωυσής) προφητεύει για τον Ιησού, ο οποίος είναι η εκπλήρωση της υπόσχεσης για σωτηρία. 
β) Ο Ιησούς χαρακτηρίζεται ως ο Μεσσίας των Γραφών και με την δαυιδική του καταγωγή συνδέεται και η δήλωση ότι είναι ο γιος του Ιωσήφ (ανάλογη σύνδεση και στην συνοπτική παράδοση, βλ. Μτ 1,16· Λκ 3,31). 
γ) Ο Ιησούς είναι ο υιός του Θεού και ο βασιλεύς του Ισραήλ. Η διπλή αυτή ομολογία για την ταυτότητα του Ιησού είναι εξαιρετικά σημαντική για το τέταρτο ευαγγέλιο. Σε ένα πρώτο επίπεδο συνδέεται άμεσα με τις παλαιοδιαθηκικές επαγγελίες και δηλώνει τη μεσσιανική ιδιότητα του Ιησού. Ίσως έτσι να την κατανοεί κι ο Ναθαναήλ εδώ. Καθώς όμως η ιστορία του Ιησού ξεδιπλώνεται στο Ιω, αποδεικνύεται ότι ο Ιησούς είναι πολύ μεγαλύτερος από τις εθνικές προσδοκίες του Ισραήλ κι ανώτερος από κάθε κοσμικό άρχοντα καθώς είναι ο ίδιος ο Θεός βασιλιάς. Εδώ ο Ναθαναήλ ομολογεί ότι ο Ιησούς είναι αληθινός και φτάνει σε αυτήν την ομολογία εξαιτίας της προσωπικής του εμπειρίας (την ίδια εμπειρία επικαλείται ο Φίλιππος με την πρόσκληση "ἔρχου καὶ ἴδε" [στ. 46]). Αυτή όμως η εμπειρική βεβαιότητα συνεπικουρείται από τη μαρτυρία της Γραφής, η οποία επίσης βεβαιώνει την ταυτότητα του Ιησού.
δ) Απαντώντας στην ομολογία του Ναθαναήλ ο Ιησούς μαρτυρεί κάτι ακόμη για την ταυτότητά του παραπέμποντας στο όραμα του Ιακώβ στο Γεν 28,12 ("ὄψεσθε τὸν οὐρανὸν ἀνεωγότα καὶ τοὺς ἀγγέλους τοῦ θεοῦ ἀναβαίνοντας καὶ καταβαίνοντας ἐπὶ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου"). Εδώ φαίνεται να πλέκονται δύο ενδιαφέροντα χριστολογικά στοιχεία. Από τη μία ο Ιησούς είναι η γέφυρα μεταξύ ουρανού και γης, ο μεσίτης και μεσάζων μεταξύ των ανθρώπων και του Θεού (μια ιδέα που απαντά κι αλλού στο Ιω) κι ο αληθινός τόπος συνάντησης ουρανού και γης (πολύ ανώτερος από την Βαιθήλ, τον τόπο που ο Ιακώβ είχε το όραμα της κλίμακος). Σε αυτήν την περιγραφή ο ευαγγελιστής προσθέτει κι ένα ακόμη χριστολογικό τίτλο του Ιησού, γνωστό από τη συνοπτική παράδοση, εκείνο του υιού του ανθρώπου. Το αποκαλυπτικό περιεχόμενο της εικόνας του υιού του ανθρώπου στον ουρανό, της κρίσης και των ανοικτών ουρανών είναι ήδη γνωστό. Το ενδιαφέρον στοιχείο εδώ είναι ότι αυτό το αποκαλυπτικό μέλλον μεταφέρεται τώρα στο παρόν του Ναθαναήλ και της κοινότητας. Τώρα όσοι τον δέχονται θα ζήσουν τον υιό του ανθρώπου, δηλ. τον Ιησού, ως τον πραγματικό τόπο συνάντησης ουρανού και γης. Για τους πιστούς η κρίση ήδη έχει πραγματοποιηθεί (3,18) και βιώνουν την αιώνια ζωή περνώντας από τον θάνατο στη ζωή. 

Δεν υπάρχουν σχόλια: