Σάββατο 15 Μαΐου 2010

Ερμηνευτικές προσεγγίσεις των θαυμάτων / Exegetical approaches to the miracle narratives

Όσα ακολουθούν προέρχονται από τις σημειώσεις μου στο επιλεγόμενό μου για τα θαύματα στη συνοπτική παράδοση και στηρίζονται σε ανάλογο πίνακα του B. Kollmann [ " Wunder: laube - Kritik - Deutung" Bibel und Kirche 61:2 (2006), 92-93)]

Πατερική ερμηνεία
Η πατερική ερμηνεία δεν αμφισβητεί την ιστορική ερμηνεία των θαυμάτων, αλλά τα κατανοεί σωτηριολογικά και σε άμεση σχέση με την ιστορία της Θείας Οικονομίας και την εκκλησιαστική κοινότητα. Αποτελούν αποδείξεις της θεότητας του Ιησού και προτυπώσεις της Βασιλείας του Θεού.

Λογοκρατική ερμηνεία (C.F. Bahrdt, H.E.G. Paulus, C.H. Venturini κ.ά.)
Τα θαύματα ερμηνεύονται λογοκρατικά. Πρόκειται για πραγματικά γεγονότα, τα οποία δεν έχουν τίποτε το υπερφυσικό και έχουν σίγουρα μία λογική εξήγηση.

Μυθολογική ερμηνεία
(D.F. Strauß)
Tα θαύματα είναι μη ιστορικοί μύθοι, οι οποίοι κατασκευάστηκαν στη βάση ανάλογων παλαιοδιαθηκικών αφηγήσεων από την πρωτοχριστιανική κοινότητα και με σκοπό να αποδείξουν τη θεότητα του Ιησού. Οι εκπρόσωποι αυτής της τάσης αναζήτησαν το βαθύτερο θρησκευτικό περιεχόμενο αυτών των αφηγήσεων.

Θρησκειοϊστορική Σχολή
(R. Bultmann, W. Schmidthals, G. Klein)
Τα θαύματα αντλούν το περιεχόμενό τους από διάφορες λαϊκές αφηγήσεις και χρησιμοποιούν μοτίβα του ελληνιστικού κυρίως κόσμου. Κατασκευάστηκαν από τη μεταπασχάλια χριστιανική κοινότητα στον απόηχο της εμπειρίας της Ανάστασης. Δεν είναι επομένως πραγματικά γεγονότα αλλά ομολογίες πίστης. Οι εκπρόσωποι αυτής της τάσης επεδίωξαν να κατανοήσουν τις ευαγγελικές αφηγήσεις των θαυμάτων μέσα από μία διαδικασία απομυθοποίησης ως μηνύματα πίστης, τα οποία μπορούν να δώσουν νέο περιεχόμενο στην ανθρώπινη ύπαρξη.

Ιστορία της Σύνταξης (Redaktionsgeschichte)
(D.A. Koch, L. Schenke, U. Busse, J. Becker)
Οι εκπρόσωποι αυτής της τάσης θεωρούν το ερώτημα της ιστορικότητας των θαυμάτων δευτερεύον και στηρίζονται κυρίως στα επιχειρήματα της Θρησκειοϊστορικής Σχολής σχετικά με αυτό. Εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον τρόπο που κατανοεί ο κάθε ευαγγελιστής τα θαύματα που αφηγείται. Επισημαίνεται κυρίως η κριτική στάση του εκάστοτε ευαγγελιστή απέναντι σε αυτά.

Βιβλική Θεολογία
(O. Betz, P. Stuhlmacher)
Ρίζα των θαυμάτων της Κ.Δ. είναι η παλαιοδιαθηκική παράδοση. Πρέπει λοιπόν να κατανοηθούν ως μέρος της ιστορίας της σχέσης του Θεού με τους ανθρώπους, η οποία αποτελεί κεντρικό θέμα της Αγίας Γραφής.

Φεμινιστική ερμηνεία
(E. Moltmann-Wendel, L. Schottroff)
Έμφαση βέβαια δίνεται στις ευαγγελικές αφηγήσεις θαυμάτων που αφορούν σε γυναίκες. Οι αφηγήσεις αυτές, οι οποίες αποκαθιστούν τη γυναίκα και καταδεικνύουν την κεντρική της θέση μέσα στη λεγόμενη "κίνηση του Ιησού" έχουν σημασία και για το σημερινό αγώνα της γυναίκας για ισότητα.

Κοινωνικοϊστορική ερμηνεία
(G. Theißen)
Οι εξορκισμοί, οι θεραπείες κατά το Σάββατο και γενικότερα οι θεραπείες αναφέρονται σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα, ενώ τα θαύματα σωτηρίας και οι επιφάνειες είναι προϊόντα της μεταπασχάλιας πίστης. Σκοπός είναι να διερευνηθεί το κοινωνικοϊστορικό υπόβαθρο αυτών των αφηγήσεων . Επιπλέον τα θαύματα έχουν διαχρονική αξία, διότι περιέχουν το μήνυμα ελπίδας για έναν καλύτερο κόσμο.

Ψυχολογική ερμηνεία
(Μ. Kassel, E. Drewermann)
Τα θαύματα προσεγγίζονται με τη βοήθεια κυρίως της ψυχολογίας του βάθους. Κατανοούνται ως διαχρονικές ιστορίες απελευθέρωσης από το φόβο και την εσωτερική ταραχή και μεταφέρουν το μήνυμα της αρμονίας και της ανάγκης για αυτοσυνειδησία. Ειδικότερα οι αναστάσεις ερμηνεύονται ως περιπτώσεις νεκροφάνειας, ενώ κάποια άλλα συνδέονται με το φαινόμενο του σαμανισμού.

Η ερμηνευτική προσέγγιση της αποστασιοποίησης (Verfremdung)
(S. Berg)
[Α.Τ.: πρόκειται για εκείνη την ερμηνευτική προσέγγιση, όπου διατηρείται μία απόσταση μεταξύ της οπτικής του αναγνώστη και εκείνης του κειμένου. Σύμφωνα με τον B. Brecht σκοπός είναι να προκληθεί η έκπληξη και το ενδιαφέρον για το κείμενο και να αναζητηθούν νέες πτυχές του νοήματός του] Για την ερμηνευτική αυτή προσέγγιση το κέντρο βάρους δεν είναι στην απάντηση του ερωτήματος σχετικά με την ιστορικότητα των θαυμάτων. Σκοπός είναι μέσα από την αποστασιοποιημένη ανάγνωση, που προτείνουν οι εκπρόσωποί της, να δοθεί το έναυσμα για μια διαδικασία στοχαστικής προσέγγισης του νοήματός του.

Ιστορία της πρόσληψης (Rezeptionsgeschichte) και της επίδρασης (Wirkungsgeschichte)
(H. Frankenmölle, U. Luz, H. Bee-Schroedter)
Οι διηγήσεις προσεγγίζονται συγχρονικά (στην τελική τους δηλαδή μορφή και ως μέρος μίας ευρύτερης συνάφειας κι όχι στα στάδια σύνταξής τους). Το νόημα του κειμένου δίνεται από τον αναγνώστη και ερμηνευτή της κάθε εποχής και αυτή η ιστορία της πρόσληψης και ερμηνείας του λαμβάνεται υπόψη.

Ο "τρίτος δρόμος" μεταξύ ιστορίας και μεταφοράς
(K. Berger, S. Alkier, B. Dressler)
Σύμφωνα με τους εκπροσώπους αυτής της προσέγγισης τα βιβλικά θαύματα στηρίζονται σε μία κατανόηση της πραγματικότητας, η οποία ακολουθεί νόμους διαφορετικούς από τους δικούς μας. Το ζήτημα επομένως της ιστορικότητας των θαυμάτων παραμένει ανοικτό. Οι ευαγγελικές ιστορίες θαυμάτων δεν θα πρέπει να κατανοηθούν με τη σύγχρονη αντίληψη περί πραγματικότητας και ιστορίας.

Πολιτισμική ανθρωπολογία
(W. Stegemann, Context Group)
Το ενδιαφέρον των εκπροσώπων αυτής της τάσης επικεντρώνεται στα θαύματα θεραπείας και στους εξορκισμούς. Τονίζεται επίσης ότι αυτές οι ιστορίες δε θα πρέπει να κατανοηθούν μέσα στο πλαίσιο της δικής μας δυτικής κουλτούρας αλλά σε εκείνο της Μεσογείου του 1ου αι. μ.Χ. Ο Ιησούς είναι ένας λαϊκός θεραπευτής, ο οποίος έχει πολλές ίδιες με τους συγχρόνους του αντιλήψεις για την ασθένεια και τον κόσμο.

Δεν υπάρχουν σχόλια: