Το νέο τεύχος του Zeitschrift für antikes Christentum 13:1 (2009) δημοσιεύονται οι εισηγήσεις που διαβάστηκαν στο συμπόσιο προς τιμήν του καθηγητή της Κ.Δ. Hans-Gebhard Bethge με αφορμή τη συνταξιοδότησή του. [Α.Τ.: Ο H.-G. Bathge, τον οποίο είχα τη χαρά να γνωρίσω προσωπικά στο συνέδριο για τον Ιστορικό Ιησού στην Πράγα τον Απρίλιο, είναι ειδικός στα κοπτικά χειρόγραφα και στο Γνωστικισμό και μέλος της ομάδας "Berliner Arbeitskreis für koptisch-gnostische Schriften". Ένα από τα τελευταία έργα του είναι η έκδοση και η μετάφραση των κειμένων του κώδικα Tchacos, o oποίος περιέχει μεταξύ άλλων και το ευαγγέλιο του Ιούδα]. Το συνέδριο έλαβε χώρα την 1η Νοεμβρίου 2008 στο Βερολίνο και είχε ως τίτλο του:
"Alte Texte – neue Forschungen. Der Weg des Berliner Arbeitskreises für koptisch-gnostischeSchriften".
Τα άρθρα - εισηγήσεις που δημοσιεύονται στο παρόν τεύχος του περιοδικού είναι τα εξής:
Christoph Markschies, "Carl Schmidt und kein Ende. Aus großer Zeit der Koptologie an der Berliner Akademie und der Theologischen Fakultät der Universität", 5-28
Στο άρθρο παρουσιάζεται η ζωή και το έργο του κοπτολόγου καθηγητή στο Βερολίνο Carl Schmidt (1868-1938) υπό το φως των πηγών, ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγεται και η αλληλογραφία του Schmidt με τον μέντορά του Adolf Harnack. Χάρη στις συνεχείς αγορές από τον Carl Schmidt νεοανακαλυφθέντων κειμένων και στην προετοιμασία κριτικών εκδόσεων άλλαξε ριζικά η εικόνα που υπήρχε μέχρι τότε για τον αρχαίο Χριστιανισμό. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα μανιχαϊκά και άλλα γνωστικά κείμενα αλλά και για κάποια απόκρυφα, τα οποία ανακάλυψε σε κάποιες από τις επισκέψεις του στην Αίγυπτο. Οι κριτικές εκδόσεις του των νέων τότε κειμένων χαίρουν εκτίμησης μέχρι και σήμερα. Ως βοηθός στην “Berliner Kirchenväteredition” και στη συνέχεια ως καθηγητής της Εκκλησιαστικής Ιστορίας, ο οποίος έκανε επίσης παραδόσεις στο Τμήμα Θεολογίας του Βερολίνου, ο Schmidt στήριξε τον μέντορά του Harnack.
Ursula Ulrike Kaiser, "", 29-37
H μνεία της λέξεως "perisson" (κοπτικά) στο έργο Σχετικά με την Αρχή του Κόσμου (NHC II, 5) 99,18, ερμηνεύθηκε στο παρελθόν ήταν ως "πλακούντας" (Painchaud, Layton) ή "αποβολή" (Bethge). Η συγγραφέας υποστηρίζει εδώ (Ι) ότι η συνάφεια στην οποία απαντά η λέξη "perisson" καθώς επίσης και η περιγραφή του ως μία υγρή ουσία, δεν μπορούν να συμφωνήσουν με τις παλαιότερες ερμηνείες. Θα πρέπει μάλλον να κατανοηθεί ως το αμνιακό υγρό το οποίο ρέει από τη μήτρα της εγκύου λίγο μετά τη γέννα. Οι μαρτυρίες για τη χρήση της λ. "περίσσωμα" στη γυναικολογική γραμματεία της ύστερης αρχαιότητας (Soranus) επιβεβαιώνουν αυτήν την ερμηνεία. Στο τελευταίο τμήμα του άρθρο (ΙΙΙ) διατυπώνεται η υπόθεση ότι ο συγγραφέας του κειμένου πρέπει να είναι γυναίκα, καθώς η βαθύτερη γνώση για τη γέννα καθαυτή αποτελούσε σχεδόν αποκλειστική γνώση των γυναικών και των μαιών (και κάποιων γιατρών μερικές φορές). Το δεύτερο μέρος του άρθρου συγκρίνει το απόσπασμα όπου ο Yaldabaoth δημιουργεί τους απογόνους του στο έργο Περί των Αρχών του Κόσμου με ένα απόσπασμα από την Υπόσταση των Αρχόντων, όπου οι άρχοντες προσπαθούν να δώσουν ζωή (δηλαδή πνοή) στον πρώτο άνθρωπο που κατασκεύασαν από σκόνη και υποστηρίζεται μία σχέση μεταξύ των κοπτικών λέξεων
OγOγ και 
OγOγ με βάση τις λέξεις τῦφος / τυφώς.
Jens Schröter, "", 38-47
Έχοντας ως αφετηρία κάποιες σκέψεις για την ιστορία του "Berliner Arbeitskreis" ο συγγραφέας συζητά τα χαρακτηριστικά της γερμανικής μετάφρασης του Ευαγγελίου του Θωμά, η οποία υπήρξε έργο αυτής της ομάδας και εκδόθηκε στην 15η έκδοση της “Synopsis Quattuor Evangeliorum” καθώς επίσης και στη σειρά “Nag Hammadi Deutsch”. Επομένως το λόγιο 58, το οποίο αποτελεί και τον τίτλο του Συμποσίου προς τιμήν του Hans-Gebhard Bethge, έχει επιλεγεί ως παράδειγμα του παρόντος άρθρο. Μία σύγκριση με την πρώτη γερμανική μετάφραση, την οποία εκπόνησε ο Johannes Leipoldt και δημοσιεύθηκε το 1958, βοηθά να κατανοήσει κανείς τις φιλολογικές και κειμενικές επιλογές στις οποίες οδηγήθηκε η "Berliner Arbeitskreis", όταν εργαζόταν στο Ευαγγέλιο του Θωμά.
Petr Pokorný, "Die Eschatologie des Thomasevangeliums", 48-54
Το Ευαγγέλιο του Θωμά με την πνευματική του εσχατολογία αποτελεί μία αχρονική πλατωνική ερμηνεία της αρχαίας χριστιανικής πίστης. Ωστόσο στην εσωτερική του δομή ίσως ήταν και μία συνειδητή προσπάθεια να αποκαταστήσει και να ανα-παραστήσει την πραγματοποιηθείσα εσχατολογία, η οποία επετεύχθη με τη διαμεσολάβηση του αγίου Πνεύματος, όπως αυτή γινόταν κατανοητή στην αρχή. Πρόκειται για μία εμπειρία, η οποία δεν έκανε ακόμη τη διάκριση στη χριστιανική εσχατολογία μεταξύ πρώτης και δεύτερης ελεύσεως του Ιησού ως Μεσσία. Η ομάδα, που συνδέεται με το Ευαγγέλιο του Θωμά, θεωρούσε ότι αυτή η αρχαία εμπειρία ήταν η πιο αυθεντική έκφραση της πίστης και προσπάθησε να την εκφράσει με τη βοήθεια ενός πλατωνικού σχήματος.
Uwe-Karsten Plisch, "„Perlen vor die Säue“ – Mt 7,6 im Licht von EvThom 93", 55-61
Θέμα του άρθρου είναι ο διπλός κανόνας στο Μτ 7,6 υπό το φως του παράλληλου χωρίου στο Ευαγγέλιο του Θωμά 93. Αυτό το παράλληλο, το οποίο, αν και αποτελεί το πλησιέστερο παράλληλο στο Μτ 7,6, συχνά αγνοείται, έχει μία απλούστερη δομή από ό,τι το κείμενο στο Μτ 7,6. Αυτή η απλή δομή (κανόνας 1, ο οποίος ακολουθείται από την αιτιολόγησή του, στη συνέχεια κανόνας 2, ο οποίος με τη σειρά του ακολουθείται από την αιτιολόγησή του) παρέχει το ισχυρότερο επιχείρημα για να ερμηνευθεί το κείμενο στο Μτ 7,6 ως χιαστόν σχήμα. Υπό το φως του Ευαγγ. Θωμά 93, οι γνωστότερες γερμανικές και αγγλικές μεταφράσεις του Μτ 7,6 φαίνεται να έχουν αποδώσει εσφαλμένα το συγκεκριμένο χωρίο.
Judith Hartenstein, "Spekulationen über ein altes Philippusevangelium", 62–75
Υπήρχε κάποιο άλλο ευαγγέλιο που έφερε το όνομα του Φιλίππου εκτός από το γνωστό κείμενο στον Κώδικα ΙΙ,2 του Nag Hammadi; Ο Επιφάνιος και η Πίστις Σοφία φαίνεται να γνωρίζουν ένα τέτοιο κείμενο. Είναι μάλλον δύσκολο να θεωρήσει κανείς ότι οι δύο αυτοί μάρτυρες αναφέρονται στο κείμενο του Nag Hammadi, αλλά η μαρτυρία τους μπορεί πολύ καλά να συνδυασθεί με κείμενα τα οποία συνδέουν τον Φίλιππο με την παράδοση της γνωστικής παράδοσης όπως τη Σοφία του Ιησού Χριστού και την Επιστολή Πέτρου προς Φίλιππο. Επιπλέον οι Πράξεις και το Ευαγγέλιο του Ιωάννη μαρτυρούν την ύπαρξη μίας παράδοσης περί τον Φίλιππο κατά τον 1ο αι. Αυτές οι μαρτυρίες μαζί υπαινίσσονται την ύπαρξη μίας αρχαίας και συνεχώς εξελισσόμενης παράδοσης Φιλίππου, η οποία πιθανόν να άρχισε με τη διδασκαλία του Φιλίππου του Ελληνιστή, απόκτησε σημασία στους γνωστικούς κύκλους κι οδήγησε στη συγγραφή τουλάχιστον δύο ευαγγελίων που φέρουν το όνομά του.
Gerard P. Luttikhuizen, "Sethianer?", 76–86
Σε δύο σημαντικά άρθρα του Hans Martin Schenke και του "Berliner Arbeitskreis" προτάθηκε ο όρος "Σηθιανισμός" για να χαρακτηρισθεί μία εικαζόμενη ξεχωριστή ομάδα γνωστικών κειμένων. Η πρότασή του υιοθετήθηκε και αναπτύχθηκε περαιτέρω στη συνέχεια από άλλους επιστήμονες. Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον στο Απόκρυφον Ιωάννου η παρούσα μελέτη πραγματεύεται κάποιες απόψεις αυτής της περί Σηθιανισμού θέσης: ποιος ήταν ο ρόλος που διαδραμάτισε ο Σηθ και οι Σηθιανοί σε αυτό το σημαντικό μυθολογικό κείμενο, είναι σωστό να υποθέσουμε ότι οι διδασκαλίες αυτού του κειμένου είναι ουσιαστικά προχριστιανικές και ιουδαϊκές;
Johanna Brankaer, "Der Begriff μετάνoια in gnostischen Schriften", 87–97
Στο άρθρο εξετάζεται η χρήση και η σημασία της έννοιας "μετάνοια" στα γνωστικά κείμενα. Απαντά σε σχέση με τη Σοφία, τον Σαβαώθ και την ψυχή. Εκφράζει την απομάκρυνσή τους από την τάξη της δημιουργίας και το δημιουργό της και τη μεταστροφή του στον πραγματικό Θεό. Τα κύρια χαρακτηριτικά της μετάνοιας είναι: ξεκινά ως μία αποστροφή, ένα είδος αρνητικής γνώσης για την πραγματικότητα. Εμπεριέχει κάποιο είδος δημόσιας εκδήλωσης ενοχής και μεταμέλειας. Είναι το αίτημα προς μία εύσπλαχνη θεότητα, που δίνει τη δυνατότητα εσχατολογικής απελευθέρωσης σε καθετί που ανήκει στην τάξη της δημιουργίας. Πριν λάβει χώρα αυτή η επιστροφή στις πληρωματικές απαρχές, ο μετανοών στέκεται συχνά σε έναν τόπο που καλείται μετάνοια. Χαρακτηριστικό για τη γνωστική μετάνοια είναι το γεγονός ότι αυτή έχει μία γνωσιολογική αξία: είναι η προϋπόθεση για την πραγματική γνώση.
Gesine Schenke Robinson, "The Gospel of Judas in Light of the New Testament and Early Christianity", 98–107
Αντίθετα προς εκείνο το οποίο μπορεί να υποθέτει κανείς εξαιτίας του εντυπωσιακού ρεύματος εκδόσεων που ακολούθησαν την ανακάλυψη του Ευαγγελίου του Ιούδα, στο άρθρο τονίζεται ότι το συγκεκριμένο κείμενο δεν ενδιαφέρεται να υπερασπισθεί τον Ιούδα, ανεξάρτητα από το πόσο εμείς επιθυμούμε να ακυρώσουμε τη δαιμονοποίησή του, η οποία πολλές φορές έδωσε το πρόσχημα για το διωγμό των Ιουδαίων. Ενώ στην Κ.Δ. ο Ιούδας διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο στο θεϊκό σχέδιο της σωτηρίας, η μοίρα του στο Ευαγγέλιο του Ιούδα είναι προκαθορισμένη από ένα άστρο, ότι δηλαδή θα οδηγηθει στην προδοσία του Ιησού. Ο Ιούδας παραμένει σε όλο το κείμενο μία αμφιλεγόμενη μορφή: μολονότι είναι ο κύριος συνομιλητής του Ιησού, γίνεται αποδέκτης της αποκάλυψης για τη δική του καταστροφή. Το Ευαγγέλιο του Ιούδα στρέφεται εναντίον του τελετουργικού της εκκλησίας της πλειοψηφίας εκείνης της εποχής. Έτσι θεωρεί την προσφορά θυσίας στον εχθρικό δημιουργό Θεό ως εσφαλμένη και επιτίθεται εναντίον της πίστης ότι η θυσία του Ιησού ήταν αναγκαία για τον εξιλασμό και την απολύτρωση της ανθρωπότητας. Με το να μιλά ειρωνικά για την άγνοια των 12 μαθητών, οι οποίοι οδηγούν με τη σειρά τους τούς οπαδούς τους στην πλάνη, ουσιαστικά παραπέμπει στην πλάνη της μη γνωστικής, ορθόδοξης εκκλησίας και των επικεφαλής της. Ο Ιούδας ανήκει σε εκείνους τους αδαείς οπαδούς για τους οποίους ο Ιησούς διατυπώνει μία οριστική και τρομακτική ετυμηγορία. Το μήνυμα του Ευαγγελίου του Ιούδα είναι ότι αρνείται κάθε ελπίδα σωτηρίας της ανθρωπότητας, γιατί κάθε θνητός βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο των παραπλανητικών άστρων κι επομένως είναι καταδικασμένος στην αιώνια απώλεια. Μόνο εάν κανείς αφυπνισθεί και αποδεχθεί τη σωτηριώδη γνώση, υπάρχει η δυνατότητα της σωτηρίας. Επομένως φαίνεται ότι το Ευαγγέλιο του Ιούδα χρησιμοποιούνταν για κατηχητικούς λόγους μέσα σε κάποια κοινότητα.
Silke Petersen, "Warum und inwiefern ist Judas ein „Daimon“? Überlegungen zum Evangelium des Judas (Codex Tchacos 44,21)", 108–126
Το πρόσφατα δημοσιευμένο Ευαγγέλιο του Ιούδα σύντομα έγινε ένα πολυσυζητημένο κείμενο. Ενώ κάποιοι επιστήμονες δέχονται ευχαρίστως την εικόνα του "καλού Ιούδα", την οποία πιστεύουν ότι αναγνωρίζουν στο κείμενο, κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι ο Ιούδας παρουσιάζεται εδώ με πολύ αρνητικό τρόπο. Ότι ο Ιησούς αποκαλεί τον Ιούδα "δαίμονα", φαίνεται να στηρίζει την τελευταία άποψη. Το άρθρο εξετάζει τη χρήση του όρου "δαίμων" σε μία σειρά από αρχαία κείμενα - την Κ.Δ., τα κείμενα του Nag Hammadi και εκείνα της πλατωνικής παράδοσης - εξετάζοντας εκείνα τα στοιχεία που θα μπορούσαν να ρίξουν περισσότερο φως στη μορφή του Ιούδα μέσα στο Ευαγγέλιο του Ιούδα. Η συγγραφέας καταλήγει ότι το ερώτημα, εάν ο Ιούδας παρουσιάζεται με θετικό ή αρνητικό τρόπο, είναι παραπλανητικό: ο Ιούδας δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός, αλλά μια μεσαία μορφή με την ικανότητα να γίνεται αποδέκτης και να μεταδίδει αποκαλύψεις.
Katrine Brix, "Erste Annäherung einer Hermeneutik des
in alttestamentlichen Schriften mit Überlegungen zur Rezeption dieses Begriffes in den neutestamentlichen Evangelien", 127–141
Συγκρίνοντας τη συχνή χρήση της λέξης "παραβολή" στη μετάφραση των Ο' και στα συνοπτικά ευαγγέλια με την απουσία του όρου στο κατά Ιωάννην η συγγραφέας οδηγείται στην εξέταση του τρόπου που ερμηνεύεται η εβραϊκή λέξη
σε σχέση προς την ελληνική μετάφραση των Ο' που την αποδίδει ως "παραβολή" και "παροιμία". Ετυμολογικά το έχει διάφορες ερμηνείες: "παροιμία" , "ρητό", "επίπληξη" και "παραβολή". Παρά τις διαφορετικές αυτές σημασίες φαίνεται να υπάρχει μία ενότητα στο ερμηνευτικό πλαίσιο της λέξης, όπου δηλώνει είτε τη θετική είτε την αρνητική σχέση μεταξύ του Γιαχβέ και του Ισραήλ. Με την αρνητική έννοια η λέξη έχει τη σημασία της "παροιμίας", του "ρητού" και της "επίπληξης" και δηλώνει τη διακοπή της σχέσης μεταξύ του Γιαχβέ και του Ισραήλ, η οποία προκλήθηκε από την ανυπακοή προς το λόγο της Διαθήκης. Με τη θετική σημασία η λέξη δηλώνει την εμφανή και μοναδική σχέση μεταξύ του Γιαχβέ κι εκείνου που εκφέρει την , δηλαδή του εκλεκτού, όπως ενός προφήτη ή βασιλιά του Ισραήλ. Μόνο στον Ιεζεκιήλ (Ιεζ 17,2. 21,5. 24,3) η λέξη φαίνεται να έχει τη σημασία της παραβολής, όπως αυτή απαντά στα συνοπτικά ευαγγέλια, δηλαδή να δηλώνει τη διδαχή μέσα από αινίγματα. Ενώ το χρειάζεται πάντα ένα ανθρώπινο ον ως μεσάζοντα κι επομένως ποτέ δεν βγαίνει απευθείας από το στόμα του Γιαχβέ, η αποκάλυψη του θελήματος του Γιαχβέ δεν εκφράζεται με αλλά με דבד,אמד και στη μετάφραση των Ο΄ με τη λέξη "λόγος" και "ῥῆμα". Μολονότι η συνοπτική παραβολή κατανοείται ως ένας γρίφος ή παρομοίωση, είναι αξιοπρόσεκτο το γεγονός ότι αυτοί οι γρίφοι δεν εμφανίζονται ποτέ χωρίς να συνοδεύονται από παραίνεση, κάτι που ίσως μπορεί να μας οδηγήσει σε μία επανεκτίμηση του όρου "παραβολή" στους Συνοπτικούς. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε περαιτέρω ερωτήσεις όσον αφορά στις συνέπειες που έχει για τη χριστολογία ένας Χριστός που μιλά με παραβολές. Αν γίνει αποδεκτό αυτό το επιχείρημα, τότε είναι δυνατό να καταλήξουμε σε πιθανά συμπεράσματα για την απουσία της λέξης "παραβολή" από το ευαγγέλιο του Ιωάννη, όπου ο θείος Λόγος δεν μεταμορφώνεται σε παραβολή μέσω της ενσάρκωσης του Ιησού ή της πράξης λόγου, αλλά παραμένει, λόγος, ῥῆμα και συνδέεται άμεσα με τη θετική σημασία του ως παροιμία. Επομένως ο Ιησούς όχι μόνο αποκτά ανώτερο status ως προφήτης, αλλά οι λόγοι τους οποίους εκφέρει είναι κάτι σπουδαιότερο από διδαχή για το το Λόγο του Γιαχβέ, είναι ο ίδιος ο Λόγος του Γιαχβέ.
Karl-Wolfgang Tröger, "Hermes Trismegistos, die Gnosis und der „Berliner Arbeitskreis für koptisch-gnostische Schriften“ – Ein Rückblick", 142–146
Εδώ και 40 χρόνια η ομάδα "Berliner Arbeitskreis für koptisch-gnostische Schriften" ασχολείται με τη μετάφραση των κειμένων του Nag Hammadi. Σε αυτό το διάστημα έλαβαν χώρα πολλές διεθνείς συναντήσις και συνεργασίες, ο καρπός των οποίων είναι ποικίλες δημοσιεύσεις. Η σύγκρουση Ανατολής-Δύσης φυσικά προκάλεσε μεγάλες δυσκολίες στις συνεργασίες, αλλά η επιστημονική εργασία και οι προσωπικές φιλίες τις κατέστησαν τελικά δυνατές. Τα υψηλά πρότυπα που έθεσε ο Hans-Martin Schenke († 2002) συνεχίζουν να εφαρμόζονται επιτυχώς από τον Hans-Gebhard Bethge και πολλούς νέους επιστήμονες.
Τα άρθρα - εισηγήσεις που δημοσιεύονται στο παρόν τεύχος του περιοδικού είναι τα εξής:
Christoph Markschies, "Carl Schmidt und kein Ende. Aus großer Zeit der Koptologie an der Berliner Akademie und der Theologischen Fakultät der Universität", 5-28
Στο άρθρο παρουσιάζεται η ζωή και το έργο του κοπτολόγου καθηγητή στο Βερολίνο Carl Schmidt (1868-1938) υπό το φως των πηγών, ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγεται και η αλληλογραφία του Schmidt με τον μέντορά του Adolf Harnack. Χάρη στις συνεχείς αγορές από τον Carl Schmidt νεοανακαλυφθέντων κειμένων και στην προετοιμασία κριτικών εκδόσεων άλλαξε ριζικά η εικόνα που υπήρχε μέχρι τότε για τον αρχαίο Χριστιανισμό. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα μανιχαϊκά και άλλα γνωστικά κείμενα αλλά και για κάποια απόκρυφα, τα οποία ανακάλυψε σε κάποιες από τις επισκέψεις του στην Αίγυπτο. Οι κριτικές εκδόσεις του των νέων τότε κειμένων χαίρουν εκτίμησης μέχρι και σήμερα. Ως βοηθός στην “Berliner Kirchenväteredition” και στη συνέχεια ως καθηγητής της Εκκλησιαστικής Ιστορίας, ο οποίος έκανε επίσης παραδόσεις στο Τμήμα Θεολογίας του Βερολίνου, ο Schmidt στήριξε τον μέντορά του Harnack.
Ursula Ulrike Kaiser, "", 29-37
H μνεία της λέξεως "perisson" (κοπτικά) στο έργο Σχετικά με την Αρχή του Κόσμου (NHC II, 5) 99,18, ερμηνεύθηκε στο παρελθόν ήταν ως "πλακούντας" (Painchaud, Layton) ή "αποβολή" (Bethge). Η συγγραφέας υποστηρίζει εδώ (Ι) ότι η συνάφεια στην οποία απαντά η λέξη "perisson" καθώς επίσης και η περιγραφή του ως μία υγρή ουσία, δεν μπορούν να συμφωνήσουν με τις παλαιότερες ερμηνείες. Θα πρέπει μάλλον να κατανοηθεί ως το αμνιακό υγρό το οποίο ρέει από τη μήτρα της εγκύου λίγο μετά τη γέννα. Οι μαρτυρίες για τη χρήση της λ. "περίσσωμα" στη γυναικολογική γραμματεία της ύστερης αρχαιότητας (Soranus) επιβεβαιώνουν αυτήν την ερμηνεία. Στο τελευταίο τμήμα του άρθρο (ΙΙΙ) διατυπώνεται η υπόθεση ότι ο συγγραφέας του κειμένου πρέπει να είναι γυναίκα, καθώς η βαθύτερη γνώση για τη γέννα καθαυτή αποτελούσε σχεδόν αποκλειστική γνώση των γυναικών και των μαιών (και κάποιων γιατρών μερικές φορές). Το δεύτερο μέρος του άρθρου συγκρίνει το απόσπασμα όπου ο Yaldabaoth δημιουργεί τους απογόνους του στο έργο Περί των Αρχών του Κόσμου με ένα απόσπασμα από την Υπόσταση των Αρχόντων, όπου οι άρχοντες προσπαθούν να δώσουν ζωή (δηλαδή πνοή) στον πρώτο άνθρωπο που κατασκεύασαν από σκόνη και υποστηρίζεται μία σχέση μεταξύ των κοπτικών λέξεων
Jens Schröter, "", 38-47
Έχοντας ως αφετηρία κάποιες σκέψεις για την ιστορία του "Berliner Arbeitskreis" ο συγγραφέας συζητά τα χαρακτηριστικά της γερμανικής μετάφρασης του Ευαγγελίου του Θωμά, η οποία υπήρξε έργο αυτής της ομάδας και εκδόθηκε στην 15η έκδοση της “Synopsis Quattuor Evangeliorum” καθώς επίσης και στη σειρά “Nag Hammadi Deutsch”. Επομένως το λόγιο 58, το οποίο αποτελεί και τον τίτλο του Συμποσίου προς τιμήν του Hans-Gebhard Bethge, έχει επιλεγεί ως παράδειγμα του παρόντος άρθρο. Μία σύγκριση με την πρώτη γερμανική μετάφραση, την οποία εκπόνησε ο Johannes Leipoldt και δημοσιεύθηκε το 1958, βοηθά να κατανοήσει κανείς τις φιλολογικές και κειμενικές επιλογές στις οποίες οδηγήθηκε η "Berliner Arbeitskreis", όταν εργαζόταν στο Ευαγγέλιο του Θωμά.
Petr Pokorný, "Die Eschatologie des Thomasevangeliums", 48-54
Το Ευαγγέλιο του Θωμά με την πνευματική του εσχατολογία αποτελεί μία αχρονική πλατωνική ερμηνεία της αρχαίας χριστιανικής πίστης. Ωστόσο στην εσωτερική του δομή ίσως ήταν και μία συνειδητή προσπάθεια να αποκαταστήσει και να ανα-παραστήσει την πραγματοποιηθείσα εσχατολογία, η οποία επετεύχθη με τη διαμεσολάβηση του αγίου Πνεύματος, όπως αυτή γινόταν κατανοητή στην αρχή. Πρόκειται για μία εμπειρία, η οποία δεν έκανε ακόμη τη διάκριση στη χριστιανική εσχατολογία μεταξύ πρώτης και δεύτερης ελεύσεως του Ιησού ως Μεσσία. Η ομάδα, που συνδέεται με το Ευαγγέλιο του Θωμά, θεωρούσε ότι αυτή η αρχαία εμπειρία ήταν η πιο αυθεντική έκφραση της πίστης και προσπάθησε να την εκφράσει με τη βοήθεια ενός πλατωνικού σχήματος.
Uwe-Karsten Plisch, "„Perlen vor die Säue“ – Mt 7,6 im Licht von EvThom 93", 55-61
Θέμα του άρθρου είναι ο διπλός κανόνας στο Μτ 7,6 υπό το φως του παράλληλου χωρίου στο Ευαγγέλιο του Θωμά 93. Αυτό το παράλληλο, το οποίο, αν και αποτελεί το πλησιέστερο παράλληλο στο Μτ 7,6, συχνά αγνοείται, έχει μία απλούστερη δομή από ό,τι το κείμενο στο Μτ 7,6. Αυτή η απλή δομή (κανόνας 1, ο οποίος ακολουθείται από την αιτιολόγησή του, στη συνέχεια κανόνας 2, ο οποίος με τη σειρά του ακολουθείται από την αιτιολόγησή του) παρέχει το ισχυρότερο επιχείρημα για να ερμηνευθεί το κείμενο στο Μτ 7,6 ως χιαστόν σχήμα. Υπό το φως του Ευαγγ. Θωμά 93, οι γνωστότερες γερμανικές και αγγλικές μεταφράσεις του Μτ 7,6 φαίνεται να έχουν αποδώσει εσφαλμένα το συγκεκριμένο χωρίο.
Judith Hartenstein, "Spekulationen über ein altes Philippusevangelium", 62–75
Υπήρχε κάποιο άλλο ευαγγέλιο που έφερε το όνομα του Φιλίππου εκτός από το γνωστό κείμενο στον Κώδικα ΙΙ,2 του Nag Hammadi; Ο Επιφάνιος και η Πίστις Σοφία φαίνεται να γνωρίζουν ένα τέτοιο κείμενο. Είναι μάλλον δύσκολο να θεωρήσει κανείς ότι οι δύο αυτοί μάρτυρες αναφέρονται στο κείμενο του Nag Hammadi, αλλά η μαρτυρία τους μπορεί πολύ καλά να συνδυασθεί με κείμενα τα οποία συνδέουν τον Φίλιππο με την παράδοση της γνωστικής παράδοσης όπως τη Σοφία του Ιησού Χριστού και την Επιστολή Πέτρου προς Φίλιππο. Επιπλέον οι Πράξεις και το Ευαγγέλιο του Ιωάννη μαρτυρούν την ύπαρξη μίας παράδοσης περί τον Φίλιππο κατά τον 1ο αι. Αυτές οι μαρτυρίες μαζί υπαινίσσονται την ύπαρξη μίας αρχαίας και συνεχώς εξελισσόμενης παράδοσης Φιλίππου, η οποία πιθανόν να άρχισε με τη διδασκαλία του Φιλίππου του Ελληνιστή, απόκτησε σημασία στους γνωστικούς κύκλους κι οδήγησε στη συγγραφή τουλάχιστον δύο ευαγγελίων που φέρουν το όνομά του.
Gerard P. Luttikhuizen, "Sethianer?", 76–86
Σε δύο σημαντικά άρθρα του Hans Martin Schenke και του "Berliner Arbeitskreis" προτάθηκε ο όρος "Σηθιανισμός" για να χαρακτηρισθεί μία εικαζόμενη ξεχωριστή ομάδα γνωστικών κειμένων. Η πρότασή του υιοθετήθηκε και αναπτύχθηκε περαιτέρω στη συνέχεια από άλλους επιστήμονες. Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον στο Απόκρυφον Ιωάννου η παρούσα μελέτη πραγματεύεται κάποιες απόψεις αυτής της περί Σηθιανισμού θέσης: ποιος ήταν ο ρόλος που διαδραμάτισε ο Σηθ και οι Σηθιανοί σε αυτό το σημαντικό μυθολογικό κείμενο, είναι σωστό να υποθέσουμε ότι οι διδασκαλίες αυτού του κειμένου είναι ουσιαστικά προχριστιανικές και ιουδαϊκές;
Johanna Brankaer, "Der Begriff μετάνoια in gnostischen Schriften", 87–97
Στο άρθρο εξετάζεται η χρήση και η σημασία της έννοιας "μετάνοια" στα γνωστικά κείμενα. Απαντά σε σχέση με τη Σοφία, τον Σαβαώθ και την ψυχή. Εκφράζει την απομάκρυνσή τους από την τάξη της δημιουργίας και το δημιουργό της και τη μεταστροφή του στον πραγματικό Θεό. Τα κύρια χαρακτηριτικά της μετάνοιας είναι: ξεκινά ως μία αποστροφή, ένα είδος αρνητικής γνώσης για την πραγματικότητα. Εμπεριέχει κάποιο είδος δημόσιας εκδήλωσης ενοχής και μεταμέλειας. Είναι το αίτημα προς μία εύσπλαχνη θεότητα, που δίνει τη δυνατότητα εσχατολογικής απελευθέρωσης σε καθετί που ανήκει στην τάξη της δημιουργίας. Πριν λάβει χώρα αυτή η επιστροφή στις πληρωματικές απαρχές, ο μετανοών στέκεται συχνά σε έναν τόπο που καλείται μετάνοια. Χαρακτηριστικό για τη γνωστική μετάνοια είναι το γεγονός ότι αυτή έχει μία γνωσιολογική αξία: είναι η προϋπόθεση για την πραγματική γνώση.
Gesine Schenke Robinson, "The Gospel of Judas in Light of the New Testament and Early Christianity", 98–107
Αντίθετα προς εκείνο το οποίο μπορεί να υποθέτει κανείς εξαιτίας του εντυπωσιακού ρεύματος εκδόσεων που ακολούθησαν την ανακάλυψη του Ευαγγελίου του Ιούδα, στο άρθρο τονίζεται ότι το συγκεκριμένο κείμενο δεν ενδιαφέρεται να υπερασπισθεί τον Ιούδα, ανεξάρτητα από το πόσο εμείς επιθυμούμε να ακυρώσουμε τη δαιμονοποίησή του, η οποία πολλές φορές έδωσε το πρόσχημα για το διωγμό των Ιουδαίων. Ενώ στην Κ.Δ. ο Ιούδας διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο στο θεϊκό σχέδιο της σωτηρίας, η μοίρα του στο Ευαγγέλιο του Ιούδα είναι προκαθορισμένη από ένα άστρο, ότι δηλαδή θα οδηγηθει στην προδοσία του Ιησού. Ο Ιούδας παραμένει σε όλο το κείμενο μία αμφιλεγόμενη μορφή: μολονότι είναι ο κύριος συνομιλητής του Ιησού, γίνεται αποδέκτης της αποκάλυψης για τη δική του καταστροφή. Το Ευαγγέλιο του Ιούδα στρέφεται εναντίον του τελετουργικού της εκκλησίας της πλειοψηφίας εκείνης της εποχής. Έτσι θεωρεί την προσφορά θυσίας στον εχθρικό δημιουργό Θεό ως εσφαλμένη και επιτίθεται εναντίον της πίστης ότι η θυσία του Ιησού ήταν αναγκαία για τον εξιλασμό και την απολύτρωση της ανθρωπότητας. Με το να μιλά ειρωνικά για την άγνοια των 12 μαθητών, οι οποίοι οδηγούν με τη σειρά τους τούς οπαδούς τους στην πλάνη, ουσιαστικά παραπέμπει στην πλάνη της μη γνωστικής, ορθόδοξης εκκλησίας και των επικεφαλής της. Ο Ιούδας ανήκει σε εκείνους τους αδαείς οπαδούς για τους οποίους ο Ιησούς διατυπώνει μία οριστική και τρομακτική ετυμηγορία. Το μήνυμα του Ευαγγελίου του Ιούδα είναι ότι αρνείται κάθε ελπίδα σωτηρίας της ανθρωπότητας, γιατί κάθε θνητός βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο των παραπλανητικών άστρων κι επομένως είναι καταδικασμένος στην αιώνια απώλεια. Μόνο εάν κανείς αφυπνισθεί και αποδεχθεί τη σωτηριώδη γνώση, υπάρχει η δυνατότητα της σωτηρίας. Επομένως φαίνεται ότι το Ευαγγέλιο του Ιούδα χρησιμοποιούνταν για κατηχητικούς λόγους μέσα σε κάποια κοινότητα.
Silke Petersen, "Warum und inwiefern ist Judas ein „Daimon“? Überlegungen zum Evangelium des Judas (Codex Tchacos 44,21)", 108–126
Το πρόσφατα δημοσιευμένο Ευαγγέλιο του Ιούδα σύντομα έγινε ένα πολυσυζητημένο κείμενο. Ενώ κάποιοι επιστήμονες δέχονται ευχαρίστως την εικόνα του "καλού Ιούδα", την οποία πιστεύουν ότι αναγνωρίζουν στο κείμενο, κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι ο Ιούδας παρουσιάζεται εδώ με πολύ αρνητικό τρόπο. Ότι ο Ιησούς αποκαλεί τον Ιούδα "δαίμονα", φαίνεται να στηρίζει την τελευταία άποψη. Το άρθρο εξετάζει τη χρήση του όρου "δαίμων" σε μία σειρά από αρχαία κείμενα - την Κ.Δ., τα κείμενα του Nag Hammadi και εκείνα της πλατωνικής παράδοσης - εξετάζοντας εκείνα τα στοιχεία που θα μπορούσαν να ρίξουν περισσότερο φως στη μορφή του Ιούδα μέσα στο Ευαγγέλιο του Ιούδα. Η συγγραφέας καταλήγει ότι το ερώτημα, εάν ο Ιούδας παρουσιάζεται με θετικό ή αρνητικό τρόπο, είναι παραπλανητικό: ο Ιούδας δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός, αλλά μια μεσαία μορφή με την ικανότητα να γίνεται αποδέκτης και να μεταδίδει αποκαλύψεις.
Katrine Brix, "Erste Annäherung einer Hermeneutik des
in alttestamentlichen Schriften mit Überlegungen zur Rezeption dieses Begriffes in den neutestamentlichen Evangelien", 127–141Συγκρίνοντας τη συχνή χρήση της λέξης "παραβολή" στη μετάφραση των Ο' και στα συνοπτικά ευαγγέλια με την απουσία του όρου στο κατά Ιωάννην η συγγραφέας οδηγείται στην εξέταση του τρόπου που ερμηνεύεται η εβραϊκή λέξη
σε σχέση προς την ελληνική μετάφραση των Ο' που την αποδίδει ως "παραβολή" και "παροιμία". Ετυμολογικά το έχει διάφορες ερμηνείες: "παροιμία" , "ρητό", "επίπληξη" και "παραβολή". Παρά τις διαφορετικές αυτές σημασίες φαίνεται να υπάρχει μία ενότητα στο ερμηνευτικό πλαίσιο της λέξης, όπου δηλώνει είτε τη θετική είτε την αρνητική σχέση μεταξύ του Γιαχβέ και του Ισραήλ. Με την αρνητική έννοια η λέξη έχει τη σημασία της "παροιμίας", του "ρητού" και της "επίπληξης" και δηλώνει τη διακοπή της σχέσης μεταξύ του Γιαχβέ και του Ισραήλ, η οποία προκλήθηκε από την ανυπακοή προς το λόγο της Διαθήκης. Με τη θετική σημασία η λέξη δηλώνει την εμφανή και μοναδική σχέση μεταξύ του Γιαχβέ κι εκείνου που εκφέρει την , δηλαδή του εκλεκτού, όπως ενός προφήτη ή βασιλιά του Ισραήλ. Μόνο στον Ιεζεκιήλ (Ιεζ 17,2. 21,5. 24,3) η λέξη φαίνεται να έχει τη σημασία της παραβολής, όπως αυτή απαντά στα συνοπτικά ευαγγέλια, δηλαδή να δηλώνει τη διδαχή μέσα από αινίγματα. Ενώ το χρειάζεται πάντα ένα ανθρώπινο ον ως μεσάζοντα κι επομένως ποτέ δεν βγαίνει απευθείας από το στόμα του Γιαχβέ, η αποκάλυψη του θελήματος του Γιαχβέ δεν εκφράζεται με αλλά με דבד,אמד και στη μετάφραση των Ο΄ με τη λέξη "λόγος" και "ῥῆμα". Μολονότι η συνοπτική παραβολή κατανοείται ως ένας γρίφος ή παρομοίωση, είναι αξιοπρόσεκτο το γεγονός ότι αυτοί οι γρίφοι δεν εμφανίζονται ποτέ χωρίς να συνοδεύονται από παραίνεση, κάτι που ίσως μπορεί να μας οδηγήσει σε μία επανεκτίμηση του όρου "παραβολή" στους Συνοπτικούς. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε περαιτέρω ερωτήσεις όσον αφορά στις συνέπειες που έχει για τη χριστολογία ένας Χριστός που μιλά με παραβολές. Αν γίνει αποδεκτό αυτό το επιχείρημα, τότε είναι δυνατό να καταλήξουμε σε πιθανά συμπεράσματα για την απουσία της λέξης "παραβολή" από το ευαγγέλιο του Ιωάννη, όπου ο θείος Λόγος δεν μεταμορφώνεται σε παραβολή μέσω της ενσάρκωσης του Ιησού ή της πράξης λόγου, αλλά παραμένει, λόγος, ῥῆμα και συνδέεται άμεσα με τη θετική σημασία του ως παροιμία. Επομένως ο Ιησούς όχι μόνο αποκτά ανώτερο status ως προφήτης, αλλά οι λόγοι τους οποίους εκφέρει είναι κάτι σπουδαιότερο από διδαχή για το το Λόγο του Γιαχβέ, είναι ο ίδιος ο Λόγος του Γιαχβέ. Karl-Wolfgang Tröger, "Hermes Trismegistos, die Gnosis und der „Berliner Arbeitskreis für koptisch-gnostische Schriften“ – Ein Rückblick", 142–146
Εδώ και 40 χρόνια η ομάδα "Berliner Arbeitskreis für koptisch-gnostische Schriften" ασχολείται με τη μετάφραση των κειμένων του Nag Hammadi. Σε αυτό το διάστημα έλαβαν χώρα πολλές διεθνείς συναντήσις και συνεργασίες, ο καρπός των οποίων είναι ποικίλες δημοσιεύσεις. Η σύγκρουση Ανατολής-Δύσης φυσικά προκάλεσε μεγάλες δυσκολίες στις συνεργασίες, αλλά η επιστημονική εργασία και οι προσωπικές φιλίες τις κατέστησαν τελικά δυνατές. Τα υψηλά πρότυπα που έθεσε ο Hans-Martin Schenke († 2002) συνεχίζουν να εφαρμόζονται επιτυχώς από τον Hans-Gebhard Bethge και πολλούς νέους επιστήμονες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου