Η παρομοίωση της εκκλησίας με το πλοίο στα ψευδοκλημέντια

Στην παρομοίωση της εκκλησίας με το πλοίο στις Ψευδοκλημέντιες Ομιλίες αναφερθήκαμε στην προηγούμενη ανάρτηση. To πλοίο και η θύελλα στη θάλασσα ως αλληγορικές εικόνες είναι ήδη γνωστά στον αρχαίο εθνικό κόσμο (π.χ. Ιλιάδα ιε΄381-384.618-629. Πλάτωνος, Πολιτ. 272e. 273c-e. Πλουτάρχου, Περὶ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος 377Ε. Σοφοκλέους, Ἀντιγόνη 586-592 κ.ά.) Ο συμβολισμός της Εκκλησίας με το πλοίο είναι γνωστός στην αρχαία Εκκλησία τουλάχιστον ήδη από το 2ο αι. αλλά φαίνεται να έχει τις ρίζες του ήδη στην Κ.Δ. Ο Τερτυλλιανός, ο οποίος είναι ο πρώτος που αναφέρει τον παραλληλισμό, φαίνεται να προϋποθέτει ότι ο παραλληλισμός είναι ήδη γνωστός (De bap., xii). Έχουμε επίσης μεταγενέστερες μαρτυρίες τόσο εικονογραφικές όσο και φιλολογικές αυτής της σύνδεσης (βλ. για παράδειγμα τη μαρτυρία των Αποστολικών Διαταγών ΙΙ.48 ή του Κλήμεντα Αλεξ. Παιδαγωγός 3,2). Παραθέτω εδώ το κείμενο των Ψευδοκλημέντιων Ομιλιών, το οποίο διασώζει μία ιδιαίτερα λεπτομερή και όμορφη κατά τη γνώμη μου αναλογία μεταξύ της εικόνας του πλοίου και της Εκκλησίας:

EpClem 14,1-15,3

Ἔοικεν γὰρ ὅλον τὸ πρᾶγμα τῆς ἐκκλησίας νηὶ μεγάλῃ, διὰ σφοδροῦ χειμῶνος ἄνδρας φερούσῃ ἐκ πολλῶν τόπων ὄντας καὶ μίαν τινὰ ἀγαθῆς βασιλείας πόλιν οἰκεῖν θέλοντας. ἔστω μὲν οὖν ὑμῖν ὁ ταύτης δεσπότης θεὸς καὶ παρεικάσθω ὁ μὲν κυβερνήτης Χριστῷ, ὁ πρωρεὺς ἐπισκόπῳ, οἱ ναῦται πρεσβυτέροις, οἱ τοίχαρχοι διακόνοις, οἱ ναυστολόγοι τοῖς κατηχοῦσιν, τοῖς ἐπιβάταις τὸ τῶν ἀδελφῶν πλῆθος, τῷ βυθῷ ὁ κόσμος, αἱ ἀντίπνοιαι τοῖς πειρασμοῖς ... τὰ δὲ ἀπόγεια τῶν χειμάρρων [καὶ τὰ] φυσήματα ταῖς τῶν πλάνων καὶ ψευδοπροφητῶν ὁμιλίαις ... οἱ ὑποκριταὶ τοῖς πειραταῖς παρεικασμένοι νοείσθωσαν ... εὐσταθείτωσαν οὖν οἱ ἐπιβάται ἑδραῖοι ἐπὶ τῶν ἰδίων καθεζόμενοι τόπων, ἵνα μὴ τῇ ἀταξίᾳ σεισμὸν ἢ ἑτεροκλινίαν παρέχωσιν. οἱ ναυστολόγοι τοὺς μισθοὺς ὑπομιμνησκέτωσαν. οἱ διάκονοι μηδὲν ἀμελείτωσαν ὧν ἐπιστεύθησαν. οἱ πρεσβύτεροι ὥσπερ ναῦται καταρτιζέτωσαν ἐπιμελῶς τὰ χρῄζοντα ἑκάστῳ. ὁ ἐπίσκοπος ὡς πρωρεὺς ἐγρηγορὼς τοῦ κυβερνήτου μόνου τοὺς λόγους ἀντιβαλλέτω. ὁ Χριστὸς ὡς σωτὴρ κυβερνήτης φιλείσθω καὶ μόνος περὶ ὧν λέγει πιστευέσθω. οἱ δὲ πάντες τῷ θεῷ περὶ τοῦ οὐρίᾳ πλέειν προσευχέσθωσαν.