Η ύπαρξη επιγραφών, στις οποίες παρατίθενται βιβλικά χωρία ή γίνεται αναφορά σε βιβλία της Βίβλου είναι γνωστή ήδη από τον 19ο αι., όταν δημοσιεύθηκαν οι πρώτες εργασίες σχετικά με αυτές (Böhl, Nestle, Deissmann). Το ενδιαφέρον βέβαια των ερευνητών μέχρι τώρα στράφηκε κυρίως στις χριστιανικές επιγραφές, οι οποίες είναι πολύ περισσότερες από τις ιουδαϊκές. Πρόσφατα (2006) μάλιστα κυκλοφόρησε ένα σύνταγμα των χριστιανικών επιγραφών (3ος έως και 8ος αι.) με βιβλικά παραθέματα από το δυτικό και ανατολικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (A. Felle, Biblia epigraphica. La sacra scrittura nella docimentazione epigrafica dell' orbis christianus antiquus [III-VIII secolo] Bari 2006).
Μελετώντας τις επιγραφές με βιβλικά παραθέματα πρέπει κανείς να λάβει πρώτα από όλα υπόψη ότι η αντίληψη για την παράθεση (citation) στον αρχαίο κόσμο είναι πολύ διαφορετική από τη δική μας. Οι αρχαίοι πολιτισμοί στηρίζονταν κυρίως στην προφορικότητα και φυσικά οι αρχές που εφαρμόζονταν, όταν χρησιμοποιούνταν σε ένα γραπτό κείμενο άλλες γραπτές πηγές είναι σαφώς διαφορετικές από τις σημερινές. Λαμβάνοντας υπόψη τη μέχρι σήμερα συζήτηση του θέματος καθώς και τον ιδιάζοντα χαρακτήρα των επιγραφικών κειμένων (π.χ. ο ανεπίσημος χαρακτήρας των περισσοτέρων από αυτά, το θέμα της πρόσβασης των γραπτών πηγών από τον συντάκτη του κειμένου, την ύπαρξη τυποποιημένων κειμένων για συγκεκριμένες περιστάσεις και το μορφωτικό επίπεδο του χαράκτη και του εντολέα του μνημείου), μπορεί κανείς να καταλήξει στην εξής τυπολογία:
- επιγραφικά κείμενα με κατά λέξη παραθέσεις (είτε μέσα σε ένα νέο κειμενικό πλαίσιο είτε ως αυτόνομη παράθεση), π.χ. η χριστιανική επιγραφή του τ. 3ου αι. μ.Χ. από την Αλεξάνδρεια: "ἐπὶ ἀσπίδα καὶ βασιλίσκον ἐπιβήσῃ" - κατά λέξη παράθεση του Ψα 90,13
- παράφραση, όπου λέξεις του αρχικού κειμένου ή παρόμοιες από το ίδιο σημασιολογικό πεδίο χρησιμοποιούνται σε ένα νέο κείμενο με μία νέα σύνταξη, παραπέμπουν όμως τον αναγνώστη στο αρχικό κείμενο. Για παράδειγμα η ιουδαϊκή επιτάφια επιγραφή από την Κρήτη του 4ου / 5ου αι. μ.Χ.: "Σοφία Γορτυνία πρεσβυτέρα κὲ ἀρχισυναγώγισσα Κισάμου ἔνθα. μνήμη δικέας ἰς ἐῶνα. ἀμήν." (το υπογραμμισμένο μέρος είναι μάλλον παράφραση του Παρ 10,7).
- έμμεση αναφορά (allusion) σε ένα πρόσωπο, τόπο ή βιβλίο. Για παράδειγμα η ιουδαϊκή ταφική επιγραφή από τη Φρυγία του 248/9 μ.Χ. όπου μεταξύ άλλων κατάρων αναφέρεται: "ἔσται αὐτῷ αἱ ἀραὶ αἱ γεγραμμέναι ἐν τῷ Δευτερονομίῳ"
-απόηχος /μίμηση του βιβλικού κειμένου (echo), όπου χρησιμοποιείται ένα θεματικά συγγενές λεξιλόγιο και γίνεται αναφορά σε μία γενικότερη βιβλική ιδέα, π.χ. η φράση "δοῦλος Θεοῦ" που απαντά συχνά σε χριστιανικές επιγραφές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου