Στην περιοδική έκθεση που φιλοξενείται στα Λουτρά Παράδεισος (Θεσσαλονίκη) μέχρι τις 29 Νοεμβρίου 2009 αναφερθήκαμε και παλαιότερα. Σήμερα είχα την ευκαιρία να την επισκεφτώ και να δω από κοντά 50 περίπου θεματικούς χάρτες με θέμα τις περιοδείες του αποστόλου Παύλου και τις πόλεις, για τις οποίες γίνεται λόγος στις Πράξεις των Αποστόλων. Πρόκειται για χάρτες αγγλικούς, ολλανδικούς και γαλλικούς στην πλειοψηφία τους (συν κάποιους αταύτιστους), οι οποίοι χρονολογούνται από το 16ο αι. μέχρι τον 19ο αι.
Την έκθεση συμπληρώνουν επεξηγηματικές αφίσες και διαγράμματα (αν και θα πρέπει να παρατηρήσω ότι για παράδειγμα το τοπογραφικό της αρχαίας Θεσσαλονίκης έχει προβλήματα, όπως για παράδειγμα η ταύτιση της Via regia με την Εγνατία οδό, η ταύτιση της συναγωγής με τοποθεσία στην Παναγία Χαλκέων κτλ.). Ιδιαίτερα ενδιαφέρων είναι ο καλαίσθητος τόμος-οδηγός της έκθεσης (τιμάται 30 ευρώ), όπου ο ενδιαφερόμενος μπορεί να μελετήσει με άνεση τους χάρτες της έκθεσης και να διαβάσει κείμενα σχετικά με την επίσκεψη του αποστόλου Παύλου στην Μακεδονία και τις περιοδείες του γενικότερα. Ανάμεσα στα κείμενα του τόμου ξεχωρίζω το κείμενο των Ν. Πλούτογλου - Μ. Παζαρλή, "Σχόλια σε χάρτες με γεωγραφικές απεικονίσεις των αποστολικών περιοδειών". Με την κ. Παζαρλή είχα την ευκαιρία να συζητήσω στην έκθεση σήμερα και μάλιστα για τη γεωγραφική θέση της Μελίτης. Όπως είναι γνωστό η επικρατούσα σήμερα άποψη είναι ότι η Μελίτη των Πράξεων θα πρέπει να ταυτισθεί με τη γνωστή Μάλτα. Αυτήν την ερμηνεία του κειμένου των Πρξ αντικατοπτρίζει η πλειοψηφία των χαρτών, οι οποίοι προέρχονται από δυτικούς χαρτογράφους. Εκτός όμως από αυτήν την ερμηνεία ως πιθανές τοποθεσίες για τη Μελίτη των Πρξ προτείνονται επίσης η Κεφαλλονιά και η Μέλεδα στην Αδριατική (Mljet). Σύμφωνα με τους συγγραφείς του κειμένου η εκδοχή της Μέλεδας ενισχύεται συστηματικά από την Κων/πολη (βλ. Κων/νου Πορφυρογέννητου, Περὶ βασιλείου τάξεως), κυρίως μετά την κατάκτηση της Μάλτας από τους Άραβες το 869, καθώς η Μάλτα δεν είναι πια ένας τόπος συνδεδεμένος με τη χριστιανοσύνη και η Μελέδα είναι τόπος που υπάγεται στη δικαιοδοσία της Ανατολής. Όταν αργότερα η Μάλτα περνά στα χέρια των Ιωαννιτών ιπποτών, αυτοί ενισχύουν συστηματικά την παράδοση που συνδέει το Παύλο με το νησί. Κάποιοι όμως λόγιοι κύκλοι - και κυρίως οι Βενεδικτίνοι μοναχοί της Ν. Δαλματίας - άργησαν να υιοθετήσουν αυτήν την εκδοχή και ακολουθούν την αρχαία παράδοση που συνέδεε το ναυάγιο του Παύλου με την Μέλεδα.
Ένας χάρτης της έκθεσης, ο αταύτιστος Ε4742 (αρ. 4 της έκθεσης), τ. 16ου - αρχ. 17ου αι., φαίνεται να αντικατοπτρίζει αυτή την αρχαία παράδοση και την ύπαρξη των δύο "ανταγωνιστικών" μεταξύ τους παραδόσεων. Ο χάρτης, στον οποίο σύμφωνα με τη δική του περιγραφή στην πίσω πλευρά του "γίνεται μνεία στο Βιβλίο των Πράξεων από τη δυτική ακτή της Ιταλίας μέχρι την Μηδία και την Περσία στην ανατολή", τοποθετεί στις δαλματικές ακτές της Μελέδα (Meleda). Ένας μεταγενέστερος χρήστης "διόρθωσε" αυτήν την πληροφορία. Με διαφορετικό μελάνη σημείωσε με το χέρι τη λέξη "malta" στον ομώνυμο νησί (το οποίο δεν ταυτοποιείται στον αρχικό χάρτη).
Εκτιμώ ότι οι χάρτες αποτελούν μία ενδιαφέρουσα πλευρά της Rezeptionsgeschichte βιβλικών κειμένων και με το δικό τους τρόπο διασώζουν τοπικές παραδόσεις αλλά και ερμηνείες του περιβάλλοντος που τους παράγει. Ως εκ τούτου θα μπορούσαν να αποτελέσουν μία πολύτιμη πηγή αλλά κι ένα χρηστικό διδακτικό εργαλείο. Οπωσδήποτε αξίζει κανείς να επισκεφτεί αυτή τη μικρή αλλά ενδιαφέρουσα έκθεση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου