Στο τρέχον τεύχος του Herder-Korresponenz o Hans Förster (Πανεπιστήμιο της Βιέννης) δημοσιεύει ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο για τον λανθάνοντα αντι-ιουδαϊσμό στην απόδοση συγκεκριμένων χωρίων της Καινής Διαθήκης. Καθώς το άρθρο είναι στα γερμανικά και μάλλον δύσκολα προσιτό στους περισσότερους αναγνώστες του ιστολογίου, στη συνέχεια, θα παρουσιάσω συνοπτικά κάποιες από τις βασικές θέσεις του άρθρου.
Hans Förster, "Kein Mordvorsatz der Pharisäer?", Herder Korresponenz 3/2019, 13-16
Tο βασικό ερώτημα που θέτει το άρθρο το Föster είναι πώς ακόμη και στις σύγχρονες μεταφράσεις της ΚΔ παραμένουν αποδόσεις οι οποίες φαίνεται να υπαγορεύονται από έναν παραδοσιακό αντι-ιουδαϊσμό, συχνά βέβαια έμμεσο.
Στο άρθρο παρουσιάζονται τέσσερα χωρία: 1 Θεσ 2,14-15· Ματ 12,14· Ιωα 8,45. 47. Ο Förster κυρίως ασχολείται με το Ματ 12,14. Ειδικότερα, επισημαίνει ότι ενώ το ρ. "ἀπόλλυμι" δε σημαίνει υποχρεωτικά σκοτώνω (αλλά και καταστρέφω, ξεφορτώνομαι), στις γερμανικές μεταφράσεις επιλέγεται το "σκοτώνω" παρουσιάζοντας έτσι με πλέον ζοφερό τρόπο τους Φαρισαίους. Αυτή η μεταφραστική επιλογή προδίδει την εξάρτηση ακόμη και των νεότερων μεταφράσεων (π.χ. της Einheitsübersetzung) από τη μετάφραση του Λουθήρου όπου και απαντά. Ωστόσο, για τον Förster αυτή η απόδοση δεν είναι η μόνη δυνατή. Μία μετάφραση, η οποία λαμβάνει υπόψη τη σημασία που έχει η λέξη σε άλλα σημεία της ΚΔ (εδώ αναφέρει χαρακτηριστικά το Ιωα 6,39), μπορεί να οδηγήσει σε άλλες αποδόσεις που πλησιάζουν περισσότερο στην έννοια του "ξεφορτώνομαι". Οπωσδήποτε το μοτίβο της δολοφονίας του Ιησού από τους Ιουδαίους κυριαρχεί στα χριστιανικά κείμενα του Μεσαίωνα κι εξής αλλά κι ακόμη και τότε -κι αυτό είναι ένα πολύ ενδιαφέρον σημείο- το συγκεκριμένο χωρίο δεν αναφέρεται στη σειρά των άλλων βιβλικών αποδείξεων. Επιπλέον, ο Förster επισημαίνει την ανάγκη επικαιροποίησης των βιβλικών λεξικών, τα οποία πολλές φορές αναπαράγουν παλαιότερες θέσεις, οι οποίες σήμερα αμφισβητούνται.
Κατά ανάλογο τρόπο τα Ιωα 8,45.47 έχουν πολλές φορές χρησιμοποιηθεί σε μία αντι-ιουδαϊκή ρητορική που θέλει τους Ιουδαίους έξω από την οικογένεια του Θεού. Ο F. και πάλι διατυπώνει πειστική επιχειρηματολογία ότι η απόδοση θα μπορούσε να είναι διαφορετική.
Στο κείμενό του ο Förster προτείνει, τέλος, μία αλλαγή παραδείγματος στις καινοδιαθηκικές σπουδές και στη μετάφραση της ΚΔ, η οποία θα αναθεωρήσει αρκετές από τις παραδοσιακές θέσεις κι αποδόσεις συγκεκριμένων χωρίων της ΚΔ.
[Α.Τ.: Το άρθρο του Förster προσεγγίζει κριτικά και με μεταφραστική ευαισθησία τα συγκεκριμένα χωρία. Το θέμα βέβαια του αντι-ιουδαϊσμού των κειμένων της ΚΔ είναι εξαιρετικά σύνθετο και παρά την καλή διάθεση του μεταφραστή ή την αλλαγή στον τρόπο σκέψης του χριστιανικού κόσμου μέσα από τον οικουμενικό διάλογο και στον απόηχο του Ολοκαυτώματος, τα όποια αντι-ιουδαϊκά σχόλια της ΚΔ δεν μπορούν να απαλειφθούν. Άλλωστε η πρόκληση στον μεταφραστή εδώ είναι η ίδια όπως και σε χωρία σχετικά με τη θέση των γυναικών, των δούλων, το περιβάλλον κτλ. Κάνοντας μία μικρή έρευνα στις ελληνικές μεταφράσεις βλέπουμε μία ανάλογη σταθερότητα στην απόδοση του όρου, αν κι υπάρχουν περιπτώσεις που επιλέγεται κάποια περισσότερο ανοικτή απόδοση:
|
Μάξιμου
Καλλιοπολίτη
|
«να
τον χαλάσουν»
|
|
Αναστάσιου
Μιχαήλ
|
«να
τον χαλάσουν»
|
|
Νεόφυτου
Βάμβα
|
«να
απολέσωσιν αυτόν»
|
|
Βασίλισσας
Όλγας
|
«να
τον φονεύσουν»
|
|
Αλέξανδρου
Πάλλη
|
«ναν
τον καταστρέψουν»
|
|
4
καθηγητών
|
«να
τον εξολοθρεύσουν»
|
|
Ι.
Κολιτσάρα
|
«να
τον θανατώσουν»
|
|
Π.
Τρεμπέλα
|
«να
τον θανατώσουν»
|
|
6
καθηγητών
|
«να
τον εξοντώσουν»
|
|
Ν.
Ψαρουδάκη
|
«να
τον σκοτώσουνε»
|
|
Σπ.
Φίλου
|
«να
τον εξολοθρεύσουν»
|
|
Νέου
Κόσμου
|
«για
να τον σκοτώσουν»
|
|
Ν.
Σωτηρόπουλου
|
«για
να τον θανατώσουν»
|
Βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο όρος "ἀπολλυμι", ο οποίος είναι ιδιαίτερα αγαπητός στον Ματθαίο (απαντά τουλάχιστον 17 φ.), έχει συχνά τη σημασία του χάνω και του καταστρέφω. Όμως σε κάποιες περιπτώσεις έχει τη σημασία του θανατώνω, όπως π.χ. στο Ματ 2,13. Με το Ματ 12,14 νομίζω ότι άμεσα συνδέεται και το Ματ 27,20, όπου εκεί το ρ. έχει σαφώς τη σημασία του "θανατώνω". Από την άλλη όμως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχει μία ανακολουθία ανάμεσα στα όσα αναφέρονται στο Ματ 12 κι όσα τελικά συμβαίνουν στο Πάθος όπως το αφηγείται ο Ματθαίος. Στο κατηγορητήριο μπροστά στο Μέγα Συνέδριο δε γίνεται λόγος για κατάλυση του Σαββάτου, κάτι που σύμφωνα με το Ματ 12 ήταν καθοριστικό στην απόφαση των Φαρισαίων να κινηθούν δραστικά εναντίον του Ιησού. Επιπλέον, οι Φαρισαίοι δεν εμφανίζονται ονομαστικά στο συμβούλιο στο Ματ 26 και 27. Ακόμη κι αν υπονοήσουμε ότι συμπεριλαμβάνονται στους πρεσβυτέρους, η απουσία σαφούς αναφοράς σε αυτούς στα τελευταία κεφάλαια του Ματ είναι ένα ενδιαφέρον στοιχείο, όταν μάλιστα αναζητήσουμε τους ενδοκειμενικούς συνδέσμους μεταξύ του Ματ 12 και της αφήγησης για το Πάθος. Οι απαντήσεις που μπορούν να δοθούν σε αυτό το ερώτημα ίσως είναι πολλές. Το βέβαιο όμως είναι ότι κι αν ακόμη αποδώσουμε τον όρο "ἀπόλλυμι" προτιμώντας ένα περισσότερο ανοικτό στη σημασία του ρήμα, αυτό δε μπορεί να διασκεδάσει απόλυτα τα αρνητικά αισθήματα που τρέφει ο Ματθαίος (ο οποίος μάλιστα από στο 12,14 αφαιρεί την όποια αναφορά σε Ηρωδιανούς, την οποία είχε το παράλληλο στον Μκ) για τους Φαρισαίους. Η ένσταση, ωστόσο, του Förster είναι κατά βάση σωστή. Είναι απαραίτητο να ξαναδούμε χωρία τα οποία έχουν φορτισθεί με ένα ιδιαίτερο αντι-ιουδαϊκό φορτίο και τα οποία αξιοποιήθηκαν πολλές φορές σε μια ρητορική μίσους.]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου