Τα νέα ευρήματα από την Talpiot / The new findings from Talpiot

Την προηγούμενη εβδομάδα κυριάρχησε στα βιβλικά ιστολόγια η είδηση για τα ευρήματα από έναν τάφο (Patio tomb), ο οποίος βρίσκεται κοντά στο λεγόμενο "τάφο της οικογένειας του Ιησού" στην Talpiot. Στην ιστοσελίδα The Bible and Interpretation αναρτήθηκε ένα εκτενές άρθρο του J. Tabor, στο οποίο παρουσιάζονται τα δεδομένα από τον τάφο ("A Preliminary Report for an Exploration of a Sealed 1st Century Sealed Tomb in East Talpiot, Jerusalem"). 

Σύμφωνα με αυτό το κείμενο ο τάφος εντοπίστηκε το 1981, φωτογραφήθηκε, δεν κατέστη όμως δυνατό να εξεταστεί, γιατί Ορθόδοξοι Ιουδαίοι που αντιτίθενται στις ανασκαφές αρχαίων τάφων, εμπόδισαν το έργο των αρχαιολόγων. Η ομάδα του J. Tabor κατόρθωσε να προσεγγίσει τον τάφο με ρομποτικές κάμερες και να φωτογραφίσει τα ευρήματα: οκτώ κόγχες με ταφές και επτά οστεοφυλάκια, τα οποία χρονολογεί στον 1ο αι. Το ενδιαφέρον των ερευνητών επικεντρώθηκε στα εξής ευρήματα: μία παράσταση, η οποία κατά τη γνώμη τους είναι η αρχαιότερη χριστιανική παράσταση του Ιωνά στο κήτος, γνωστό σύμβολο της ανάστασης και μία επιγραφή στα ελληνικά, την οποία ο Tabor διαβάζει ως εξής: ΔΙΟΣ | ΙΑΙΟ | ΥΨΩ | ΑΓΒ (βλ. τις φωτογραφίες). Ο Tabor θεωρεί ότι η δεύτερη λέξη είναι ο μεταγραμματισμός του τετραγράμματου και μεταφράζει: "Εγώ ο Άγαβ(ος) σε δοξάζω θεϊκέ Γιαχβέ" ή "εγώ ο θεϊκός Γιαχβέ θα αναστήσω τον Άγαβ(ο)". Προτιμά τη δεύτερη μετάφραση, την οποία συνδυάζει με την παράσταση του Ιωνά στο κήτος. 

Η ερμηνεία, η οποία προτείνεται, είναι ότι πρόκειται για τάφο χριστιανικής οικογένειας. Ο Tabor συνδυάζει το νέο εύρημα με την προηγούμενη υπόθεσή του ότι ο διπλανός τάφος είναι εκείνος του Ιησού και της οικογένειάς του. Η σύνδεση των ευρημάτων με τους χριστιανούς στηρίζεται επίσης στο γεγονός ότι αναγράφεται το Τετραγράμματο και μάλιστα στα ελληνικά κι ότι υπάρχει μία ανθρωπομορφική παράσταση, κάτι ασυνήθιστο σε εβραϊκά μνημεία της περιοχής. Μία χριστιανική λοιπόν οικογένεια θάβει τους νεκρούς της δίπλα στον τάφο του ιδρυτή της κι εκφράζει ταυτόχρονα την ελπίδα για την ανάσταση. 

Το νέο δημοσίευμα προκάλεσε μία μεγάλη συζήτηση μεταξύ των ειδικών κι η κριτική τόσο της ερμηνείας των ευρημάτων όσο και της νέας θεωρίας του J. Tabor ήταν έντονη. Μπορείτε να την παρακολουθήσετε στο ιστολόγιο Rogueclasssicism και The Musings of Thomas Verenna. 

A.T. Προσωπικά δε θα είχα να προσθέσω πολλά στα κριτικά σχόλια τόσο ειδικών παρά μόνο τα εξής σύντομα:

(1) Ο τρόπος ανάπτυξης της επιχειρηματολογίας στο άρθρο του Tabor νομίζω ότι είναι προβληματικός. Δύο ευρήματα (μία επιγραφή και μία παράσταση), των οποίων η ερμηνεία είναι υποκειμενική, χρησιμοποιούνται το ένα για να στηρίξει το άλλο.. Καθώς και παλαιότερα ετέθη το ζήτημα της παρουσίας του τετραγράμματου σε επιγραφές, στην περίπτωση μίας επιγραφής από την Θεσσαλονίκη, θεωρώ ότι μία ανάγνωση, όπως αυτή που προτείνει ο Tabor, δε μπορεί να υποστηριχθεί. Κι αυτό, γιατί δεν υπάρχει κάποια επιγραφή που να μαρτυρεί μία τέτοια μεταγραφή του Τετραγραμμάτου, ο ίδιος ο Tabor αναφέρει μαρτυρίες από εκκλησιαστικούς συγγραφείς και μαγικούς παπύρους. Πρόκειται ωστόσο για εντελώς διαφορετικά είδη κειμένων. Αν το ΙΑΟ απαντά στους μαγικούς παπύρους, αυτό δε μπορεί να αποτελέσει απόδειξη ότι το όνομα του εβραϊκού Θεού θα απαντούσε και στις επιγραφές, οι οποίες έχουν διαφορετικό χαρακτήρα και διαφορετική χρήση. Σε κάθε περίπτωση η ανάγνωση ενός Ι αντί για Τ φαίνεται εσφαλμένη, όπως φαίνεται από τη φωτογραφία της επιγραφής: η δεύτερη σειρά γραμμάτων στην επιγραφή αρχίζει με Τ κι όχι με Ι. 

(2) Θεωρώ πειστική την άποψη ότι δεν πρόκειται για παράσταση του κήτους και του Ιωνά αλλά για παράσταση ενός nephesh . Επίσης η παρουσία κι άλλων παραστάσεων ιχθύων στα οστεοφυλάκια του τάφου, δε μπορεί να αποτελέσει απόδειξη ότι πρόκειται για χριστιανικούς τάφους. Ψάρια εμφανίζονται και σε ιουδαϊκά μνημεία, όπως κατέδειξε η Ross Kraemer. 

(3) Η όλη ερμηνεία που προτείνεται στο τέλος του άρθρου ακολουθεί και πάλι την ίδια συλλογιστική μέθοδο: τα ευρήματα στους δύο τάφους χρησιμοποιούνται το ένα για να ερμηνεύσει το άλλο, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν βέβαιες αποδείξεις για την ταυτοποίησή τους. Η ελληνική γλώσσα δε μπορεί επίσης σε καμιά περίπτωση να αποτελέσει ένα επιπλέον επιχείρημα διαφοροποίησης της χριστιανικής αυτής κοινότητας από το περιβάλλον της. Γνωρίζουμε την παρουσία πολλών Ιουδαίων της Διασποράς στην Ιερουσαλήμ του 1ου αι., οι οποίοι χρησιμοποιούν την ελληνική (βλ. επιγραφή Θεοδότου). Επομένως, η χρήση της ελληνικής στην επιγραφή του Talpiot παραπέμπει σε αυτήν τη μεγαλύτερη ομάδα και τίποτε περισσότερο. 

(4) Οπωσδήποτε ψυχολογικοί και θεολογικοί λόγοι καθιστούν επίσης απίθανη την ερμηνεία ότι μία χριστιανική οικογένεια θάβεται δίπλα στον ιδρυτή της περιμένοντας την ανάσταση. Γι' αυτά όμως μπορεί κανείς να διαβάσει στα πολλά σχόλια στο διαδίκτυο. 

Το εύρημα είναι σαφώς ενδιαφέρον, όχι όμως για τους λόγους που προτείνει ο Tabor. Είναι απλά μία ακόμη μαρτυρία για τον Ιουδαϊσμό της Ιερουσαλήμ στην εποχή της Κ.Δ. (ο Τabor χρονολογεί το μνημείο στον 1ο αι. χωρίς όμως να προσφέρει κάποια εξήγηση γι' αυτό).