Η έρευνα στον τομέα της Ιστορίας Χρόνων στην Ελλάδα ακολούθησε σε γενικές γραμμές τις τάσεις που εκδηλώθηκαν και στο διεθνή χώρο. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι οι περισσότεροι καθηγητές που δίδαξαν το μάθημα της Ιστορίας Χρόνων στα ελληνικά Πανεπιστήμια σπούδασαν στον εξωτερικό και κυρίως στη Γερμανία. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι τα περισσότερα έργα Ιστορίας Χρόνων της Κ.Δ. ήταν ή χρησιμοποιήθηκαν ως διδακτικά εγχειρίδια, ενώ λιγότερες είναι οι ειδικότερες μελέτες με θέματα σχετικά με την Ιστορία Χρόνων.
Στα 1918 ο Παναγιώτης Μπρατσιώτης εξέδωσε το σήμερα εξαντλημένο έργο του «Συμβολαὶ εἰς τὴν Βιβλικὴν Ἱστορίαν, ὀ Ἰουδαϊσμὸς ἐπὶ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, Μέρος Α΄, Αἱ πολιτικαὶ Σχέσεις τοῦ ἐν Παλαιστίνῃ Ἰουδαϊσμοῦ ὲπὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ», το οποίο ασχολείται κυρίως με τον Παλαιστινιακό Ιουδαϊσμό και τη σχέση του με τον Ιησού και την πρώτη εκκλησία.
Ο Ευάγγελος Αντωνιάδης (1934-1946) υπήρξε καθηγητής της Ιστορίας της εποχής της Κ.Δ. και σπούδασε στο Göttingen. Υιοθέτησε αρκετές από τις αρχές της Θρησκειοϊστορικής Σχολής, όπως διαφαίνεται στο έργο του, το οποίο ασχολείται κυρίως με τη σχέση του ελληνικού κόσμου και χριστιανισμού (Ἡ κατάστασις τῶν Ἀθηνῶν ἐπί τῆς ἐποχῆς τοῦ ἀπ. Παύλου (1932), : Ὁ ἄγνωστος Θεός (1918), Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐν Ἀθήναις (1920), Ἡ ἐν Ἀρείῳ πάγῳ ὁμιλία καὶ ἡ νεωτέρα κριτικὴ ἐπιστήμη (1920).
Με τον ελληνικό κόσμο και την πιθανή σχέση του με τα κείμενα του αποστόλου Παύλου ασχολήθηκε και ο Βασίλειος Ιωαννίδης σε δύο έργα του: Ὁ ἀπόστολος Παῦλος καὶ οἱ στωϊκοὶ φιλόσοφοι (1934, 1957) και Ὁ μυστικισμὸς τοῦ ἀποστόλου Παύλου καί αἱ θρησκευτικαὶ ἰδέαι καὶ τάσεις τῶν ἑλληνιστικῶν χρόνων (1936, 1957).
Το πρώτο εγχειρίδιο Ιστορίας Χρόνων, το οποίο ακόμη και σήμερα αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για το μελετητή της Κ.Δ. είναι το ογκώδες έργο του καθηγητή της Ιστορίας των Θρησκευμάτων Λεωνίδα Φιλιππίδη, Ἱστορία τῆς ἐποχῆς τῆς Καινῆς Διαθήκης ἐξ ἐπόψεως παγκοσμίου καί πανθρησκειακῆς, Αθήνα 1958. Όπως προδίδει και ο τίτλος του το έργο αυτό παρουσιάζει μία γενικότερη επισκόπηση της παγκόσμιας ιστορίας συμπεριλαμβάνοντας σε αυτό εκτός από τα σχετικά με τον Ιουδαϊσμό και Ελληνισμό κεφάλαια και άλλα σχετικά με τα υπόλοιπα σύγχρονα θρησκεύματα, με το μονοθεϊσμό, με την ιστορική γεωγραφία και τη γεωφυσική εικόνα της Παλαιστίνης αλλά και με τη γλώσσα και άλλα φιλολογικά ζητήματα των κειμένων της Κ.Δ.
Τα πανεπιστημιακά εγχειρίδια της Ιστορίας των Χρόνων, που ακολούθησαν, εκείνο του καθηγητή Σ. Αγουρίδη και εκείνα των καθηγητών Ι. Γαλάνη και Γ. Γαλίτη, κινήθηκαν σε ένα στενότερο χρονικό πλαίσιο, κατά το πρότυπο των αντίστοιχων ευρωπαϊκών εγχειριδίων Σε αυτά τονίζεται η πολυμορφία του ελληνορωμαϊκού κόσμου, κι αποφεύγεται ο μονομερής τονισμός του Ελληνισμού ή του Ιουδαϊσμού στη διαμόρφωση του αρχέγονου χριστιανισμού και των κειμένων της Κ.Δ. Επιπλέον δίνονται στοιχεία σχετικά με τις κοινωνικές ομάδες της εποχής στον Παλαιστινιακό και ελληνορωμαϊκό κόσμο.
Επιμέρους μελέτες με θέματα Ιστορίας Εποχής της Κ.Δ. έγραψαν οι Β. Στογιάννος, ο οποίος τονίζει ιδιαίτερα το ελληνικό στοιχείο στα κείμενα της Κ.Δ., ο Γεώργιος Γρατσέας που ασχολήθηκε κυρίως με τον ιουδαϊκό υπόβαθρο αλλά και τη σχέση της ελληνιστικής γραμματείας (και κυρίως του Πλουτάρχου) με τα κείμενα της Κ.Δ., ο Γεώργιος Γαλίτης ο οποίος ασχολήθηκε με θέματα αρχέγονου Χριστιανισμού και σχέσης του με τον ιουδαϊκό και εθνικό κόσμο και ο Ιωάννης Γαλάνης, ο οποίος εξέδωσε αρκετές μελέτες με θέματα που αφορούν κυρίως στις σχέσεις Ελληνισμού και Ιουδαϊσμού στην εποχή της Κ.Δ. στην ιουδαϊκή κυρίως Διασπορά του ελληνορωμαϊκού κόσμου. Ο Σ. Αγουρίδης πραγματεύθηκε επίσης σε διάφορες μελέτες του θέματα Ιστορίας Χρόνων (όπως για παράδειγμα τη σχέση Κ.Δ. και κειμένων της Νεκράς Θαλάσσης). Μικρότερες μελέτες σε θέματα Ιστορίας Χρόνων έχει δημοσιεύσει και ο καθ. I. Καραβιδόπουλος.
Με τα πρωτοχριστιανικά δείπνα και την ένταξή τους μέσα στο πολιτισμικό περιβάλλον του ελληνορωμαϊκού κόσμου (και ειδικότερα εκείνο στην αρχαία Κόρινθο) ασχολήθηκε ο Δ. Πασσάκος.
Με την Ιστορία των Χρόνων της Κ.Δ. και εκείνη του αρχέγονου Χριστιανισμού και αναφορικά με τις Πράξεις των Αποστόλων ασχολήθηκε ο καθηγητής του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Α.Π.Θ., Χρήστος Οικονόμου. Αναφέρουμε τη μελέτη του για τις απαρχές του χριστιανισμού στην Κύπρο (Οἱ ἀπαρχές τοῦ Χριστιανισμοῦ στήν Κύπρο. Ἱστορική, φιλολογική, θεολογική καί θρησκειοϊστορική ἀνάλυση τῆς διηγήσεως τῶν Πράξεων 13, 1-12 (Δ.Δ. 1986, 31996) και εκείνη για την κοινότητα της Θεσσαλονίκης (Ἡ συγκρότηση τῆς πρώτης χριστιανικῆς κοινότητας τῆς Θεσσαλονίκης (1999).
Το πιο πρόσφατο έργο στον ελλαδικό χώρο που αφορά στην Ιστορία Χρόνων της Κ.Δ. είναι το έργο του Κ. Ζάρρα, Ιστορία Χρόνων της Κ.Δ. (2006), το οποίο κάνοντας ευρεία χρήση των αρχαίων ιουδαϊκών πηγών παρουσιάζει την Ιστορία του Ιουδαϊσμού μέχρι το 2ο αι. μ.Χ. και καταγράφει όλες τις νεώτερες εξελίξεις στη μελέτη του Ιουδαϊσμού της εποχής του Δεύτερου Ναού.
Με μία ιδιαίτερη ομάδα μέσα στον Ιουδαϊσμό, αυτή των Σαδδουκαίων, ασχολείται και η εργασία του Α. Κραλίδη, Οι Σαδδουκαίοι. Ιστορική και θρησκειολογική μελέτη (2007).
Τέλος αναφέρουμε τη μελέτη της γράφουσας, Η Μακεδονία στην εποχή της Κ.Δ. (2002), όπου με τη βοήθεια των αρχαιολογικών, επιγραφικών και άλλων γραπτών πηγών η συγγραφέας αποπειράται να αναπαραστήσει το πολιτικό, κοινωνικό και θρησκευτικό περιβάλλον των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων στις τρεις μακεδονικές πόλεις, των Φιλίππων, της Θεσσαλονίκης και της Βέροιας.
[Οπωσδήποτε τα παραπάνω δεν θα πρέπει να θεωρηθούν μία εξαντλητική παρουσίαση του θέματος. Γνωρίζοντας ότι υπάρχουν ελλείψεις και παραλείψεις, σε καμιά περίπτωση ωστόσο σκόπιμες, θα ήμουν ευγνώμων προς στους αναγνώστες του ιστολογίου, εάν θα είχαν να προσθέσουν οποιεσδήποτε πληροφορίες στην παραπάνω σύντομη παρουσίαση.]
Στα 1918 ο Παναγιώτης Μπρατσιώτης εξέδωσε το σήμερα εξαντλημένο έργο του «Συμβολαὶ εἰς τὴν Βιβλικὴν Ἱστορίαν, ὀ Ἰουδαϊσμὸς ἐπὶ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, Μέρος Α΄, Αἱ πολιτικαὶ Σχέσεις τοῦ ἐν Παλαιστίνῃ Ἰουδαϊσμοῦ ὲπὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ», το οποίο ασχολείται κυρίως με τον Παλαιστινιακό Ιουδαϊσμό και τη σχέση του με τον Ιησού και την πρώτη εκκλησία.
Ο Ευάγγελος Αντωνιάδης (1934-1946) υπήρξε καθηγητής της Ιστορίας της εποχής της Κ.Δ. και σπούδασε στο Göttingen. Υιοθέτησε αρκετές από τις αρχές της Θρησκειοϊστορικής Σχολής, όπως διαφαίνεται στο έργο του, το οποίο ασχολείται κυρίως με τη σχέση του ελληνικού κόσμου και χριστιανισμού (Ἡ κατάστασις τῶν Ἀθηνῶν ἐπί τῆς ἐποχῆς τοῦ ἀπ. Παύλου (1932), : Ὁ ἄγνωστος Θεός (1918), Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐν Ἀθήναις (1920), Ἡ ἐν Ἀρείῳ πάγῳ ὁμιλία καὶ ἡ νεωτέρα κριτικὴ ἐπιστήμη (1920).
Με τον ελληνικό κόσμο και την πιθανή σχέση του με τα κείμενα του αποστόλου Παύλου ασχολήθηκε και ο Βασίλειος Ιωαννίδης σε δύο έργα του: Ὁ ἀπόστολος Παῦλος καὶ οἱ στωϊκοὶ φιλόσοφοι (1934, 1957) και Ὁ μυστικισμὸς τοῦ ἀποστόλου Παύλου καί αἱ θρησκευτικαὶ ἰδέαι καὶ τάσεις τῶν ἑλληνιστικῶν χρόνων (1936, 1957).
Το πρώτο εγχειρίδιο Ιστορίας Χρόνων, το οποίο ακόμη και σήμερα αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για το μελετητή της Κ.Δ. είναι το ογκώδες έργο του καθηγητή της Ιστορίας των Θρησκευμάτων Λεωνίδα Φιλιππίδη, Ἱστορία τῆς ἐποχῆς τῆς Καινῆς Διαθήκης ἐξ ἐπόψεως παγκοσμίου καί πανθρησκειακῆς, Αθήνα 1958. Όπως προδίδει και ο τίτλος του το έργο αυτό παρουσιάζει μία γενικότερη επισκόπηση της παγκόσμιας ιστορίας συμπεριλαμβάνοντας σε αυτό εκτός από τα σχετικά με τον Ιουδαϊσμό και Ελληνισμό κεφάλαια και άλλα σχετικά με τα υπόλοιπα σύγχρονα θρησκεύματα, με το μονοθεϊσμό, με την ιστορική γεωγραφία και τη γεωφυσική εικόνα της Παλαιστίνης αλλά και με τη γλώσσα και άλλα φιλολογικά ζητήματα των κειμένων της Κ.Δ.
Τα πανεπιστημιακά εγχειρίδια της Ιστορίας των Χρόνων, που ακολούθησαν, εκείνο του καθηγητή Σ. Αγουρίδη και εκείνα των καθηγητών Ι. Γαλάνη και Γ. Γαλίτη, κινήθηκαν σε ένα στενότερο χρονικό πλαίσιο, κατά το πρότυπο των αντίστοιχων ευρωπαϊκών εγχειριδίων Σε αυτά τονίζεται η πολυμορφία του ελληνορωμαϊκού κόσμου, κι αποφεύγεται ο μονομερής τονισμός του Ελληνισμού ή του Ιουδαϊσμού στη διαμόρφωση του αρχέγονου χριστιανισμού και των κειμένων της Κ.Δ. Επιπλέον δίνονται στοιχεία σχετικά με τις κοινωνικές ομάδες της εποχής στον Παλαιστινιακό και ελληνορωμαϊκό κόσμο.
Επιμέρους μελέτες με θέματα Ιστορίας Εποχής της Κ.Δ. έγραψαν οι Β. Στογιάννος, ο οποίος τονίζει ιδιαίτερα το ελληνικό στοιχείο στα κείμενα της Κ.Δ., ο Γεώργιος Γρατσέας που ασχολήθηκε κυρίως με τον ιουδαϊκό υπόβαθρο αλλά και τη σχέση της ελληνιστικής γραμματείας (και κυρίως του Πλουτάρχου) με τα κείμενα της Κ.Δ., ο Γεώργιος Γαλίτης ο οποίος ασχολήθηκε με θέματα αρχέγονου Χριστιανισμού και σχέσης του με τον ιουδαϊκό και εθνικό κόσμο και ο Ιωάννης Γαλάνης, ο οποίος εξέδωσε αρκετές μελέτες με θέματα που αφορούν κυρίως στις σχέσεις Ελληνισμού και Ιουδαϊσμού στην εποχή της Κ.Δ. στην ιουδαϊκή κυρίως Διασπορά του ελληνορωμαϊκού κόσμου. Ο Σ. Αγουρίδης πραγματεύθηκε επίσης σε διάφορες μελέτες του θέματα Ιστορίας Χρόνων (όπως για παράδειγμα τη σχέση Κ.Δ. και κειμένων της Νεκράς Θαλάσσης). Μικρότερες μελέτες σε θέματα Ιστορίας Χρόνων έχει δημοσιεύσει και ο καθ. I. Καραβιδόπουλος.
Με τα πρωτοχριστιανικά δείπνα και την ένταξή τους μέσα στο πολιτισμικό περιβάλλον του ελληνορωμαϊκού κόσμου (και ειδικότερα εκείνο στην αρχαία Κόρινθο) ασχολήθηκε ο Δ. Πασσάκος.
Με την Ιστορία των Χρόνων της Κ.Δ. και εκείνη του αρχέγονου Χριστιανισμού και αναφορικά με τις Πράξεις των Αποστόλων ασχολήθηκε ο καθηγητής του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Α.Π.Θ., Χρήστος Οικονόμου. Αναφέρουμε τη μελέτη του για τις απαρχές του χριστιανισμού στην Κύπρο (Οἱ ἀπαρχές τοῦ Χριστιανισμοῦ στήν Κύπρο. Ἱστορική, φιλολογική, θεολογική καί θρησκειοϊστορική ἀνάλυση τῆς διηγήσεως τῶν Πράξεων 13, 1-12 (Δ.Δ. 1986, 31996) και εκείνη για την κοινότητα της Θεσσαλονίκης (Ἡ συγκρότηση τῆς πρώτης χριστιανικῆς κοινότητας τῆς Θεσσαλονίκης (1999).
Το πιο πρόσφατο έργο στον ελλαδικό χώρο που αφορά στην Ιστορία Χρόνων της Κ.Δ. είναι το έργο του Κ. Ζάρρα, Ιστορία Χρόνων της Κ.Δ. (2006), το οποίο κάνοντας ευρεία χρήση των αρχαίων ιουδαϊκών πηγών παρουσιάζει την Ιστορία του Ιουδαϊσμού μέχρι το 2ο αι. μ.Χ. και καταγράφει όλες τις νεώτερες εξελίξεις στη μελέτη του Ιουδαϊσμού της εποχής του Δεύτερου Ναού.
Με μία ιδιαίτερη ομάδα μέσα στον Ιουδαϊσμό, αυτή των Σαδδουκαίων, ασχολείται και η εργασία του Α. Κραλίδη, Οι Σαδδουκαίοι. Ιστορική και θρησκειολογική μελέτη (2007).
Τέλος αναφέρουμε τη μελέτη της γράφουσας, Η Μακεδονία στην εποχή της Κ.Δ. (2002), όπου με τη βοήθεια των αρχαιολογικών, επιγραφικών και άλλων γραπτών πηγών η συγγραφέας αποπειράται να αναπαραστήσει το πολιτικό, κοινωνικό και θρησκευτικό περιβάλλον των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων στις τρεις μακεδονικές πόλεις, των Φιλίππων, της Θεσσαλονίκης και της Βέροιας.
[Οπωσδήποτε τα παραπάνω δεν θα πρέπει να θεωρηθούν μία εξαντλητική παρουσίαση του θέματος. Γνωρίζοντας ότι υπάρχουν ελλείψεις και παραλείψεις, σε καμιά περίπτωση ωστόσο σκόπιμες, θα ήμουν ευγνώμων προς στους αναγνώστες του ιστολογίου, εάν θα είχαν να προσθέσουν οποιεσδήποτε πληροφορίες στην παραπάνω σύντομη παρουσίαση.]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου